ROŚLINY TRUJĄCE.
Hyoscyamus niger (Lulek czarny; Jusquiame(fr); Henbane(eng))
ver.1.0.5
Jednoroczna lub dwuletnia roślina z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Pochodzi z Eurazji, ale obecnie rośnie dziko również w Ameryce Pn. i w Afryce Pn. "Lulek czarny ma gruby, rozgałęziony korzeń palowy ze zgrubiałą szyjką korzeniową. Łodyga pojedyncza lub rozgałęziona, gruczołowato owłosiona, lepka, wysokości 20-115cm. Liście siedzące, wpół obejmujące łodygę, podłużnie jajowate, zatokowo-pierzastowrębne lub sieczne, skrętoległe, lepkie. Liście przykwiatowe podłużne, prawie całobrzegie. Kwiaty brudnożółtawe lub brudnobiałe z fioletową siecią żyłek, symetryczne, skupione na początku kwitnienia na szczycie łodygi, w pełni kwitnienia znacznie oddalone. Pręcików 5 (3 dłuższe), słupek 1. Zalążnia górna. Kwitnie od końca maja do sierpnia. Kwiaty zapylane przez pszczoły. Owoc - dzbankowata torebka dwukomorowa, wielonasienna z otwierającym się wieczkiem, ukryta w kielichu. Jedna roślina wydaje średnio 10 tysięcy brunatnoszarych, spłaszczonych, drobnych nasion. [...] Cała roślina ma silny, nieprzyjemny zapach." [Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, 1983] Lulek rośnie na poboczach, w miejscach ruderalnych, koło płotów. W Polsce dosyć rzadki.
Inne gatunki lulka to:
Lulek biały (Hyoscyamus albus) - z białymi kwiatami, chemicznie zbudowany podobnie do Lulka czarnego.
Lulek egipski (Hyoscyamus muticus) - pochodzi z Egiptu i zachodnich Indii. Jest bardziej obfity w alkaloidy niż europejskie lulki, zawiera głownie samą hyoscyaminę. W Egipcie przyjął nazwę Sakran, co znaczy "pijak".
Lulek złoty (Hyoscyamus aureus) - występuje w pd. Europie i zach. Azji, zawiera znaczne ilości skopolaminy.
Lulek purpurowy (Hyoscyamus physaloides=Scopolia physaloides) - roślina trwała, rośnie na Syberii.
Pozostałe gatunki to m.in.: Hyoscyamus agrestis; Hyoscyamus bohemicus; Hyoscyamus boveanus; Hyoscyamus desertorum; Hyoscyamus gyoerffyi; Hyoscyamus pusillus; Hyoscyamus reticulatus; Hyoscyamus senecionis; Hyoscyamus turcomanicus.
Historia
W Europie lulek był wykorzystywany w medycynie od starożytności, już Dioskorydes i Celsusz wspominali o tym zielu. Dużo się już pisało o wykorzystywaniu Lulka w obrzędach magicznych, w średniowieczu. Celtowie podawali roślinę starcom, którzy utrudniali wędrówkę plemienia. W Indiach nasiona lulka są czasem palone razem z opium w takich samych proporcjach, aby wywołać bardzo silny stan narkotyczny.
Skład chemiczny
W świeżych liściach znaleziono 0,14-0,16% hyoscyaminy, w nasionach natomiast aż 0,52% tego alkaloidu (Wadgymar, 1867). W nasionach występuje również skopolamina w znaczących ilościach. W liściach natomiast, oprócz hyoscyaminy znajdują się także niewielkie ilości atropiny i skopolaminy. Największa ilość alkaloidów w liściach występuje tuż przed kwitnięciem. Korzenie, chociaż nie wykorzystuje się ich w lecznictwie, zawierają jeszcze więcej alkaloidów niż liście i nasiona. Wszystkie wymienione składniki są rozpuszczalne w wodzie i alkoholu.
