Fragmentacja_prawa_miedzynarodowego_e_14iz.pdf

(543 KB) Pobierz

Całość to więcej niż suma jej składników

Arystoteles

Zagadnienia wstępne

§ 1. Uzasadnienie podjęcia badań nad fragmentacją

prawa międzynarodowego – wybór tematu rozprawy

Niekwestionowana potrzeba ciągłego badania zjawisk – procesów, stanów

i cech powoduje, że wyznaczone ich zakresem szerokie spektrum zagadnień

stanowi stały przedmiot naukowego poznania. W obszarze prawa międzyna-

rodowego publicznego za jedno z takich węzłowych zagadnień, wywołujących

w dyskursie naukowym skrajnie różne – często przeciwstawne – oceny uznać

należy zjawisko fragmentacji prawa międzynarodowego, stanowiące swoiste

si-

gnum temporis.

Już z tego powodu warte jest ono kompleksowego opracowania,

a złożony charakter tytułowego zjawiska stanowi bodziec do podjęcia pogłębio-

nych badań nad jego istotą.

Poza antycypowanym kwalifikowaniem fragmentacji prawa międzynaro-

dowego jako procesu i określonego stanu, zjawisko to może być również trak-

towane jako cecha w sposób istotny specyfikująca prawo międzynarodowe

i wyróżniająca ten porządek prawny na tle innych. Na atrakcyjność badawczą

zagadnienia wpływa zatem fakt, że immanentne przyporządkowanie zjawiska

fragmentacji prawu międzynarodowemu – w rozumieniu założeń przyjętych

w niniejszej rozprawie – skutkuje brakiem normatywnego punktu odniesienia,

na którym można by się koncepcyjnie wesprzeć, choćby

per analogiam.

U podstaw decyzji o podjęciu badań we wskazanym zakresie legła także

krytyczna analiza Raportu Komisji Prawa Międzynarodowego z 2006 r., zaty-

tułowanego

The fragmentation of international law: difficulties arising from the

diversification and expansion of international law,

przygotowanego przez Gru-

pę Badawczą, powołaną celem zbadania fragmentacji prawa międzynarodo-

wego (Study

Group on the Fragmentation of International Law

), pod kierun-

kiem

M. Koskenniemiego.

Dostrzeżone wady tego dokumentu – mimo ryzyka

Por.

Arystoteles,

Metafizyka, VIII, 1045a, 10.

Dalej jako Grupa Badawcza.

Zagadnienia wstępne

ewentualnej zbieżności zakresu podjętych w rozprawie ustaleń z konstatacja-

mi Komisji Prawa Międzynarodowego i Grupy Badawczej – przesądziły o ko-

nieczności zgłębienia istoty tytułowego zjawiska. Sformułowana przez te gremia

samoocena nie pozostawia bowiem wątpliwości, że Raport, stanowiąc jedynie

swoisty

toolbox,

nie dostarcza precyzyjnego opisu zjawiska fragmentacji prawa

międzynarodowego ani sposobów rozwiązania problemów z nim związanych.

Powyższe spostrzeżenia, odnoszące się do efektów prac Komisji Prawa Mię-

dzynarodowego, nie powinny być jednak odczytywane jako umniejszanie jej

roli. Stawiając tytułowe zagadnienie na forum społeczności międzynarodowej,

Komisja Prawa Międzynarodowego podniosła je do rangi problemu o donio-

słej prawnie naturze. Afirmowała tym samym wyrażone powyżej przeświadcze-

nie o węzłowym charakterze tego zagadnienia. Poruszane przez Komisję Prawa

Międzynarodowego problemy i podnoszone treści – stanowiące w środowisku

prawników internacjonalistów kamienie milowe współczesnej debaty – na tle

innych zagadnień zawsze wyróżnia ważka natura i inspirujący twórczo oraz po-

lemicznie charakter. Warto podnieść, że dyskusja naukowa, koncentrująca się

na temacie „Rozwój prawa międzynarodowego – jedność czy fragmentacja”, sta-

nowiła również przedmiot ogólnopolskiej konferencji naukowej, zorganizowa-

nej przez Katedrę Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydziału Prawa,

Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Potrzeba uporządkowania zróżnicowanych zarówno ilościowo, jak i jako-

ściowo twierdzeń na temat szeroko pojmowanej fragmentacji prawa między-

narodowego, których – wskazując kolejne motywy podjęcia badań w tytuło-

wym zakresie – nie można pominąć, stanowi nie tylko naukową konieczność,

ale także wstępny warunek jakichkolwiek analiz poświęconych temu zagadnie-

niu. Zbudowanie swoistej siatki pojęciowej, której centralnym punktem będzie

precyzyjnie ustalony sposób rozumienia pojęcia

fragmentacji prawa między-

narodowego umożliwi realizację tak ujętej potrzeby. Jest to szczególnie istotne,

zwłaszcza jeśli pod uwagę wziąć brak definicji legalnej, jak i brak definicji po-

jęcia fragmentacji prawa międzynarodowego, powszechnie akceptowalnej na

gruncie doktrynalnym. Jeśli spostrzeżenia te dodatkowo wzmocnić absencją ca-

Konferencja ta, zorganizowana w ramach Zjazdu Katedr Prawa Międzynarodowego, od-

była się w Karpaczu w dniach 10–12.5.2006 r. Jej pokłosie stanowi publikacja pt. Rozwój prawa

międzynarodowego – jedność czy fragmentacja? (red.

J. Kolasa, A. Kozłowski),

Wrocław 2007.

W zakresie istoty pojęć i ich definiowania zob.

J. Pelc,

Wstęp do semiotyki, wyd. 2, War-

szawa 1984, s. 34–35 oraz pogląd

W. Patryasa

na temat definiowania pojęć w naukach praw-

nych, gdzie przez „pojęcie” rozumie się znaczenie nazwy albo znaczenie terminu, a definio-

wanie stanowi precyzowanie znaczenia definiowanego zwrotu, choć jego przedmiotem jest sam

ten zwrot, nie zaś znaczenie owego zwrotu.

W. Patryas,

Definiowanie pojęć prawnych, Poznań

1997, s. 11 i nast.

Kup książkę

§ 2. Zakres analiz, cel badawczy i hipotezy szczegółowe

łościowej spójnej wizji tego, czym w swej istocie fragmentacja prawa międzyna-

rodowego miałaby być i jakie są jej skutki prawne, to porządkujący charakter ni-

niejszej rozprawy jednoznacznie wyznacza jej specyfikę.

Praca ta stanowi zatem wkład do toczącej się dyskusji na temat postrzegania

zjawiska fragmentacji prawa międzynarodowego, konstruując punkt widzenia

sformułowany w oparciu o wyznaczone problemy i cele badawcze oraz przyję-

te założenia metodologiczne. Określają one ramy badań, służąc w szczególności

poszukiwaniu koherentnego modelu fragmentacji prawa międzynarodowego.

Dostrzegając wagę i znaczenie zjawiska fragmentacji prawa międzynarodo-

wego zarówno dla systemu prawa międzynarodowego, jak i dla nauki tego pra-

wa, zdecydowano o podjęciu badań w tytułowym zakresie. Tytuł opracowania

celowo sformułowany został stosunkowo dość ogólnie. Wynika to z konieczno-

ści objęcia jego zakresem zarówno samego zjawiska fragmentacji prawa między-

narodowego, jak i zjawisk z nim powiązanych czy współwystępujących, dla któ-

rych fragmentacja stanowi punkt odniesienia. Wiąże się to z przeświadczeniem,

że jedynie szeroka perspektywa badań, wyznaczona zakresem przekształceń

współczesnego prawa międzynarodowego, ukaże

in extenso

istotę zjawiska frag-

mentacji tego prawa. Ze względu na fakt, że wskazane zjawiska nie będą pod-

dawane analizom samoistnie, a zawsze w odniesieniu do – stanowiącej dla nich

pewną styczną – fragmentacji prawa międzynarodowego, przyjęty tytuł rozpra-

wy spełnia te założenia.

