Złoć – Gagea jako źródło fitoncydów
Rodzaj złoć – Gagea należy do rodziny liliowatych – Liliaceae. W Polsce rozpowszechnione są gatunki: złoć żółta (niem./szwajc. Wald Gelbstern; fr. Etoile jaune commune; ital. Cipollaccio stellato; retorom. Staila melna da guaud) – Gagea lutea (Linne) Ker-Gawler = Gagea sylvatica (Persoon) Loudon, złoć łąkowa (niem. Wiesen-Gelbstern; fr. Etoile jaune des pres; ital. Cipollaccio dei prati; retorom. Staila melna da pra) – Gagea pratensis (Persoon) Dumortier, złoć mała (Kleiner Gelbstern; Etoile jaune naine; Cipollaccio minore; Staila melna pitschna) – Gagea minima (L.) Ker-Gawler i złoć polna (Acker Gelbstern; Etoile jaune velue; Cipollaccio dei campi; Staila melna d’er) – Gagea villosa (M.Bieb.) Sweet = Gagea arvensis (Persoon) Dumortier.
Złocie mają liście równowąskie, podobne do liści traw. Kwiaty żółte. Wytwarzają cebule. Kwitną od marca do początku maja.
Ziele i cebulki złoci zawierają laktony i saponiny. Do laktonów należą: tulipalina A (C5H6O2) i B oraz glikozydy tulipozyd A (C11H18O8) i B. Tulipalina A (tulipalin A) to alpha-Methylene-gamma-butyrolacton
Tulipozyd i tulipalin działają wykrztuśnie i wzmagająco na wydzielanie gruczołów trawiennych. Pobudzają odruch nabłonka migawkowego. Są cytotoksyczne i onkostatyczne. Mają właściwości fitoncydów, czyli substancji o działaniu antybakteryjnym, pierwotniakobójczym i przeciwgrzybiczym. Tulipozyd w większych dawkach działa halucynogennie i drażniąco na przewód pokarmowy i układ wydalniczy.
Sok złoci w kontakcie ze skórą może powodować kontaktowe zapalenie skóry (dermatitis).
Stosowanie preparatów ze złoci wymaga rozwagi i ostrożności. Nie można stosować ich w dowolnych dawkach i w czasie ciąży. Składniki złoci są dla niektórych ludzi alergenami.
Wskazania: nieżyt gardła i zakażenia zatok; infekcje górnych dróg oddechowych; mikozy i bakteriozy przewodu pokarmowego; infekcje skóry (zakażenia bakteryjne); kaszel, chrypka’ zakażone rany, liszaje.
Sposób użycia.
1 część suchego ziela z kwiatami zalać 5 częściami alkoholu 40%, pozostawić na 7 dni, przefiltrować. Na każdą część uzyskanej nalewki złociowej dać 1 część miodu, wymieszać. Zażywać po 2 łyżeczki-1 łyżce 2-4 razy dziennie.Nalewką przemywać bakteryjne lub wirusowe schorzenia skórne. Maść na świeżym zielu roztartym z masłem i tranem nadaje sie do leczenia trudno gojących się ran, szczególnie zainfekowanych bakteriami i grzybami. 1 część papki roślinnej rozcierać z 3-5 częściami podłoża masło+tran.
Wilec
Radix Jalapae (Tuber Jalapae) – korzeń jalapy (wilec przeczyszczający) jako drasticum.
W Farmakopei Polskiej I (Pharmacopoeia Regni Poloniae) z 1817 r. znajdziemy Radix Jalapae (korzeń ialapy), z Convolvulus jalappa. Surowiec pochodzi z wilca przeczyszczającego – Exogonium purga Bentham = Ipomoea purga Hayne, z rodziny Convolvulaceae. Występuje w Ameryce Środkowej. Uprawiany jest w Indiach, na Jamajce i Cejlonie. Do celów leczniczych nadają się korzenie 3-letnie i starsze. Korzenie są suszone w podwyższonej temperaturze (dawniej nad ogniem, w piecach). Farmakopea Polska II wymagała, aby surowiec zawierał przynajmniej 10% glikożywicy.
Radix Jalapae (ang. Jalap Root, niem./szwajc. Purgirwurzel, Schwarzer Rhabarber, Jalapenknollen, Jalapenwurzel) zawiera glikozydy żywicowe (konwolwulina, jalapina) – do 22%, ponadto kwas tyglinowy, metyloetylooctowy, mrówkowy, masłowy, linolowy, walerianowy, stearynowy i palmitynowy; kwas ramnokonwolwulinowy (zbudowany z 4 cząsteczek glukozyd, 2 cząsteczek ramnozy i 1 cząsteczki kwasu dwuhydroksypalmitynowego); sterole (jako glikozydy i w formie wolnej, głównie ipurganol); skrobia (do 20%); alkohol cetylowy. Popiół 3-6%.
W starych lekospisach Radix Jalapae zapisywany był pod nazwą Radix Rhabarbari nigri (korzeń czarnego rabarbaru).
Żywica zawiera ok. 90% konwolwuliny i ok. 9% jalapiny. Rozpuszcza się w spirytusie i roztworach ługów.
Korzeń jalapy (kłęby wilca przeczyszczającego) działa silnie przeczyszczająco (drasticum), pobudzając równocześnie perystaltykę jelit. W niskich dawkach pobudza ruchy robaczkowe jelita cienkiego, a w wysokich – jelita cienkiego i grubego. Wypróżnienie jest poprzedzone odczuwaniem skurczów i przelewania. Z tego względu, że wywołuje bolesne przeczyszczenie, drastyczne, nie był lubianym lekiem przez pacjentów. Nie nadaje się do długotrwałego stosowania, bowiem wywołuje przyzwyczajenie.
Sproszkowany korzeń jalapy – Pulvis Radicis Jalapae podawany był w dawce jednorazowej 500-1000 mg; dobowej 1-2 g. W użyciu była też żywica jalapy – Resina Jalapae, w dawce 100 mg jednorazowo, do 300 mg dobowo.
Przetworów jalapy nie wolno podawać przy stanach zapalnych przewodu pokarmowego i w okresie ciąży.
Radix Jalapae znajdziemy w Farmakopei Szwajcarskiej III (Pharm. Helv. III) z 1893 r. pod nazwą Tuber Jalapae (Jalapenknolle, Racine de jalap, Tubero di gialappa) z Ipomoea purga Hayne. Maksymalna dawka jednorazowa 1 g; maksymalna dawka dobowa 5 g. Pharmacopoea Helvetica IV z 1907 r. przy surowcu wymienia nazwę botaniczną gatunku Ipomoea purga Hayne, wraz z nazwą synonimową Exogonium Purga (Wenderoth) Bentham. Także Pharm. Helv. V i Pharm. Gallica VI uwzględniają ten surowiec.
Z korzenia wilca przygotowywano wyciąg – Extractum Jalapae (płynny i suchy, nalewka – Tinctura Jalapae na spirytusie, najczęściej 70%, proporcje surowca do alkoholu 1:5), żywicę – Resina Jalapae (Jalapenharz, Jalap Resin, Resin of Jalap Root). Ze sproszkowanego korzenia lub suchego ekstraktu uzyskiwano pigułki. Z żywicy wyodrębniano czystą jalapinę (Jalapin), nalewkę jalapową żywiczną – Tinctura Jalapae Resinae (1:10, na etanolu przynajmniej 70%).
Wreszcie mydło jalapowe – Sapo Jalapinus (Soap od Jalap, Jalapenseife, Savon de jalap) z żywicy. Mydło jalapowe zawierało najczęściej 4 cz. żywicy jalapowej, 4 części mydła lekarskiego, spirytus 70% 8 części. Doustnie podawano takie mydło w dawce 100-300 mg, w postaci pigułek. Mydło to łączono czasem z rzewieniem (Rheum) i aloesem (Aloe).
xarxar