Właściwości lecznicze
Używany miejscowo do znieczulenia; jako środek nasenny; rozkurczający; przeciwwrzodowy; w celu zniżenia wysokiej gorączki; przy suchym kaszlu, jako środek rozszerzający oskrzela. Obecnie używany jest także w leczeniu astmy, przeciw Parkinsonowi czy przeciw paraliżowi dziecięcemu.
W medycynie ludowej szczególne znaczenie miały jego właściwości nasenne i uspokajające. Przy gorączce, robiono okłady na czoło z octu i lulka. Wywaru z lulka używano także na pozbycie się wesz.
Efekty
Objawy spożycia lulka są typowo tropanowe. Pojawia się suchością jamy ustnej, rozszerzenie źrenic, szybszy oddech i rytm bicia serca (a następnie ich spowolnienie), zataczanie się, zawroty głowy, roztargnienie, mimowolne odruchy i ogólna utrata panowania nad ciałem, halucynacje, iluzje i delirium podobne jak przy wilczej jagodzie i bieluniu, tylko słabsze. Halucynacje po spożyciu lulka są całkiem realne, osoba pod wpływem nie odróżnia halucynacji od rzeczywistości. Może widzieć postacie lub przedmioty, które nie istnieją, a nawet rozmawiać z pojawiającymi się i znikającymi osobami - przy czym nie zauważa nic dziwnego w tym, że osoba z którą przed chwilą rozmawiał nagle znikła. Należy jednak wiedzieć, że rośliny tropanowe to nie zabawka. Bardzo ciężko jest wykalkulować odpowiednią dawkę, a same efekty przypominają bardziej zatrucie niż odmienny stan świadomości. W przypadku przedawkowania, osoba zapada w śpiączkę, śmierć następuje z powodu porażenia układu oddechowego. Aby tego uniknąć należy najpierw próbować małe ilości i zwiększać dawkę, aż do uzyskania satysfakcjonujących efektów. Trzeba jednak pamiętać o robieniu minimum 3-dniowych przerw, gdyż alkaloidy tropanowe mogą kumulować się w organizmie, jeżeli nie pozwolimy mu się z nich oczyścić. Jeżeli już koniecznie jesteśmy zdecydowani na poznanie pełnej mocy tej rośliny, należy zapewnić sobie przynajmniej 2 dni spokoju - jeden na dojście do siebie. W medycynie ludowej na zatrucia lulkiem stosowano musztardę, rzodkiew lub koźle mleko. W razie zapadnięcia pacjenta w stan koma, należy bezzwłocznie zadzwonić po pomoc medyczną!
Duchowa świadomość Lulka czarnego
Postać kobieca, demoniczna, zaborcza. Roślina Saturna, magicznie związana z aspektami śmierci, uzdrawiania, ochrony.
Uprawa
Nasiona najlepiej wrzucić do bezpośrednio do wody, powinny wykiełkować w ciągu dwóch tygodni. Jak tylko pojawi się kiełek, należy wrzucić nasionko do ziemi i czekać, aż ukażą się pierwsze listki. Młodej roślinie należy zapewnić mokre podłoże. Do prawidłowego rozwoju należy zapewnić lulkowi również głęboką doniczkę, gdyż korzeń ma kształt podłużny. Lulek nie wymaga zbyt obfitego podlewania, jest odporny na susze. Powinno się odczekać, aż ziemia wyschnie pomiędzy podlewaniem. W czasie kwitnienia wymaga znacznie więcej wody, zapyla się sama. Roślina dobrze znosi nawozy, ale nie należy z nimi przesadzać. Ogólnie roślina ta jest prosta w uprawie, największy problem sprawia larwa Pegomyia Hyoscyami która, jeżeli zaatakuje roślinę, potrafi zniszczyć ją w ciągu tygodnia.
Lulek czarny.
Blekot pospolity, szaleń, psia pietruszka (Aethusa cynapium Sp.Pl.2 1753) – gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl., dawna nazwa: baldaszkowate). Występuje w Europie Środkowej. Roślina pospolita w całej Polsce, aż po niższe położenia górskie.
Charakterystyka
Łodyga
Naga, pusta w środku (dęta), delikatnie kreskowana, osiągająca wysokość 10 – 50 cm. W górnej części rozgałęzia się.
Liście
Nagie, spodem błyszczące, 2 – 3-krotnie pierzaste, trójkątne, przy czym ostatnie odcinki jajowatolancetowate. Wyrastają skrętolegle na łodydze.
Kwiaty
Drobne kwiatki zebrane w kwiatostan typu baldach złożony. Pokryw nie ma, lub co najwyżej jednolistna, pokrywki dłuższe od balddaszka, równowąskie i odgięte. Płatki korony górą białe, dołem zielonawe, pręcików 5, słupek 2-krotny, dolny. Kwiaty przedprątne lub równoczesne, owadopylne lub samopylne. Kwitnie od czerwca do października.
Owoc
Rozłupki o długości 3 – 5 mm, występujące po dwie na jednej szypułce. Ich powierzchnia jest żebrowana równej wysokości i grubości żebrami.
Biotop, Wymagania
Rośnie na przydrożach, przychaciach i na polach uprawnych, jako chwast.
Zmienność
Opisano 3 podgatunki:
Aethusa cynapium ssp. agrestis (Wallr.)Dostal. Wysokość 5-20 cm, łodyga kanciasta i rozgałęziona poziomo. Pokrywki równe długością baldaszkom, lub krótsze. Archeofit, roślina uprawna i ruderalna.
Aethusa cynapium ssp. cynapium L. Wysokość 30-80 cm, łodyga obła lub bruzdkowana, wiotka. Baldszki krótsze od pokrywek. Roślina ruderalna, chwast w ogrodach.
Aethusa cynapium ssp. cynapioides (Bieb.)Nyman. Wysokość ponad 90 cm, łodyga obła lub słabo bruzdkowana, sztywna, pokryta woskiem. Pokrywki równe długością baldaszkom, lub dłuższe. Rośnie w zaroślach i na skrajach lasów.
Roślina trująca
Ziele i kłącze zawierają toksyczne związki chemiczne – koniinę i cynapinę. Bardziej toksyczna z nich koniina powoduje silne podrażnienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, w większych dawkach powoduje paraliż współczulnego układu nerwowego. Objawami zatrucia są: brak apetytu, drgawki, rozszerzenie źrenic, zaburzenia równowagi, paraliż, śmierć. U świni obserwowano krwotok z płuc i silną biegunkę. Roślina ma gorzki i piekący smak, można jednak pomylić jej liście z podobnymi liśćmi (nać) pietruszki – blekot bowiem często rośnie w uprawach rolniczych jako chwast.
Zastosowanie lecznicze
Stosować zawsze za wiedzą i zgodą lekarza. Leczenie się na własną rękę może grozić nawet śmiercią
Surowiec: ziele.
Zawartość: m.in.: olejek eteryczny, alkaloidy koniina i cynapina, dalej – narcyzyna, rutyna i kempferol.
Działanie i zastosowanie: Blekot przejawia działanie przeciwbólowe, przeciwskurczowe i słabo uspokajające.
Blekot.
Pokrzyk wilcza jagoda
(łac. Atropa belladonna)
Pokrzyk w dużych dawkach jest silnie toksyczny dla ludzi. Notowane były przypadki zatruć śmiertelnych, szczególnie jagodami. Co ciekawe, kozy i bażanty mogą jeść liście pokrzyku w dużych ilościach, bo prawdopodobnie ich soki trawienne zawierają enzym rozkładający alkaloidy tropanowe tej rośliny. Nazwa łacińska „atropa” pochodzi od jednej z mitologicznych bogiń losu ludzkiego – Atropos. Miała ona za zadanie przecinać nić ludzkiego żywota. Nazwa więc ma związek z dużą toksycznością wilczej jagody. W oftalmologii stosuje się racemat głównego alkaloidu pokrzyku: hioscyjaminy – atropinę do rozszerzania źrenicy oka.
Surowiec: liść i korzeń
Zawarte substancje: hioscyjamina (typ: alkaloid tropanowy), apoatropina, beladonina, skopolamina, pirydyna, N-metylopirydyna, N-metylopirolidyna.
