BEZPIECZEŃSTWO FINANSOWE.docx

WYŻSZA SZKOŁA BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY

ZIELONA ENERGIA W POLSCE

BEZPIECZEŃSTWO FINANSOWE

Dorota Górecka

Dariusz Budny

Maciej Świątek

              Od połowy lat 90-tych XX wieku na Świecie rozpoczęto dążenia do ograniczenia szkodliwego wpływu gospodarki prowadzonej przez człowieka na środowisko naturalne. W tym samym czasie naukowcy zajmujący się klimatem i jego zmianami (nie wszyscy, list otwarty z kongresu w Dusseldorfie, 1992) starają się udowodnić, że człowiek i wytwarzane przez niego gazy cieplarniane szkodliwie wpływają na klimat i powodują jego ocieplenie (co zdarza się raz na 800 tyś. lat, jak wynika z badań glacjologicznych prowadzonych na Antarktydzie). Jednakże ONZ i Unia Europejska postanowiły wspólnie walczyć z ociepleniem klimatu poprzez stopniowe obniżanie emisji gazów cieplarnianych wytwarzanych w przemyśle. W związku z tym w ramach ONZ podpisano Pakiet z Kioto, a UE od roku 2013 wprowadza w życie „pakiet klimatyczny”. Wprowadzanie ograniczeń emisji gazów cieplarnianych wiąże się z przechodzeniem gospodarek rozwiniętych z dotychczasowych sposobów i źródeł produkcji energii do odnawialnych źródeł energii takich jak wiatr, słońce, źródła geotermalne itd. Wymaga to przede wszystkim dostosowania prawa krajowego do ustaleń z Kioto oraz dyrektyw Unijnych. Do dnia 20 marca 212 roku Polska nie dostosowała swojego ustawodawstwa w tym zakresie do przepisów Unijnych[1].

Protokół z Kioto - uzupełnienie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change) i jednocześnie międzynarodowe porozumienie dotyczące przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Został wynegocjowany na konferencji w Kioto w grudniu 1997. Traktat wszedł w życie 16 lutego 2005 roku, trzy miesiące po ratyfikowaniu go przez Rosję 4 listopada 2004.

Dane z grudnia 2011 roku:

     Protokół podpisany i ratyfikowany (Aneks I i II – ciemniejsze)

     Protokół podpisany, brak ratyfikacji

     Wycofały się z ustaleń protokołu

     brak stanowiska

Na mocy postanowień protokołu kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązały się do redukcji do 2012 roku własnych emisji o wynegocjowane wartości zestawione w załączniku do protokołu (co najmniej 5% poziomu emisji z 1990 - art. 3 ust. 1) dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu, HFC i PFC - gazów powodujących efekt cieplarniany. W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do zaangażowania się w „wymianę handlową”, polegającą na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów. Jeżeli protokół z Kioto zostanie w pełni wprowadzony w życie, to przewiduje się, na skutek jego postanowień, redukcję średniej temperatury globalnej pomiędzy 0,02 °C a 0,28 °C do roku 2050.

Pakiet klimatyczno-energetyczny Unii Europejskiej

Po długich negocjacjach i przeciąganiu liny na szczycie w Brukseli udało się przyjąć pakiet energetyczno-klimatyczny, który ma poprowadzić UE w stronę "zielonej rewolucji" w przemyśle i energetyce. A w szczególności doprowadzić do odejścia od wysokoemisyjnego węgla na rzecz odnawialnych źródeł energii oraz oszczędności energii.

Przypomnijmy podstawowe cele pakietu zaproponowanego przez Komisję Europejską w styczniu 2008 r:

·         redukcja emisji CO2 o 20% w roku 2020 w porównaniu do 1990 r.,

·         wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych w UE z obecnych 8.5 do 20% w 2020 r, dla Polski ustalono wzrost z 7 do 15%,

·         zwiększenie efektywności energetycznej w roku 2020 o 20% - tutaj nie ma konkretnych przepisów, ma to zostać zrealizowane m.in. poprzez stosowanie energooszczędnych rozwiązań w budownictwie, przez normy dla urządzeń elektrycznych po stopniowe usunięcie z rynku, do 2012 r., żarówek żarowych, które na emisję ciepła tracą 95% pobieranej energii.

