Czarna smierć Historia epidemii 1345-1730 A5 ilustr.pdf

(9729 KB) Pobierz
William Naphy & Andrew Spicer
Czarna śmierć:
Historia epidemii z lat 1345-1730
Cykl: Rodowody cywilizacji
Przełożyła: Agnieszka Dębska
Tytuł oryginalny: The Black Death and the History of Plagues
1345-1730
Rok pierwszego wydania: 2000
Rok pierwszego wydania polskiego: 2004
W połowie XIV stulecia na przeludnioną i nękaną klęskami
głodu Europę spadła jeszcze groźniejsza plaga: straszna zaraza,
która uśmierciła blisko jedną trzecią jej mieszkańców, a potem,
powracając cyklicznie, siała śmierć i spustoszenie aż do XVIII
wieku. Książka „Czarna śmierć” zwięźle i zarazem przejmująco
opisuje dzieje epidemii, która okazała się cezurą w historii całego
kontynentu i której dalekosiężne konsekwencje wywarły trwały i
istotny wpływ na demografię, ekonomię i obyczajowość Europy.
Książka przedstawia również dzieje metod walki z morem,
najwcześniej wypracowanych we Włoszech i stopniowo
przejmowanych przez inne kraje, oraz analizuje pewne skutki
epidemii, które - obecne w psychice zbiorowej - do dziś jeszcze
niekiedy dają znać o sobie.
William Naphy i Andrew Spicer są historykami
specjalizującymi się w dziedzinach demografii i ruchów
religijnych nowożytnej Europy.
-2-
Spis treści:
Rozdział pierwszy. Odległe echa. Choroby epidemiczne przed Czarną Śmiercią.........................................................4
Rozdział drugi. Śmierć staje u wrót..............................................................................................................................19
Rozdział trzeci. Taniec ze śmiercią. Zrozumienie przyczyn dżumy. Metody walki z epidemią..................................54
Rozdział czwarty. Krąg śmierci....................................................................................................................................82
Rozdział piąty. Akord końcowy. Wielka zaraza w Londynie (1665).........................................................................109
Rozdział szósty. Śmierć daje występ na bis. Dżuma w Marsylii (1720)....................................................................138
Rozdział siódmy. Różne oblicza śmierci. Inne plagi..................................................................................................168
Rozdział ósmy, Pokłosie śmierci. Piętno dżumy w świadomości ludzi Zachodu......................................................194
-3-
Rozdział pierwszy. Odległe echa. Choroby
epidemiczne przed Czarną Śmiercią.
Tak mówi Pan. Bóg twego praojca Dawida:
Ponieważ (...) doprowadziłeś Judę oraz
mieszkańców Jerozolimy do wiarołomstwa (...), oto
Pan uderzy cię wielką klęską, jakiej dozna twój
naród, twoi synowie, twoje żony i cały twój
majątek.
(2 Krn 21,12-14)
1
W październiku 1347 roku flotylla genueńska płynąca znad
Morza Czarnego zawinęła do sycylijskiego portu Mesyna.
Niektórzy z członków je j załogi byli chorzy (jedni z nich już
zmarli, inni konali) na nieznaną jakoby, przerażającą, zesłaną
przez Boga zarazę, która miała później porazić „trzecią część
ludzi”. Cała Europa Zachodnia - uczeni, lekarze, duchowieństwo,
władze, kupcy, ubodzy - głowiła się nad wyjaśnieniem przyczyny
tej straszliwej plagi, która spadła na nią. na jej społeczności,
kulturę, w sumie na cały ówczesny świat.
Wskazywano na znaki astrologiczne, koniunkcje planet,
pojawienie się komet. Wielu napomykało o trzęsieniach ziemi i
wybuchach wulkanów, kiedy to rozstępował się grunt i ziały z
niego trujące opary. Samo nawet powietrze wydawało się
skażone, a wszystko naokoło - tknięte zarazą. Późniejsi
komentatorzy, kronikarze i historycy podkreślali, że epidemia
budziła grozę główcie wskutek nagłego nadejścia i swej zupełnej
nowości oraz niezdolności ludzi średniowiecza do zrozumienia
czegoś wcześniej im nieznanego.
1
Wszystkie cytaty biblijne wg: Biblia Tysiąclecia, Pismo Święte Starego i Nowego
Testamentu, wyd. IV, Poznań-Warszawa 1986.
-4-
Sąd taki krzywdzi jednak krańcowo i całkiem niezasłużenie
mężczyzn i kobiety, którzy stanęli twarzą w twarz z katastrofalną
pandemią, jaką w rezultacie okazała się Czarna Śmierć. Sięgnęli
przecież i do kronik, i do Pisma Świętego w nadziei, że znajdą
tam opisy dawniejszych zaraz oraz dowiedzą się, jak zapobiec
szerzeniu się tej nowej i jak ją leczyć. W przeszłości wybuchały
bowiem rozmaite plagi, dotykające na równi elitę społeczną i
prostych ludzi. Co więcej, ówcześni chrześcijanie dysponowali
materiałem interpretacyjnym umożliwiającym zrozumienie czy
nawet zwalczenie przyczyn choroby.
Rzecz jasna. Europejczycy z połowy X IV stulecia zwrócili się
przede wszystkim ku Biblii. W końcu lud Izraela oszczędziły
liczne plagi zesłane na faraona i Egipcjan za ich fałsz i za to. że
nie dali wiary słowom Boga głoszonym przez Jego proroka,
Mojżesza. Biblia często też wspomina o „pladze trądu”. Mogła
ona dotyczyć zarówno osób. jak rzeczy (zwłaszcza domostw), a
dotknięci nią ludzie stawali się pod względem rytualnym
„nieczyści” (co oznaczało, że nie mogli stanąć przed Bogiem i że
należało ich wykluczyć spośród Jego ludu). Izraelitom ciągnącym
przez pustynię do Ziemi Obiecanej nieraz zagrażały (lub spadały
na nich) plagi zsyłane przez Boga. Kasta kapłanów odpowiadała
za to, by lud wybrany mógł stanąć przed Bogiem oczyszczony
przez pokutę, co chroniło go od zarazy. Gdy zaś miał już dość
żywienia się manną, a wysyłani do Ziemi Obiecanej zwiadowcy
wracali z pesymistycznymi (i pełnymi zwątpienia w Boga)
wieściami, gdy wichrzycielscy prowodyrzy knuli spiski przeciw
Mojżeszowi i Aaronowi, wtedy Bóg zsyłał mór jako karę za
niegodne postępki. Kiedy zaś Jego lud zaczął nawiązywać
niedozwolone kontakty seksualne z kobietami niewiernych zaraza
uśmierciła 24 000 ofiar (Lb 25.1.9).
Oczywiście wszyscy rozumieli, że plagi te ściągało
nieposłuszeństwo i grzech. Gniew Boży spadał na dzieci Izraela,
-5-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin