Kozieradka pospolita, kozieradka lekarska (Trigonella foenum-graecum L.) – gatunek rośliny zielnej z rodziny bobowatych. Inne nazwy zwyczajowe: fenegryka, greckie siano, kozioroźnik boża trawka. Łacińska nazwa foenum-graecum oznacza "greckie siano". Rodzimym obszarem jej występowania jest Azja i Europa Wschodnia. W Polsce roślina zawlekana i przejściowo dziczejąca z upraw.
Jednoroczna roślina o mocnym palowym korzeniu. Łodyga wyprostowana, słabo rozgałęziona, w górnej części delikatnie owłosiona.
Liście--Trójlistkowe, listki odwrotniejajowate, z wierzchu zielone, spodem sinozielonkawe.
Kwiaty--Siedzące lub na bardzo krótkich szypułkach, osadzone po jeden lub dwa w kątach liści. Kielich rurkowaty, pięciowrębny. Korona motylkowata, żółtawa, pręcików 10 (jeden wolny i dziewięć zrośniętych), słupek jeden.
Owoc--Wygięty strąk zakończony 2–3 cm dzióbkiem o barwie beżowobrunatnej, zawierającym ok. 15 romboidalnych lub pryzmatycznych nasion koloru beżowego, podzielonych bruzdą na dwie nierówne części (podobnych do nasion gryki).
Roślina jednoroczna. Jest wybitnie wapieniolubna. Kwitnie w czerwcu i lipcu, zapylana jest przez owady. Jest rośliną miododajną. Ma nieprzyjemny, mdły zapach.
Roślina lecznicza
Znana była już w starożytności. Słynny papirus Ebersa podaje przepis na wykorzystanie oleju z jej nasion do pielęgnacji ciała. Szymon Cyreński w XVI wieku, autor pierwszego w Polsce opracowania botanicznego podaje jej nazwe jako fenegryk lub boża trawka.
Surowiec zielarski
Nasiona kozieradki (Foenugraeci semen lub Trigonellae semen) są pozyskiwane ze względu na dużą zawartość śluzu polisacharydowego (jego zawartość przekracza nawet 40%). Poza tym nasiona zawierają tłuszcze, saponiny steroidowe, w tym pochodne diosgeniny i estry saponin z białkami (np. fenugrekina). Ponadto w surowcu obecne są białka roślinne, śladowe ilości olejków eterycznych, flawonoidy, cholina, lecytyna, witaminy PP, F, D i alkaloid trygonelina.
Surowiec działa osłaniająco i przeciwzapalnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz (zastosowany zewnętrznie) na skórę, w związku z tym jest stosowany w chorobie wrzodowej i w stanach zapalnych skóry (czyraki, egzemy, ropnie). Nasiona kozieradki mogą również obniżać poziom cholesterolu i cukru we krwi. Kozieradce przypisuje się również właściwości przeciwzapalne, żółciopędne, rozkurczowe, poprawiające samopoczucie, żółciotwórcze, pobudzające wydzielanie soku trzustkowego, żołądkowego i jelitowego, wzmacniające, usprawniające wchłanianie pokarmów, regulujące wypróżnienia, pobudzające regenerację wszystkich tkanek, aktywujące hemopeozę (kozieradka to naturalny aktywator procesów wytwarzania krwinek), mlekopędne, moczopędne, przeciwalergiczne, anaboliczne.
Dawkowanie
Doustnie stosuje się 6g na dobę, zewnętrznie jako ciepłe okłady przygotowane przez zalanie 50g surowca 250ml wody i odczekanie ok. 30 min. Bywa stosowana także w stanach wychudzenia i osłabienia dla pobudzenia apetytu i przyspieszenia przemiany materii oraz u matek, które mają zaburzenia laktacji, a dawniej jako środek do powiększania piersi.
Roślina jadalna
Młode liście oraz kiełki są jadane jako warzywa, a suszone używane do wzbogacania smaku gotowych dań (suszone liście mają gorzki smak i charakterystyczny silny zapach). Nasiona są używane jako przyprawa zwana kozieradką (m.in. do przygotowania zalew do marynat, proszku curry, makaronów, pieczywa i potraw mięsnych).
DZIAŁANIE:odżywcze, przeciwzapalne, żółciopędne, rozkurczowe, poprawiające samopoczucie, żółciotwórcze, pobudzające wydzielanie soku trzustkowego, żołądkowego i jelitowego, wzmacniające, usprawniające wchłanianie pokarmów, regulujące wypróżnienia, pobudzające regenerację wszystkich tkanek, aktywujące hemopoezę (kozieradka to naturalny aktywator procesów wytwarzania krwinek), mlekopędne, moczopędne, przeciwalergiczne, anaboliczne. Obniża poziom glukozy we krwi zwiększajęc jej przenikanie do komórek, podobnie jak insulina.
