Szelężnik większy (gładki) Rhinanthus maior L.; nazwy synonimowe Rhinanthus aristatus Celak, Rhinanthus serotina (Schönh.) Oborny,Alectorolophus glaber (Lamarck) Beck, Alectorolophus maior Reichenbach, rodzina trędownikowate Scrophulariaceae. Jest rośliną półpasożytniczą, pobierającą wodę i sole mineralne z korzeni sąsiednich roślin. Szelężnik był wykorzystywany w dawnej medycynie jako środek przeciwzapalny, moczopędny i przyśpieszający gojenie ran. Nie wolno go stosować w dawkach dowolnych, przedawkowany wywołuje zatrucia. Objawami zatrucia szelężnikiem Rhinanthus maior L. są: biegunka (niekiedy krwawa), wymioty, kolki, zaburzenia krążenia, a nawet śmierć, która następuje wskutek porażenia ośrodka naczynioruchowego.
Składnikami czynnymi ziela szelężnika są alkohole cukrowe (melampirytol (melampiryt), zwany także dulcytolem,mannitol; glikozyd irydoidowy – rhinantin (rynantyna), katalpol; związki salicylowe; saponiny, kwas kawowy, chryzoeriol, chryzoeriol-7-glikozyd, flawon trycyna, czasem nitrylozydy. Szelężnik obok soli i wody ma zdolność pobierania od swoich żywicieli metabolitów wtórnych, np. kumaryn, zatem posiada zmienny skład ilościowy i jakościowy, co decyduje o jego właściwościach fitofarmakologicznych.
Wg wyników moich badań(Różański) wodne i wodno-alkoholowe wyciągi z szelężnika działają przeciwreumatycznie, hamując stan zapalny i obrzęk wokół stawów. Hamują cyklooksygenzaę prostaglandynową i lipooksygenazę, działają również na centralny układ nerwowy sedatywnie i dlatego zmniejszają wrażliwość na ból. Dają wpływ przeciwbólowy porównywalny z ibuprofenem i paracetamolem. Zmniejszają gorączkę. Zwiększają diurezę i rozkurczają mięśnie gładkie. Działają lekko rozwalniająco i dośc silnie zółciopędnie, silniej niż kocanki, rzepik, czy karczoch.
Nalewka na 40% alkoholu znosi nerwice wegetatywne i objawy uderzenia gorąca oraz atak histerii. Zmniejsza napięcie i drżenie mięśni.
Napar: 1 łyżka płaska zmielonego wysuszonego ziela w okresie kwitnienia i owocowania na 200 ml wrzącej wody; odstawić pod przykryciem na 30 minut, przecedzić. Pić po 50 ml 4 razy dziennie.
Wskazania: stany zapalne i kontuzje stawów, nerwobóle, bóle i stany zapalne mięśni, choroba przeziębieniowa, nerwice narządowe, grypa, kaszel, stany zapalne gardła, alergie, przewlekłe stany zapalne skóry i narządów płciowych, stany skurczowe układu żółciowego, bóle różnego pochodzenia, zaparcia, padaczka, zapalenie korzonków nerwowych, lumbago.
Przeciwwskazania: laktacja, ciąża.
Szelężnik można zebrać ze stanu naturalnego (łąki, pastwiska). Miejscami jest pospolity w naszym kraju, ponadto w pozostałych krajach Europy.
xarxar