Głównym narzędziem ograniczania emisji gazów cieplarnianych pozostanie unijny system handlu emisjami (ETS). Ogólna pula uprawnień do emisji objętych ETS będzie w 2020 r. o 21% mniejsza niż w roku 1995. Od 2013 r. zakłady przemysłowe będą musiały kupować prawa do emisji na specjalnych aukcjach (w obecnym systemie są one przyznawane za darmo). Jednak, na wniosek Niemiec, energochłonnym branżom przemysłu, takim jak huty, cementownie i papiernie przyznano wiele bezpłatnych uprawnień. Na zasadzie wyjątku elektrownie w Polsce, Węgrzech i innych uboższych krajach też będą mogły korzystać z bezpłatnych uprawnień: w roku 2013 elektrownie dostaną 70% uprawnień za darmo, ale z roku na rok będę kupować coraz większy ich odsetek. W 2020 r. obowiązek zakupu ma objąć 100% uprawnień, przy czym bezpłatnie uprawnienia nie będą przysługiwały nowo powstałym elektrowniom. Pieniądze z aukcji trafią do budżetów narodowych i mają służyć finansowaniu inwestycji przyjaznych środowisku. Na finansowanie instalacji wychwytywania i składowania CO2 (tzw. CCS) z elektrowni ma być przeznaczone ok. 6-7 mld euro ze sprzedaży uprawnień. By zrekompensować koszty proekologicznych inwestycji biedniejszym krajom Unii, 10% zezwoleń zostanie rozdanych w oparciu o kryterium zamożności państwa – biedniejsi dostaną więcej. Dodatkowe 2% całej puli zostanie przekazane krajom, które w latach 1990-2005 najbardziej ograniczyły emisje. Oznacza to dodatkowe korzyści dla krajów, w których po upadku komunizmu upadł przemysł ciężki, szczególnie Polski i Rumunii, które łącznie otrzymają 2/3 tej puli. Szacuje się, że w latach 2013-2020 Polska dostanie dzięki temu 60 mld zł. O 10% mają być zmniejszone emisje nie objęte systemem ETS, które stanowią w sumie ok. 55% wszystkich emisji gazów cieplarnianych w UE - przede wszystkim w transporcie, rolnictwie, gospodarce odpadami i budownictwie. Ze względu na perspektywy rozwoju gospodarczego Polska będzie mogła zwiększyć emisje w tych sektorach o 14% w porównaniu z 2005 r. KE zróżnicowała pułapy dla poszczególnych krajów w zależności od ich PKB na jednego mieszkańca. Obowiązkowa redukcja emisji będzie też dotyczyła transportu lotniczego, odpowiadającego za 3% emisji CO2 w UE. Od 2012 roku linie lotnicze będą musiały kupować na aukcjach 15% praw do emisji. Stopniowo od 2012 roku mają też być zmniejszane emisje CO2 przez nowo produkowane samochody - z obecnej średniej 158 do 130 g/km. Limit emisji w roku 2020 ma wynieść 95 g/km. W okresie 2012-2018 kara za przekroczenie limitu będzie wynosić 5€ za pierwszy gram, 15€ za drugi gram, 25€ za trzeci gram i 95€ za każdy kolejny[2].

Zebrane środki Unia Europejska przeznacza na realizację wspólnej polityki rolnej (w tym rybactwa i rybołówstwa), a także polityki spójności, które mają pomóc w podniesieniu konkurencyjności Unii Europejskiej oraz wpłynąć pozytywnie na rozwój m.in. rolnictwa, kultury, infrastruktury, szkolnictwa, wymiaru bezpieczeństwa. Z budżetu finansowane są również koszty administracyjne utrzymania instytucji Unii Europejskiej oraz pomoc humanitarna i rozwojowa dla krajów spoza Unii Europejskiej. Poniższy wykres przedstawia te dziedziny, na które obecnie wydawane są unijne pieniądze. W aktualnym okresie programowania 2007-2013 po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej mamy do czynienia z sytuacją, w której środki na wsparcie konkurencyjności i spójności przewyższają fundusze na rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich[3].

Skutkiem ograniczenia emisji gazów cieplarnianych jest poszukiwanie odnawialnych źródeł energii (OZE). W związku z powyższym uwaga rządów. Organizacji pozarządowych, a przede wszystkim przedsiębiorców z branży energetycznej koncentruje się wokół instrumentów mogących wesprzeć inicjatywy i przedsięwzięcia energetyczne oparte na zasobach odnawialnych.

Instytucje finansowego wsparcia budowy instalacji OZE

I.       Agencja Rynku Rolnego (ARR) – przedsiębiorstwo państwowe powstałe w czerwcu 1990 w celu realizowania interwencyjnej polityki państwa. Od 1 maja 2004 roku jest akredytowaną agencją płatniczą Unii Europejskiej i działa zgodnie z jej prawodawstwem. Zajmuje się realizowaniem niektórych zadań Wspólnej Polityki Rolnej m in.: promocją, dopłatą państwa do spożycia produktów mlecznych, monitorowaniem rynku biokomponentów i biopaliw ciekłych, dopłatami do prywatnego magazynowania produktów, gromadzeniem i administracją danych nt. rynków rolnych i spożywczych.

„ARR jest częściowo finansowana z budżetu krajowego - w 2012 roku zaplanowane na nią wydatki sięgnęły 544 mln złotych, z czego 387 mln zł to dotacja celowa. To jednak nie wszystkie pieniądze, którymi administruje Agencja - jej finansowanie oparte jest przede wszystkim na środkach pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji. Pieniądze te wydawane są na różne programy wsparcia dla rolników, m.in. dofinansowanie do 50 tys. zł na zakup maszyn rolniczych lub na program „szklanka mleka” za którą w 2010 roku zapłaciliśmy prawie 100 mln zł [4].”

