AUSCHWITZ PAMIEC DLA PRZYSZLOSC - Lidia Maksymowicz.docx

Table of Contents

Omówienie zawartości pakietu        5

Bibliografia      15

AUSCHWITZ

PAMIĘĆ DLA PRZYSZŁOŚCI

WARSZAWA 2003

TEKI EDUKACYJNE IPN

AUSCHWITZ

PAMIĘĆ DLA PRZYSZŁOŚCI

MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA

SCENARIUSZE LEKCJI
TEMATY ESEJÓW
BIBLIOGRAFIA
 

WARSZAWA 2003

AUSCHWITZ -
PAMIĘĆ DLA PRZYSZŁOŚCI

MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA

WARSZAWA 2003

Wprowadzenie: Teresa i Henryk Świeboccy

Kalendarium, biogramy, słownik pojęć, wybór materiałów, opracowanie: Agnieszka Bajor-Zagórska, Piotr Setkiewicz

Scenariusze lekcji: Agnieszka Bajor-Zagórska, Alicja Białecka, Wiesława Młynarczyk

Redakcja: Dorota Mazek, Anna Piekarska

Korekta: Monika Olejniczak

Projekt graficzny: Krzysztof Findziński

Redakcja techniczna: Andrzej Broniak

Skład: SEMAFIC

Druk: Profesja-Druk S.C. Marcin Zamarlik, Adam Heinrich ul Ogrodowa 28/30, 00-896 Warszawa

Zdjęcia wykorzystane na pierwszej i ostatniej stronie teczki zbiorczej oraz na marginesach broszur pochodzą z Archiwum IPN.

Pakiet powstał we współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

© Copyright by Instytut Pamięci Narodowej

Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

ISBN 83-89078-05-8

SPIS TREŚCI

Omówienie zawartości pakietu        5

Scenariusze lekcji        6

Przykładowe tematy esejów       14

Bibliografia      15

OMÓWIENIE ZAWARTOŚCI PAKIETU

Pakiet edukacyjny Auschwitz - pamięć dla przyszłości przygotowany został wspólnie przez Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Państwowe Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Publikacja ta przedstawia pięcioletnią tragiczną historię KL Auschwitz - od momentu utworzenia do wyzwolenia.

Wydaje się, że pomimo istnienia wielu publikacji dotyczących tych zagadnień trzeba przypomnieć je raz jeszcze w formie przystępnej dla młodego pokolenia i pomocnej dla nauczyciela w pracy na lekcjach. Mamy nadzieję, że nasza publikacja spełni tę funkcję i będzie przestrogą przed fanatycznymi ideologiami pozbawiającymi jednostkę jej elementarnych praw oraz przed rozwiązywaniem konfliktów drogą wojny.

Pakiet podzielony jest na dwie części: materiały dla ucznia oraz dla nauczyciela. Materiały dla ucznia obejmują esej omawiający powstanie i funkcjonowanie obozu, słownik pojęć, biogramy, tablicę synchronistyczną i różnorodny materiał źródłowy: fragmenty wspomnień i relacji ofiar i oprawców, dokumenty oraz zdjęcia. Niektóre teksty i zdjęcia mogą wydawać się zbyt drastyczne. Uważamy jednak, że bez nich historia obozu nie byłaby prawdziwa, a taką właśnie powinni poznawać uczniowie - zwłaszcza w szkołach ponadgimnazjalnych. Większość materiałów można także odpowiednio omówić i wykorzystać na poziomie gimnazjalnym.

W części dla nauczyciela znalazły się trzy scenariusze lekcji sporządzone na podstawie wyboru źródeł. W scenariuszach lekcji języka polskiego proponuje się wykorzystanie dramy, a ostatni z nich może pomóc podsumować zwiedzanie muzeum Auschwitz. Bogaty materiał źródłowy daje nauczycielowi możliwość prowadzenia lekcji według własnych pomysłów. Pakiet zawiera też propozycje esejów i bibliografię pozwalającą poszerzyć wiedzę na temat obozu.

