Olej rycynowy
Olej rycynowy, olej rącznikowy (łac. Oleum Ricini, Oleum Palmae Christi) – produkt roślinny, otrzymywany z nasion byliny (w Polsce roślina roczna) – rącznika pospolitego przez wyciskanie oleju na zimno i wygotowywanie z wodą. Takie postępowanie pozwala na rozkład toksycznej toksoalbuminy – rycyny, której obecność w nasionach sprawia, że ich zażycie może wywołać śmiertelne zatrucie. Głównym (ok. 80%) składnikiem oleju rycynowego jest gliceryd 18-węglowego kwasu rycynolowego. W jego składzie znajdują się również mniejsze ilości glicerydów kwasów oleinowego, linolowego i innych.
Olej rycynowy .
Bezbarwny lub słomkowożółty, przezroczysty, bardzo lepki i gęsty olej o słabym, swoistym zapachu i łagodnym smaku.Na powietrzu gęstnieje, ale nie twardnieje.
Jest stosowany do produkcji oleju tureckiego, kwasu sebacynowego, jako dodatek do paliw, smarów, farb, lakierów itp. Jego roczna produkcja na świecie wynosi ok. 1 mln ton, głównie z plantacji w Egipcie i Indiach.
Stosuje się go też w lecznictwie jako środek przeczyszczający- na zaparcia (obstrukcję) Za takie jego działanie odpowiedzialny jest zawarty w nim kwas rycynolowy, który po uwolnieniu (pod wpływem enzymów trawiennych) z glicerydów wchodzi w reakcję z zawartymi w treści jelitowej jonami sodu (Na+). Tworzy się w ten sposób mydło sodowe kwasu rycynolowego, które drażni błonę śluzową jelita cienkiego, co pobudza jego perystaltykę. Olej rycynowy stosuje się w dawce 1 ÷ 2 łyżek stołowych.
Stosowany jest ponadto w kosmetyce, jako odżywka do włosów suchych. Pomaga w odbudowie łamliwych i wypadających brwi i rzęs oraz paznokci i naskórka wokół nich. Jest częstym składnikiem tzw. domowych odżywek.
Olej rycynowy stosowany jest również w olejach do silników spalinowych, jako dodatek uszlachetniający pracę silnika – zapewnia lepsze smarowanie.
Oleju rycynowego nie wolno używać w czasie ciąży, gdyż może powodować powikłania w przebiegu ciąży i poronienia.
Otrzymywanie: Olej rycynowy zwany także olejem rącznikowym jest olejem tłustym (olea pinguia) nieschnącym. W odróżnieniu od innych olejów tłustych miesza się z alkoholem etylowym o mocy powyżej 90° oraz ze stężonym kwasem octowym. Otrzymywany jest w procesie wytłaczania na zimno jąder nasiennych rącznika pospolitego (zwanego także rycynusem lub kleszczowiną pospolitą) – Ricinus communis Linnè, należącego do rodziny wilczomleczowatych - Euphorbiaceae Juss. Następnie surowy olej rycynowy poddawany jest procesowi oczyszczenia poprzez wygotowanie z wodą.
Często olej rycynowy zwany jest potocznie „rycyną” co jest niepoprawnym pojęciem. Rycyna jest toksalbuminą o właściwościach toksycznych (jedna z najsilniejszych trucizn roślinnych), która jest zawarta w nasionach rącznika. Nie zawiera jej natomiast pozyskany z nasion olej (ponieważ rycyna jako substancja z grupy lektyn nie miesza się z olejami).
W skład oleju rycynowego wchodzą: osiemnastowęglowy monogliceryd kwasu rycynolowego /rącznikowego/ (czyli monogliceryd kwasu (R)-12-hydroksy-cis-9-oktadekenowego) [80 – 90 %] oraz w mniejszych ilościach glicerydy kwasu oleinowego (czyli kwasu kwasu cis-oktadek-9-enowego), kwasu stearynowego (czyli kwasu oktadekanowego), kwasu linolowego (czyli kwasu cis-9,12-oktadekadienowego)[8 %], kwasu hydroksystearynowego, kwasu dihydroksystearynowego i inne związki.