Działanie: przeciwskurczowe, przeciwbólowe wykorzystywane w kamicy nerkowej i żółciowej, astmie i kolce jelitowej. Hioscyjamina poraża układ przywspółczulny, blokując receptory cholinergiczne. Objawia się to m.in. rozszerzaniem źrenicy oka i zmniejszonym wydzielaniem soków trawiennych. Ten ostatni objaw działania hioscyjaminy wykorzystano w leczeniu choroby wrzodowej.
Psianka słodkogórz (Solanum dulcamara L. Sp.Pl.2 1753) – gatunek rośliny z rodziny psiankowatych (Solanaceae L.), trujące półpnącze. Rośnie dziko w Europie, Afryce Północnej, Azji Zachodniej, aż po Indie. Zawleczona i zadomowiona w Ameryce Północnej. Roślina pospolita na terenie Polski.
Pokrój
Roślina jednoroczna, półkrzew osiągający wysokość do 2 m.
Łodyga, kwiat.
Rozesłana lub pnąca się, w dolnej części zdrewniała, górą zielna. Z zewnątrz słodka, wewnątrz gorzka (stąd pochodzi nazwa rośliny).
Ogonkowe, sercowatojajowate, na szczycie zaostrzone. U nasady mają zwykle 1-2 mniejsze łatki.
Zwisłe, zebrane w szczytowe lub boczne baldachogrona. Kielich złożony z 5 działek, korona ciemnofioletowa, kółkowa z pięcioma szeroko rozchylonymi płatkami, 5 pręcików zrośniętych złocistożółtymi pylnikami w rurkę wokół pojedynczego słupka. Pręciki i słupki dojrzewają równocześnie. Kwitnie od lipca do sierpnia, jest owadopylna.
Podłużna, lśniąca i soczysta jagoda o długości ok. 1 cm. Niedojrzałe owoce są zielone, dojrzałe przyjmują szkarłatnoczerwony kolor.
Owoce
Występuje na całym niżu, aż po niższe partie gór. Pospolita w wilgotnych zaroślach, lasach łęgowych, oraz nad brzegami wód.
Rośliny trujące
Ma własności trujące i z tego powodu nie jest obecnie wykorzystywana w lecznictwie.
Zastosowanie
Roślina lecznicza :
Surowiec zielarski : pędy (Stipites Dulcamarae) zawierają alkaloidy, glikozydy, garbniki.
Działanie : W medycynie ludowej używana była do leczenia zapalenia oskrzeli, żółtaczki, reumatyzmu i chorób skóry.
Psianka słodkogórz-owoce jagody.
Szalej jadowity, blekot, bzducha wodna, cykuta, cykuta jadowita, pietruszyca wodna, szaleniec, szaleń, wsza wodna (Cicuta virosa L. Sp.Pl.2 1753) - gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl). Rośnie w strefie umiarkowanej, także w Polsce.
Pokrój: Roślina trwała, o wys. do 1,2 m. Łodyga naga, rozgałęziona.
Liście: 2 -3 krotnie pierzastosieczne, odcinki lancetowate, na brzegach ostro piłkowane.
Kwiaty: zebrane w wieloszypułkowe baldachy złożone z 10 - 12 baldaszków. Pokryw brak, pokrywek wiele, zwisłych, szczecinowatych. Kwiaty drobne, białe z wykształconym kielichem w postaci pięciu wyraźnych ząbków. Kwitnie VI - VIII.
Owocem: jest kulista rozłupnia, dwubocznie ścisnięta. Każda rozłupka na grzbiecie z 5 podłużnymi żeberkami. Dojrzewają od połowy sierpnia przez wrzesień.
Część podziemna: Ma bulwiaste kłącza podobne do kłącza tataraku z widocznymi na przekroju komorami powietrznymi. Pachnie pietruszką i ma słodkawy smak.
Biotop : Występuje w miejscach podmokłych, na brzegach stawów, przy rowach.
Roślina trująca: Cała roślina zawiera trujący wielonienasycony alkohol - cykutoksynę bardzo silnie toksyczny; już spożycie około 5g kłącza powoduje zgon. Objawy zatrucia występują szybko, niekiedy w kilkanaście minut po spożyciu. Są to: ślinotok, pieczenie w jamie ustnej, wymioty, często wielokrotne drgawki. Śmierć może nastąpić wskutek porażenia ośrodka oddechowego.
W skutek otrucia cykutą zmarł między innymi Sokrates (patrz też: szczwół plamisty).
Szalej jadowity-Cicuta virosa.
Szczwół plamisty, pietrasznik, cykuta, szaleń plamisty, psia pietruszka, świńska wsza (Conium maculatum L. Sp.Pl.2 1753), roślina dwuletnia z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Ziele oraz korzeń rośliny roztarte w dłoni wydzielają bardzo nieprzyjemny, intensywny zapach, określany mianem "mysiego" lub piżma. Występuje od płn. wybrzeży M. Śródziemnego po płd. Skandynawię.
W pierwszym roku powstaje odziomkowa rozeta liści, w drugim pęd kwiatostanowy o wysokości do 1,7 m, silnie rozgałęziony, o barwie sinozielonej z czerwonobordowymi, podłużnymi plamami (stąd nazwa gatunkowa). Łodyga dęta, tylko w węzłach pełna.
Nagie, trójkrotnie pierzaste, o wcinanych odcinkach.
Kwiaty białe, o niewyraźnym brzegu kielicha, zebrane w 15 cm baldachy o 5-6 szypułkach. Kwitnie od czerwca do września.
Jajowata rozłupnia, ciemnobrązowa, o pełnych żebrach bez smug.
Korzeń
Biały do kremowego, palowy.
Biotop
Typowa roślina ruderalna, rośnie w ogrodach, przy drogach, rowach, na brzegach lasów.
Razem z rośliną o nazwie szalej jadowity (Cicuta virosa L.) stanowią najbardziej trujące rośliny z rodziny selerowatych. Szczególnie korzenie tych roślin zawierają duże ilości trujących alkaloidów. Uwaga : Roślina w pierwszym roku (w fazie różyczki) morfologicznie nie różni się od pietruszki i pasternaku, inny jest jedynie zapach.
Surowiec zielarski; ziele szczwołu - Herbe Conii.
Skład chemiczny: alkaloidy: koniina (najbardziej trującą), konhydryna i pochodne pirydyn oraz inne; flawonidy: diosmina, niewielkie ilości olejku eterycznego.
Dawniej medycyna ludowa i homeopatia wykorzystywała tę roślinę jako środek przeciwbólowy, rozkurczowy i znieczulający. Obecnie zarzucony ze względu na właściwości trujące.
Ciekawostki: Przypuszcza się, że ta roślina posłużyła do egzekucji Sokratesa, tradycja literacka podaje jednak, że tą rośliną była cykuta (szalej jadowity).
Większość z wymienionych poniżej ziół ma dwojakie działanie: jako trucizna i jako lek, a słowa Paracelsusa dowodzą, jak cienka jest granica między jednym a drugim.
ARNIKA GÓRSKA | BAGNO ZWYCZAJNE | BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA | BLEKOT POSPOLITY | BYLICA PIOŁUN | GORCZYCA POLNA | GRĄŻEL ŻÓŁTY | GRZYBIEŃ BIAŁY | JAŁOWIEC SAWINA | JASKRY | KĄKOL POLNY | KOPYTNIK POSPOLITY | KOSACIEC ŻÓŁTY | KURARA | LULEK CZARNY | MAK POLNY | MANDRAGORA | MIŁEK WIOSENNY | NAPARSTNICA PURPUROWA | OPIUM | OSTRÓŻKA | OSTRZEŃ POSPOLITY | PESTKI BRZOSKWINI | POKRZYK WILCZA JAGODA | PSIANKA ZIEMNIAK | RZEŻUCHA ŁĄKOWA | SPORYSZ | STARZEC ZWYCZAJNY | SZALEJ JADOWITY | SZCZYWÓŁ PLAMISTY | WILCZOMLECZE | WROTYCZ POSPOLITY | ZIMOWIT JESIENNY | ŻYCICA ROCZNA
ARNIKA GÓRSKA (ARNICA MONTANA)
Pod ochroną; równorzędnego surowca dostarcza ARNIKA ŁĄKOWA (ARNICA CHAMISSONIS). Wieloletnia bylina o wysokości 40-60 cm, kwitnie od czerwca do sierpnia. Jej kwiaty, wyrastające pojedyńczo na każdej łodyżce, są bardziej pomarańczowe niż żółte i mają średnicę 6-8 cm. Służy do leczenia stłuczeń, spuchnięć i wszelkiego rodzaju sińców oraz wylewów. Przedawkowanie leku z arniki może spowodować wymioty, bóle głowy, a nawet utratę przytomności.