„ARR zaoferowała przedsiębiorcom dopłaty na przetwarzanie produktów rolnych na cele energetyczne:

·         Mikroprzedsiębiorcy mogą uzyskać refundację do 50% kosztów kwalifikowanych (nie więcej niż 7,5 mln zł)

·         Mali i średni przedsiębiorcy mogą uzyskać refundację do 25% kosztów kwalifikowanych, do 4 mln zł.

Agencja Rynku Rolnego realizuje działania związane z wdrożeniem Krajowego Programu Restrukturyzacji (KPR), którego głównym celem jest finansowe wsparcie rozwiązań alternatywnych w stosunku do uprawy buraka cukrowego i produkcji cukru na terenie gmin objętych procesem restrukturyzacji sektora cukrowniczego (977 gmin - ok. 39% gmin w Polsce).[5]”

II.     Fundusze Unii Europejskiej

Organizacja Funduszy Europejskich

Na system organizacyjny Funduszy Europejskich składają się trzy główne poziomy:

·         koordynacja;

·         zarządzanie;

·         wdrażanie.

Na każdym z tych poziomów działają inne instytucje. Są to więc: Instytucje Koordynujące i Monitorujące – na etapie koordynacji i monitoringu; Instytucje Zarządzające – na etapie zarządzania oraz Instytucje Pośredniczące i Wdrażające – na etapie wdrażania. Dodatkowo, w ostatnim etapie uczestniczą także Instytucje Certyfikujące i Instytucja Audytowa.

W celu uzyskania szczegółowych informacji dotyczących koordynacji, zarządzania i wdrażania, należy wejść na strony dotyczące poszczególnych programów:

·         Program Infrastruktura i Środowisko  

·         Program Innowacyjna Gospodarka

·         Program Kapitał Ludzki

·         Program Rozwój Polski Wschodniej

·         Program Pomoc Techniczna

System zarządzania i wdrażania programów realizowanych w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej oraz Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa ze względu na ich międzynarodowy charakter, znacznie różni się od tego, który funkcjonuje w programach krajowych. Więcej o tych instytucjach przeczytasz na stronie dotyczącej Europejskiej Współpracy Terytorialnej[6].

Opis programów w perspektywie finansowej 2007-2013[7]

W zakresie realizacji przedsięwzięć związanych z zabezpieczeniem finansowania bezpieczeństwa ekologicznego fundusze Unii Europejskiej są realizowane przez specjalnie powołane w tym celu programy finansujące:

1.     Regionalne Program Operacyjny (RPO)

Oprócz pięciu programów operacyjnych funkcjonujących na poziomie krajowym istnieją także programy operacyjne dla każdego województwa, a zatem szesnaście Regionalnych Programów Operacyjnych. 16 RPO stanowi przykład znaczącej decentralizacji zarządzania procesami rozwojowymi. Takie rozwiązanie ma na celu identyfikowanie potrzeb na jak najniższym szczeblu, tak, aby działania zawarte w Regionalnych Programach Operacyjnych odpowiadały planom rozwoju każdego województwa z osobna. Samorządy województw otrzymały szerokie kompetencje związane z przygotowaniem i realizacją RPO.

Kluczową rolę w zarządzaniu i wdrażaniu RPO pełnią zarządy województw jako Instytucje Zarządzające programami (IZ), które odpowiadają za przygotowanie i realizację RPO, w tym za ocenę i wybór projektów do dofinansowania, dokonywanie płatności na rzecz beneficjentów, kontrolę projektów, monitorowanie i ewaluację realizacji programu. Ponadto IZ wydają wytyczne, zalecenia i podręczniki dotyczące różnych aspektów związanych z realizacją programu oraz prowadzą działania promocyjno-informacyjne.

Inwestycje, na które pozyskujesz środki z Regionalnego Programu Operacyjnego, musisz zrealizować na terenie danego województwa. Priorytety w poszczególnych Regionalnych Programach Operacyjnych są do siebie zbliżone. Zazwyczaj w ich ramach możesz pozyskać dofinansowanie na inwestycje związane ze zdrowiem, edukacją, rozwojem miast, turystyką, społeczeństwem informacyjnym, promocją regionu. Zawsze też odnajdziesz tam priorytet dotyczący rozwoju firm, szczególnie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw[8].

2.     Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ)

Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.

Bardzo ważną rzeczą dla rozwoju i poprawy warunków życia społeczeństwa jest tzw. infrastruktura techniczna. Składa się na nią szereg elementów, takich jak:

·         energetyka;

·         dostarczanie wody;

·         usuwanie ścieków;

·         usuwanie odpadów;

·         transport.

Poprawa stanu dróg, wody pitnej, sieci energetycznej służy dwóm podstawowym celom – poprawie atrakcyjności Polski dla inwestorów oraz polepszeniu poziomu życia mieszkańców. Z PO IiŚ można otrzymać dotacje na projekty z zakresu powyższych dziedzin. Z tego programu wsparte są projekty duże. Czasami będzie to oznaczać, że koszt tego projektu będzie sięgał aż 50 milionów euro....