Mamy nadzieję, że przygotowany materiał ułatwi przekazanie uczniom niezbędnej wiedzy o zbrodni dokonanej na setkach tysięcy niewinnych ludzi na mocy prawa ustanowionego przez Trzecią Rzeszę.

omówienie zawartości pakietu

SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII DLA UCZNIÓW SZKÓŁ
GIMNAZJALNYCH I PONADGIMNAZJALNYCH

AGNIESZKA BAJOR-ZAGÓRSKA - BEP

scenariusze lekcji

KL Auschwitz-Birkenau - „kombinat śmierci”

Wstęp

KL Auschwitz-Birkenau (Oświęcim-Brzezinka) działający w latach 1940-1945 to największy z obozów koncentracyjnych i obozów zagłady zakładanych przez hitlerowców w Trzeciej Rzeszy i w państwach okupowanych. Stał się narzędziem terroru wobec ludności krajów podbitych, źródłem taniej siły roboczej, a także miejscem masowej zagłady. Był podzielony na obóz koncentracyjny Auschwitz, w którym więźniowie mieli szansę przeżycia nawet paru lat, oraz obóz zagłady Birkenau, w którym więźniów uśmiercano stopniowo przez wyniszczającą pracę lub w sposób natychmiastowy w komorach gazowych (90 proc. ofiar stanowili Żydzi). Ponadto obóz składał się z ponad 40 tzw. podobozów tworzonych przede wszystkim na Śląsku, przy zakładach przemysłowych korzystających z pracy więźniów. Szacuje się, że spośród ok. 1,3 mln deportowanych z całej Europy, zginęło w nim ok. 1,1 mln osób.

Lekcja została pomyślana jako omówienie (w wielkim skrócie wymuszonym ramami czasowymi) genezy obozu, warunków życia więźniów, eksterminacji, ruchu oporu oraz konsekwencji pobytu w obozie dla samych więźniów i ich oprawców po wyzwoleniu.

Cele lekcji

Po zakończeniu lekcji uczeń powinien:

• znać przyczyny i okoliczności utworzenia KL Auschwitz-Birkenau,

• umieć wskazać na mapie miejsce powstania KL Auschwitz-Birkenau oraz państwa, z których przybywały do obozu transporty więźniów,

• znać przyczyny osadzania w obozie i umieć opisać dzień więźnia,

• znać sposoby eksterminacji stosowane w obozie i ich skalę,

• znać podstawowe informacje na temat obozowego i przyobozowego ruchu oporu,

• wiedzieć, jakie skutki (także te odczuwane po latach) miał dla więźniów i oprawców pobyt w obozie,

• wiedzieć o tragedii i ogromnych cierpieniach więźniów KL Auschwitz,

• umieć określić, jakie znaczenie ma dla współczesnych pokoleń wiedza o nazizmie i KL Auschwitz.

Uwagi dotyczące prowadzenia lekcji

• temat będzie realizowany na jednej godzinie lekcyjnej,

• na wcześniejszej lekcji uczniowie zostają podzieleni na trzy grupy, każda w ramach pracy domowej dostaje teksty źródłowe do przeczytania w domu (patrz pkt. 4). Z kartami uczniowie zapoznają się dopiero na lekcji właściwej.

Metody

• praca z mapą,

• „burza mózgów”,

• praca w grupach,

• analiza materiałów źródłowych pisanych i ikonograficznych.
 

Środki dydaktyczne

• teksty źródłowe i zdjęcia zamieszczone w pakiecie,

scenariusze lekcji

• mapa ścienna Europa podczas II wojny światowej, wyd. PPWK im. E. Romera SA.

Przebieg lekcji

Nauczyciel pokazuje na mapie miejsce usytuowania obozu oraz granice Trzeciej Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, podaje datę utworzenia obozu i jego wyzwolenia przez Armię Czerwoną. Posługując się kartami nr 1 i 2, opisuje poszczególne części obozu.

Stosując „burzę mózgów”, nauczyciel prosi uczniów o podanie powodów, jakimi kierowali się hitlerowcy, zakładając obóz w Auschwitz. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów - powinien uwypuklić położenie obozu, jego usytuowanie poza zwartą zabudową miasta (możliwość odizolowania obozu od świata zewnętrznego) oraz dogodne połączenia komunikacyjne z wieloma polskimi miastami i pobliskim przejściem granicznym.

Uczniowie, wykorzystując kartę nr 40, wymieniają państwa, z jakich przyjeżdżały do obozu transporty Żydów, pokazują je na mapie ściennej.

Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Uczniowie (na podstawie tekstów źródłowych, z którymi zapoznali się w domu, oraz materiału ikonograficznego) przygotowują krótkie wypowiedzi dotyczące następujących zagadnień:

• grupa 1 - przyczyny osadzania w obozie, przybycie do obozu, opis jednego dnia z życia więźnia; teksty nr: 1, 3, 4, 7, 15 i karty nr: 6, 8, 9, 10, 11, 13, 19;

• grupa 2 - sposoby eksterminacji pośredniej i bezpośredniej, liczby obrazujące wielkość zbrodni; teksty nr: 6, 8, 9, 13, 14 i karty nr: 12, 14, 15, 16, 17, 24, 36;

• grupa 3 - obozowy i przyobozowy ruch oporu, jego formy i metody działania, pomoc udzielana więźniom, losy zbrodniarzy oświęcimskich; teksty nr: 16, 17, 18, odpowiedni fragment eseju wprowadzającego oraz karty nr: 18, 20, 24, 33, 35, 36, 39.

Po kilku minutach przedstawiciele grup wypowiadają się na forum klasy.

Nauczyciel, podsumowując lekcję, uzupełnia wypowiedzi uczniów. W tym celu może wykorzystać pozostałe karty zamieszczone w pakiecie.

Praca domowa

• dla uczniów szkół gimnazjalnych - Przygotowanie w formie pisemnej lub ustnej odpowiedzi na pytanie: Jakie skutki (także te odczuwane wiele lat później) miał dla więźniów i oprawców pobyt w obozie?

• dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych - Uczniowie wybierają z bibliografii zamieszczonej w pakiecie jedną pozycję wspomnieniową. Po przeczytaniu piszą pogłębiony esej dotyczący jednego z podjętych w książce zagadnień obozowych.
 

SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
DLA UCZNIÓW KLASY MATURALNEJ
SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ

Romeo i Julia z Auschwitz

scenariusze lekcji

WIESŁAWA MŁYNARCZYK - OBEP WARSZAWA

Cele lekcji

Po zakończeniu lekcji uczeń powinien:

• znać historię miłości Edka Galińskiego i Mali Zimetbaum w KL Auschwitz,

• rozumieć tragizm tej miłości,

• poznać fragmenty rzeczywistości obozowej KL Auschwitz.

Uwagi dotyczące prowadzenia lekcji

• temat realizowany będzie na dwóch godzinach lekcyjnych (90 minut);

• lekcja powinna być przeprowadzona po lekturze Opowiadań Tadeusza Borowskiego i Medalionów Zofii Nałkowskiej;

• uczniowie, odpowiednio wcześniej, w ramach pracy domowej dostają do przeczytania artykuł Adama Cyry Romeo i Julia naszych czasów (opublikowany w Romeo i Julia z Auschwitz. Historia miłości Polaka Edka Galińskiego i Żydówki Mali Zimetbaum. Materiały historyczne dla nauczycieli, wybór i oprac. Adam Cyra i Lucyna Filip, Oświęcim 2000) oraz wybrane przez nauczyciela fragmenty wspomnień Wiesława Kielara (W. Kielar, Anus mundi, Kraków 1980 lub Marek Miller, Europa według Auschwitz. Kronika-reportaż, [b.m. i d.w.]);

• wskazana jest wcześniejsza wycieczka do Muzeum Auschwitz.

Metody

• dyskusja,

• elementy dramy (uczeń w roli, wywiad w roli, scenka improwizowana).

Środki dydaktyczne

• utwór muzyczny zespołu Dire Straits pt. „Romeo i Julia”,

• artykuł Adama Cyry Romeo i Julia naszych czasów,

• fragmenty wspomnień Wiesława Kielara i innych więźniów KL Auschwitz,

• duży arkusz szarego papieru,

• małe kartki samoprzylepne.

Przebieg lekcji

Zaproponuj uczniom wysłuchanie utworu muzycznego zespołu Dire Straits pt. „Romeo i Julia”, następnie poproś o wypisanie na dużym arkuszu papieru skojarzeń z nim związanych. Uwaga: celem tego ćwiczenia jest stworzenie odpowiedniego klimatu i nastroju zajęć; uczniowie powinni skojarzyć utwór z dramatem Williama Szekspira ...