BAGNO ZWYCZAJNE (LEDUM PALUSTRE)
Obecnie pod ochroną. Krzew o wysokości do 1,5 m, kwiaty białe. W okresie kwitnienia oszałamia zapachem, ale i truje pyłkiem. Szkodliwe substancje zachowuje nawet po wysuszeniu. Początkowe objawy zatrucia przypominają upojenie alkoholem, może spowodować bóle i zawroty głowy. Nektar z bagna jest trujący dla pszczół, groźny też jest dla gryzoni. Odwarem tępiono pluskwy i wszy, świeże i pachnące służyło do odstraszania moli. W niektórych krajach piwo zaprawiano bagnem zamiast chmielem.
BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA (DATURA STRAMONDIUM)
Roślina jednoroczna, o wysokości do 100 cm. Liście duże, do 20 cm długości, kwiaty białe, pojedyncze. Wydziela niezbyt przyjemny zapach. Silnie trująca jest cała roślina, zwłaszcza młoda (w tym też nasiona, którymi często zatruwają się dzieci). Nektar z bielunia jest śmiertelny dla pszczół, nalewką z bielunia tępi się mszyce i kleszcze. Bezpiecznie mogą go jeść jedynie króliki, które we krwi i wątrobie wytwarzają związki rozkładające alkaloidy bielunia. Odpowiednio spreparowanych liści używa się do wyrobu papierosów dla astmatyków. Bieluń był jednym ze składników maści czarownic (patrz KSIĘGA ZIÓŁ).
BLEKOT POSPOLITY (AETHUSA CYNAPIUM)
Podobny z wyglądu do kwitnącej pietruszki. Wydziela specyficzny, obrzydliwy zapach. Zwierzęta go unikają. Ludzie też powinni, ale najwyraźniej tego nie robią, skoro o kimś opowiadającym brednie mawiano: "Najadł się blekotu". Trujący, ale w homeopatii stosuje się go czasem jako lek przeciwskurczowy.
BYLICA PIOŁUN (ARTEMISIA ABSINTHIUM)
W Polsce występuje 10 gatunków bylic. Piołun jest byliną o wysokości od 1 do 2 m i ma drobniutkie jasnożółte kwiatki. Stosuje się go w chorobach przewodu pokarmowego, chorobach kobiecych, przy leczeniu wątroby, jako środek żółciopędny oraz przeciwko robakom. Wyciąg z piołunu doskonale usuwa też z rąk smary i oleje. Jest składnikiem absyntu, odpowiedzialnym za ów charakterystyczny, gorzki smak. UWAGA! Długie picie absyntu może spowodować tzw. epilepsję bylicową: napady padaczki, zakłócenia psychiczne i nerwowe. Szkodliwy zwłaszcza dla kobiety w ciąży.
GORCZYCA POLNA (SINAPIS ARVENSIS)
Trująca dla koni, bydła i drobiu, zarówno w stanie świeżym i jako siano. Proszkiem gorczycowym tępi się mszyce, gąsienice i ślimaki.
GRĄŻEL ŻÓŁTY (NUFAR LUTEM)
Zwany również nenufarem. Ma piękne żółte kwiaty i charakterystyczne liście, przypominające kształtem talerzyki. Podlega całkowitej ochronie. Alkaloidy znajdujące się w roślinie działają porażająco na korę mózgową, ale w homeopatycznych dawkach stosuje się grążel na uspokojenie (koi histerię).