§ 2. Zakres analiz, cel badawczy

i hipotezy szczegółowe

Mając powyższe na względzie, zasadniczemu celowi badawczemu rozpra-

wy podporządkowano ważkie naukowo cele pośrednie, którym nadano bardziej

szczegółowy charakter. U podstaw takiego podejścia legło przekonanie, że je-

dynie łączna ich realizacja nada przedstawionej koncepcji fragmentacji prawa

międzynarodowego spójny charakter, w oparciu o kierunek wyznaczony przez

argumentum a minori ad maius.

Próbę określenia charakteru oraz kompleksową ocenę istoty zjawiska frag-

mentacji prawa międzynarodowego i jego skutków zarówno dla systemu tego

prawa, jak i jego poszczególnych części składowych, poprzez zbudowanie kohe-

rentnego modelu fragmentacji prawa międzynarodowego, uwzględniającego

odrębność kategorii fragmentacji i fragmentaryzacji prawa międzynarodowego,

uczyniono zasadniczym celem prowadzonych badań. Wpisany w niego

implici-

zamiar wskazania istnienia – nie tylko współwystępowania, ale wręcz współ-

Kup książkę

Zagadnienia wstępne

zależności – kategorii systemu prawa międzynarodowego i fragmentacji prawa

międzynarodowego stanowi istotny element prowadzonych badań.

Urzeczywistnienie tak sformułowanego zasadniczego celu rozprawy wspie-

rane będzie realizacją celów pośrednich, do których zaliczono:

1. Przeanalizowanie i uporządkowanie wieloaspektowych twierdzeń na temat

szeroko pojmowanej fragmentacji prawa międzynarodowego i relewantnych

prawnie zjawisk z nią powiązanych.

2. Zbudowanie siatki pojęciowej, której centralnym punktem będzie precyzyj-

nie wyznaczony sposób rozumienia pojęcia fragmentacji prawa międzynaro-

dowego.

3. Wprowadzenie terminu „fragmentaryzacja”, a co za tym idzie dystynkcji zna-

czeniowej pomiędzy pojęciami fragmentacji i fragmentaryzacji prawa mię-

dzynarodowego oraz przyporządkowanie im odmiennych – z perspektywy

jedności systemu tego prawa – skutków prawnych.

4. Przeanalizowanie rozpowszechnionego w piśmiennictwie nurtu pejoratywne-

go ujmowania fragmentacji prawa międzynarodowego. Ustalenia w tym za-

kresie (a zwłaszcza zakwestionowanie zasadności postrzegania fragmentacji

prawa międzynarodowego jako zjawiska jednoznacznie negatywnego) posia-

dać będą fundamentalne znaczenie dla sekwencji kolejnych etapów procesu

badawczego. W szczególności umożliwią ocenę stosowania Luhmannowskiej

relacji system-podsystemy jako właściwej formy deskrypcji fragmentacji, jak

również weryfikacji użyteczności Krasnerowskiej teorii reżimów i reguły

lex

specialis.

5. Ponadto, prowadząc rozważania w tytułowym zakresie wyrazić warto wątpli-

wość, czy ze względu na wieloaspektowość zjawiska fragmentacji prawa mię-

dzynarodowego możliwe jest precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia czy też

fragmentację daje się jedynie opisać

, nie wnikając w jej istotę. Wątpliwość ta

przełoży się na zaproponowanie, w oparciu o przeprowadzony proces badaw-

czy, dwóch komplementarnych względem siebie sposobów rozumienia po-

jęcia fragmentacji prawa międzynarodowego (kładąc nacisk na ujęcie

sensu

stricto

oraz

sensu largo

w pojmowaniu tytułowego zagadnienia). Natomiast

skonstruowanie na tej podstawie odpowiednich definicji uznać należy za pią-

ty cel pośredni.