Stosowanie: Olej rycynowy podany per os pod wpływem lipazy trzustkowej w obecności kwasów żółciowych ulega enzymatycznemu rozpadowi do gliceryny i nienasyconego kwasu rycynolowego. Kwas ten ulega stopniowemu zmydleniu. Mydła rycynolowe i kwas działają drażniąco na błony śluzowe jelit, pobudzając ich perystaltykę. Wywołuje lekkie przekrwienie ścian jelit, zwiększając przenikanie wody. Wzmaga wydzielanie gruczołów trawiennych. W efekcie olej rycynowy działa rozwalniająco. Jest jednym z najsilniejszych środków przeczyszczających o niezawodnym działaniu. W mniejszych ilościach stosowany jako laxativum, w zaparciach przewlekłych. W dawce większej stosowany jako drasticum w zaparciach ostrych.
Zastosowany zewnętrznie wykazuje działanie natłuszczające i ochronne. Zapobiega utracie wilgotności naskórka. Stosowany jako środek pielęgnujący i leczniczy do włosów (maski olejowe, wcierki mieszanin oleju rycynowego z etanolem), także w wielu preparatach dermatologicznych, np. stosowany jako rozpuszczalnik kwasu salicylowego. Używa się (pomocniczo) w różnych chorobach skóry, np. dermatitis atopica, leishmaniasis cutis et mucosae, eczema, ichthyosisetc.
Olej rycynowy jest szeroko stosowany jako surowiec pomocniczy w praktyce farmaceutycznej – np. zmieszany w równych częściach z balsamem peruwiańskim umożliwia połączenie balsamu z wazeliną, masłem kakaowym i tłuszczem wieprzowym. Stosowany także jako dodatek do roztworów spirytusowych i eterowych (zapobieganie nadmiernemu przesuszeniu skóry). Ponadto jałowy olej jest wykorzystywany w okulistyce i ginekologii.
Także w kosmetyce jako składnik kremów, pomadek, odżywek do paznokci, brwi i rzęs oraz delikatnych mydeł.
Oleum Ricini vel Oleum Palmae Christi jest surowcem farmaceutycznym przeznaczonym do wytwarzania preparatów leczniczych w zakresie receptury aptecznej.
Wewnętrznie stosowany jest per se lub jako Emulsio Ricinosa w dawce jednorazowej 10,0 g – 20,0 g (max. 30,0 g).
Stosowany jako rozpuszczalnik olejowy (menstruum) dla wielu substancji leczniczych. Składowa maści (unguenta), mazideł olejowych (olimenta), kremów (cremores), woskowców (cerata).
Dodawany także w ilości 1 % - 10 % do roztworów etanolowych, etanolowo-eterowych i kolodionowych (solutiones spirituosae, spirit.-aetherae et collodia) oraz wielu innych form farmaceutycznych.
Łączony bardzo często z innymi surowcami pomocniczymi i aktywnymi, m.in. Lanolinum anhydricum, Eucerinum, Oleum Olivae, Oleum Rapae, Oleum Jecoris Aselli, Silolum, Acidum stearinicum, Natrium thiosulfuricum, Acidum aceticum glaciale, Oleum Paraffini, Paraffinum durum, Vitaminum A palmitinicum, Vitaminum E liquidum, Glycerinum, Oleum Lini, Linomag liquidum, Lecithinum, Oleum Citri, Tinctura Calami, Tinctura Saponariae, Balsamum peruvianum etc.
Olej rycynowy wyjałowiony może być stosowany również jako rozpuszczalnik dla niektórych olejowych kropli do oczu, o przedłużonym działaniu (oculoguttae oleosae).
Wchodzi w skład preparatów galenowych i innych ze stałym składem, m.in.
- Collodium elaticum FP II (seu Collodium flexile, Collodium flexibile), czyli kolodium sprężyste, zwane kolodium elastycznym lub kolodionem sprężystym.
- Oliva salicylata (syn. Solutio oleosae Acidi salicylici)
- Krem ochronny z tiosiarczanem sodowym A (skład: Oleum Ricini 45 cz., Lanolinum 50 cz., Natrium thiosulfuricum 5 cz.)
- Emulsio Ricinosa wg Receptarium Polonicum
- Unguentum Balsamicum wg Receptarium Polonicum.
xarxar