GRZYBIEŃ BIAŁY (NYMPHAEA ALBA)
Zwany też lilią wodną. Jeszcze piękniejszy od grążela, ma białe kwiaty. Był jednym z ulubionych motywów sztuki secesyjnej (przełom XIX i XX wieku). Objęty częściową ochroną. Podobnie jak w przypadku grążela, znajdujące się w nim alkaloidy porażają korę mózgową, ale stosowane w dawkach homeopatycznych pobudzają pracę serca.
JAŁOWIEC SAWINA (JUNIPERUS SABINA)
W ziołolecznictwie ludowym używany przeciwko wszom, pluskwom i molom, a także jako środek poronny. Sok z szyszkojagód może wywoływać podrażnienia skóry, a spożycie olejku sawinowego może być zabójcze dla człowieka.
JASKRY (rodzaj RANUNCULUS)
W Polsce występują 22 gatunki jaskrów. Wszystkie są trujące, wszystkie kwitną na biało bądź na żółto i rosną głównie na terenach podmokłych. Najbardziej niebezpieczny jest jaskier jadowity i jaskier ostry (przy czym po wysuszeniu substancje toksyczne ulegają rozkładowi).
KĄKOL POLNY (AGROSTEMMA GITHAGO)
Pospolity chwast zbożowy. Toksyczne są nasiona - po ich spożyciu występują objawy zatrucia, mdłości, bóle głowy, zaburzenia rytmu serca, a nawet śpiączka. Jeśli nasiona zostaną zmielone razem z ziarnem, wówczas mąka może być niebezpieczna dla ludzi.
KOPYTNIK POSPOLITY (ASARUM EUROPAEUM)
Pod ochroną gatunkową. Roślina wieloletnia, wyrasta najwyżej 5-10 cm ponad ziemię. Trująca jest cała roślina. W dawnym ziołolecznictwie stosowana jako lek wykrztuśny. Zwierzęta ją omijają.
KOSACIEC ŻÓŁTY (IRIS PSEUDOACORUS)
Zwany powszechnie irysem. Trujący jest sok wyciśnięty z rośliny - powoduje on wymioty, biegunkę i nudności. Zarazem jednak z kłączy kosaćca przygotowuje się leki wykrztuśne i przeciwmigrenowe. Stosuje się go też przy nudnościach i wymiotach oraz przy częstym zwracaniu pokarmu u niemowląt.
LULEK CZARNY (HYOSCYAMUS NIGER)
Należy do rodziny psiankowatych, jak ziemniaki. Wyrasta do wysokości 60 cm, kwiaty ma drobne, brudnożółte z fioletowymi żyłkami, o nieprzyjemnym, nieco odurzającym zapachu. Jego nasiona podobne są do nasion maku. Silnie trująca jest cała roślina, zarówno świeża, jak i suszona. Charakterystycznym objawem zatrucia lulkiem są halucynacje. Stosowano go jako trutkę na szczury i myszy w spichlerzach, ale też i do wzmacniania piwa. Pliniusz radził wdychać dym z palonego lulka na uśmierzenie bólu zębów, a w średniowieczu stosowano lulek do znieczuleń. W homeopatii używano go jako leku na uspokojenie, czasem przeciwbólowo przy silnych bólach gośćcowych, zapaleniach korzonków i nerwobólach. Był też składnikiem maści czarownic (patrz KSIĘGA ZIÓŁ).
MAK POLNY (PAPAVER RHOEAS)
Toksyczny tylko podczas kwitnienia, dojrzałe nasiona są zupełnie nieszkodliwe. Jest cennym lekiem w schorzeniach dróg oddechowych. Medycyna ludowa używa kwiatów maku polnego do uspokajania niemowląt. Narkotyki otrzymuje się z maku lekarskiego (papaver somniferum) - patrz OPIUM.
MANDRAGORA LEKARSKA (MANDRAGORA OFFICINARIUM)
Jest byliną wyrastającą do 60 cm wysokości, o krótkiej łodydze i zielonkawobiałych kwiatach. Roślina silnie trująca, działa jako narkotyk, środek nasenny i uśmierzający ból. W starożytności podczas operacji trzymano przed nosem chorego świeżo przełamany korzeń mandragory jako środek znieczulający. Więcej danych o mandragorze zawiera KSIĘGA ZIÓŁ.
MIŁEK WIOSENNY (ADONIS VERNALIS)
Bylina o dużych, cytrynowożółtych kwiatkach, spotykana najczęściej w ogrodach, w stanie dzikim bardzo rzadko. Objęty jest całkowitą ochroną. Duże dawki powodują nudności, zawroty głowy, drgawki, zapaść. Jest jednym ze słabszych i rzadziej stosowanych leków nasercowych.
NAPARSTNICA PURPUROWA (DIGITALIS PURPUREA)
Roślina znajdująca się pod ochroną, występująca w dzikim stanie tylko w Karpatach. W ogrodach hoduje się jej różnokolorowe wersje. Silnie trująca, działa porażająco na mięsień sercowy. Leki wyrabiane z użyciem naparstnicy stosuje się w niewydolności krążenia. Jedna z ulubionych trucizn Agaty Christie:)
OSTRÓŻKA (rodzaj DELPHINIUM)
W stanie dzikim rośnie na łąkach i halach górskich, choć z uwagi na dekoracyjność ostróżki hoduje się ją również w ogrodach. Toksyczna jest cała roślina (w szczególności nasiona). Stosuje się ją do zwalczania rozmaitych szkodników - miodówki, gąsienic, larw chrząszczy. Dostępna w handlu jako Delacet, płyn przeciw wszawicy. U człowieka wywołuje zatrucie.
OSTRZEŃ POSPOLITY (CYNOGLOSSUM OFFICINALE)
Roślina dwuletnia, o niemiłej mysiej woni, wyrastająca do 100 cm, o kwiatach brunatnoczerwonych (rzadziej białawych lub czerwonawych). Świeże liście mają odpędzać szczury i owady, korzeń znalazł swoje zastosowanie w farbiarstwie. Młode liście, mimo wstrętnego zapachu, w niektórych krajach alpejskich używane są na sałatę. Zarazem jednak ostrzeń odpowiedzialny jest za uszkodzenia wątroby i działanie rakotwórcze.
POKRZYK WILCZA JAGODA (ATROPA BELLADONNA)
Zwany również czarną jagodą albo belladonną. Bylina osiągająca wysokość 1,5 m, o liściach dł. do 15 cm, wyrastających parami. Kwiaty brunatnofioletowe, owoc podobny do czarnej wiśni. Toksyczność pokrzyku maleje w krajach ciepłych. W Meksyku Indianie stosują pokrzyk przeciwko zatruciom grzybami, w niektórych krajach dodawano korzeń pokrzyku do wódki lub do piwa (jak w Wirtembergii), celem zwiększenia właściwości oszałamiających alkoholu. Nazwę "belladonna" zawdzięcza pokrzyk włoskim damom epoki renesansu, które zakraplały sobie nią oczy i dzięki zawartości atropiny w tej roślinie osiągały efekt rozszerzonych źrenic. Również składnik maści czarownic (patrz KSIĘGA ZIÓŁ).
PSIANKA ZIEMNIAK (SOLANUM TUBEROSUM)
Zwana popularnie ziemniakiem lub kartoflem. Jest rośliną trującą, zawiera bowiem we wszystkich organach glikoalkaloid solaninę. Bulwy zawierają jej śladowe ilości, jednak pod wpływem światła zawartość solaniny wzrasta, zwłaszcza w kiełkach, do 5% (przy czym dawka większa od 0,02 jest szkodliwa dla zdrowia!). W lecznictwie używa się soku ze świeżych bulw (najlepiej z odmian o skórce czerwonej) oraz czystej skrobii. Poza tym z ziemniaków uzyskuje się krochmal, dekstrynę, mąkę ziemniaczaną, a także alkohol oraz chipsy:)
RZ...
xarxar