Wodno-alkoholowe wyciągi z kozieradki pobudzają miogenezę (rozwój tkanki mięśniowej), wzrost tkanki mięśniowej, chrzęstnej, kostnej i łącznej właściwej. Saponiny sterydowe kozieradki są prekursorami w syntezie horomonów sterydowych o działaniu anabolicznym (estrogeny, dehydroepiandrosteron, testosteron). Kozieradka zwiększa syntezę kortykosteroidów w nadnerczach. Zwiększa retencję azotu w ustroju, pobudza syntezę białek, dostarcza związki aminowe i aminokwasy, które mogą być wykorzystane w procesach anabolicznych (asymilacji). W wielu krajach kozieradka uważana jest za skuteczny afrodyzjak.
Lecytyna i inne fosfolipidy zawarte w kozieradce działają psychotonicznie i pobudzająco na motorykę mięśni. Wodno-alkoholowe przetwory z kozieradki zwiększają wydolność fizyczną (o 30-60%, zależnie od diety) i psychiczną (nawet o 80%).
Dzięki zawartości fosfolipidów, choliny i betainy oraz sitosterolu kozieradka działa lipotropowo i przeciwmiażdżycowo. Zapobiega marskości wątroby, przyśpiesza procesy detoksykacji (odtruwania) i eliminacji toksyn z ustroju. Zapobiega także zastojom żółci i rozwojowi kamicy żółciowej. Chroni wątrobę przed wpływem niektórych ksenobiotyków (leków, węglowodorów).
Preparaty kozieradkowe podane doustnie wywierają również wpływ przeciwkaszlowy i przeciwdepresyjny.
Zastosowanie zewnętrznie (okłady, płukanki) działają przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, przeciwświądowo, zmiękczająco, pobudzająco na regenerację.
Kompresy i częste przemywanie wodnymi oraz wodno-alkoholowymi wyciągami z kozieradki działają przeciwtrądzikowo. Przyśpieszają resorpcję ropni i gojenie krostek. Zauważyłem także właściwości przeciwplamicze kozieradki (usuwa plamy po ropniach, stłuczeniach, ukąszeniach owadów).
Obecnie w niektórych krajach kozieradka jest wykorzystywana do produkcji hormonów sterydowych.
Wskazania
osłabienie fizyczne i psychiczne, wychudzenie, zanik mięśni, choroby reumatyczne i zwyrodnieniowe stawów, złamania kości, niedokrwistość, zaparcia, kamica żółciowa, stłuszczenie serca, nerek i wątroby, choroby alergiczne, kaszel, nieżyty układu oddechowego; stany zapalne powiek, spojówek i gałki ocznej (okłady + zażywanie doustne); troficzne choroby skóry (zewnętrznie + doustnie), owrzodzenia skóry, ropnie, przetoki ropne skórne, plamy na skórze, krwiaki, sińce, owrzodzenia błon śluzowych, stany zapalne jamy ustnej, gardła i narządów płciowych, oparzenia, rany, odleżyny; choroba wrzodowa, ostre nieżyty przewodu pokarmowego z bolesną biegunką i bólami brzucha; uprawianie kulturystyki bez wyraźnych efektów przyrostu mięśni, zaburzenia koncentracji i zapamiętywania, niedobór estrogenów, niedoczynność kory nadnerczy.
Do lewatyw: zaparcia, hemoroidy, stany zapalne odbytu.
Do irygacji i nasiadówek: stany zapalne pochwy i warg sromowych, świąd sromu.
Za granicą przetwory z kozieradki zalecane są przy impotencji (niemocy płciowej) oraz w okresie przekwitania (menopauzy), bowiem działają estrogennie.
Działania niepożądane
U niektórych osób pod wpływem przetworów z kozieradki pot i łój przybiera kozi zapach.
Odwar - Decoctum Trigonellae: 3 łyżki nasion mielonych zalać 2 szklankami wody, gotować 5 minut, odstawić pod przykryciem na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance. W razie schorzeń układu oddechowego i pokarmowego przyjmować 4-6 razy dziennie po 100 ml. Taki odwar używa sie także do okładów, płukanek, lewatywy, irygacji i przemywania.
Wyciąg wodno-alkoholowy: 4 łyżki mielonych nasion zalać 1 szklanką wrzącej wody; odstawić na 60 minut pod przykryciem, następnie dolać 200 ml alkoholu 40-60%, przelać do słoja i szczelnie zakręcić. Odstawić na 3 dni, po czym przefiltrować, dodać miód spadziowy (200 ml), wymieszać. Preparat zażywać 3-4 razy dziennie po 4-6 łyżek.
Intrakt kozieradkowy - Intractum Trigonellae: pół szklanki mielonych nasion kozieradki zalać 250 ml gorącego alkoholu 40-60%, zamknąć w słoju i macerować 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dziennie po 1-2 łyżki. Intraktem można przemywać schorzałą skórę.
Alkoholmiód kozieradkowy pobudzający i wzmacniający - Alkoholmel Trigonellae tonicum: na każde 100 ml intraktu kozieradkowego Intractum Trigonellae dać 100 ml miodu spadziowego (mel), 30 ml nalewki z miłorzębu Tinctura Ginkgo oraz 30 ml Cardiol C - krople, 10 ml kropli Cardiamid-Coffein - krople lub 30 ml koraminy - krople, wymieszać. Zażywać 2-3 razy dziennie po 1 łyżce. Maksymalna dawka jednorazowa - 2 łyżki. Dla wzmocnienia działania można dodać na przepisaną proporcję 1 łyżkę pyłku kwiatowego granulowanego i 10 kropli nalewki miętowej. Uwaga! Preparat silny!, ale bezpieczny.
Alkoholmel Trigonellae stosować przy zaburzeniach koncentracji, myślenia, osłabieniu fizycznym i psychicznym, osłabieniu serca, przy depresji.
Tonik przeciwdepresyjny i psychotoniczny - Tonicum antidepressivum et psychotonicum: intrakt z kozieradki 100 ml, nalewka lub sok z dziurawca - 30 ml, nalewka lub intrakt z miłorzębu - 30 ml, nalewka z arniki - 30 ml, pyłek kwiatowy - 2 łyżki, witamina B6 w tabletkach - 5 tabletek 50 mg rozkruszonych (lub 5 ampułek 50 mg), cardiamid-coffein krople - 20 ml, Cardiol C lub koramina - krople - 30 ml, miód spadziowy lub wielokwiatowy płynny - 100 ml, wszystko starannie wymieszać. Dla wzmocnienia działania można dodać 60 ml francówki Alpa.
Działanie: pobudza psychicznie i fizycznie, zwiększa zdolność zapamiętywania, zwiększa wydolność fizyczną i psychiczną, zwiększa percepcję wrażeń słuchowych i wzrokowych, poprawia kojarzenie. Preparat jest naturalny i bezpieczny w stosowaniu. Dawkowanie: 2-3 razy dziennie po 1 łyżce. Maksymalna dawka jednorazowa 2 łyżki.
Naturalna mikstura anaboliczna Mixtura anabolica: nasiona kozieradki - 2 części, nasiona wiesiołka - 1 część, korzeń żywokostu - 1 część, korzeń mydlnicy - 1 część, ziele rdestu ptasiego - 1 część, ziele lebiodki - 2 części, ziele lucerny (lub nasiona soi) - 2 części, plecha morszczynu Fucus lub listownicy Laminaria - 1 cz. Surowce wymieszać, w razie potrzeby przemielić. Na każde pół szklanki mieszanki roślinnej dać 200 ml gorącego alkoholu 40-60% (rozcieńczony spirytus, wódka czysta). Odstawić w zamkniętym słoju na 7-10 dni, przefiltrować. Na każde 100 ml uzyskanego wyciągu ziołowego dać 100 ml miodu, 4 łyżki pyłku kwiatowego, 4 rozgniecione drażetki Vitaralu, 2 żółtka jaja kurzego oraz witaminę E w kroplach (10 ml). Składniki wymieszać bardzo starannie. Zażywać 2 razy dziennie po 3 łyżki. Równocześnie przyjmować odżywkę aminokwasową (np. Salvimulsin MCT 800, ProSobee 1, 2, Proten Plus). Do preparatu można dodać także płynny wyciąg z aloesu (lub sok aloesowy), albo też sok (nalewkę) z babki lub pokrzywy, które działają stumulująco i aktywująco na układ immunologiczny i procesy syntezy białek (na podaną proporcję - 50 ml) oraz procesy hemopoezy (tworzenia krwi).
Mikstura pobudza syntezę białek tkanki łącznej i mięśniowej, zwiększa retencję azotu, przyśpiesza regenerację wszystkich tkanek, działa odżywczo, wzmacniająco i odtruwająco. Składnikami czynnymi są prekursory sterydowe, flawonoidy, sitosterole, aminy, aminokwasy, fosfolipidy, terpenowe i sterolowe aktywatory uwalniania liberyn oraz hormonów sterydowych. Nie wywołuje objawów ubocznych. U kobiet nasila laktację.
Kozieradka (papki z mielonych nasion) mogą być wykorzystane do leczenia wrzodów, dermatoz, trudno gojących się ran i oparzeń. Kozieradka reguluje przemianę materii, przy czym nasila anabolizm (procesy syntezy i budowania ciała). Poprawia czynności układu pokarmowego, osłania nabłonek żołądka i jelit. Leczy nieżyt przewodu pokarmowego. Zalecana jest przy chorobie wrzodowej.
Do lewatyw przy zapaleniu odbytu (około 200-300 ml do odbytu za pomocą gruszki).
Do irygacji i nasiadówek przy zapaleniu krocza, narządów płciowych żeńskich i męskich. Skuteczne są wywary z kozieradki w leczeniu zapaleniu gałki ocznej, powiek i spojówek (okłady 20-30 minutowe).
Znakomicie działają maseczki i okłady z wywaru kozieradkowego przy cerze suchej, trądzikowej, z trądzikiem różowatym, z plamami i dermatozą. Oczyszcza, odżywia i odświeża skórę.
Kozieradka uznana jest w ziołolecznictwie za roślinę zapobiegającą niedokrwistości i krzywicy. Ogólnie wzmacnia organizm i aktywuje procesy odnowy i odtruwania, wzmaga też odporność organizmu.
xarxar