6. Wreszcie, ostatnim z celów pośrednich, konkretyzujących cel główny, jest po-

trzeba ustalenia – na gruncie dokonanego rozpoznania istoty zjawiska frag-

mentacji prawa międzynarodowego i wskazania sposobu jego postrzegania

Stanowi to parafrazę spostrzeżenia

E. Forsthoffa,

że „administracji nie da się zdefiniować,

da się ją jedynie opisać”, przywołanego przez

J. Zimmermanna,

Prawo administracyjne, wyd. 4,

Warszawa 2010, s. 27.

Kup książkę

§ 2. Zakres analiz, cel badawczy i hipotezy szczegółowe

– kwestii fundamentalnej: czy zjawisko fragmentacji rozciąga się na cały sys-

tem prawa międzynarodowego czy jedynie na pewne jego części składowe?

Sukcesywna realizacja tak nakreślonego zasadniczego celu rozprawy, jak

i celów pośrednich subsydiarnie wspomagana będzie poprzez konfirmację bądź

falsyfikację – ujętych w formę hipotez szczegółowych – problemów badaw-

czych, stanowiących rozwinięcie i konkretyzację tych celów. Biorąc za podsta-

wę to twierdzenie i negując rozpowszechnioną doktrynalnie możliwość jedno-

czesnego pojmowania fragmentacji prawa międzynarodowego jako – z jednej

strony – zjawiska odpowiadającego za rozwój tego prawa, z drugiej zaś –

a con-

trario

– za jego rozpad na szereg niepowiązanych wzajemnie zespołów norm

prawnych (porządków normatywnych), zdecydowano o wyprowadzeniu dwóch

odrębnych kategorii: fragmentacji i fragmentaryzacji prawa międzynarodowe-

go. Merytoryczne podstawy ku temu daje stwierdzenie, że wyrazy „fragmenta-

cja” i „fragmentaryzacja”, choć wywodzą się z tego samego leksemu, nie mogą

być traktowane jako tożsame znaczeniowo.

Dlatego też, odrzucając próby przypisywania terminowi „fragmentacja” róż-

nych, wręcz przeciwstawnych znaczeń, sformułowano kluczową hipotezę szcze-

gółową. Zgodnie z nią, mimo postępującej (mniej bądź bardziej rozwiniętej)

fragmentacji prawa międzynarodowego,

de lege lata

nawet w najbardziej za-

awansowanych jej formach fragmenty uznane będą za elementy całości. Wyklu-

cza to możliwość traktowania fragmentaryzacji jako zjawiska współcześnie za-

chodzącego. Dlatego w niniejszej rozprawie konsekwentnie stosowany będzie

termin „fragmentacja” – w kontekście opisywanych w niej skonkretyzowanych

przekształceń charakteru prawa międzynarodowego oraz termin „fragmentary-

zacja” dla oznaczenia pewnego ekstremum – produktu finalnego tak rozumia-

nej fragmentacji, dialektycznie negującego jej istotę.

Koresponduje to z przyjętym założeniem, zgodnie z którym prowadzone

rozważania zasadzać się będą na założeniach poznańsko-szczecińskiej szkoły

teorii prawa, obecnie reprezentowanej w Szczecinie przez

S. Czepitę

oraz

M. Zie-

lińskiego,

a w Poznaniu przez

S. Wronkowską.

Na ich podstawie system prawa

międzynarodowego pojmowany będzie jako zespół norm prawnych, gdyż istot-

ną swoistością wizji systemu prawnego przyjmowanej przez szkołę jest konse-

kwentne ujmowanie prawa jako systemu norm, a nie jako systemu przepisów

prawnych czy aktów normatywnych

W polskim piśmiennictwie odzwierciedlenie systemowej optyki w po-

strzeganiu prawa międzynarodowego jednoznacznie realizuje – przywołana

w rozprawie – definicja sformułowana przez

W. Czaplińskiego

oraz

A. Wyrozu-

prawa, Państwo i Prawo 2013, Nr 2, s. 10.

S. Czepita, S. Wronkowska, M. Zieliński,

Założenia szkoły poznańsko-szczecińskiej w teorii

Kup książkę

Plik z chomika:

P.Kuba-47

Fragmentacja_prawa_miedzynarodowego_e_14iz.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: