BUDOWA UKŁADU PŁCIOWEGO.doc

BUDOWA UKŁADU PŁCIOWEGO

NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE

Do narządów płciowych męskich należą: jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, prącie. Prącie wraz moszną tworzą narządy męskie zewnętrzne.

Jądra

Jądro jest parzystym narządem wytwarzającym plemniki, położonym w worku skórzanym zwanym moszną. Oba jądra są od siebie oddzielone łącznotkankową przegrodą moszny. W jądrze wyróżnia się koniec górny i koniec dolny, powierzchnię boczną i powierzchnię przyśrodkową, brzeg przedni i brzeg tylny. Jądro jest otoczone błoną białawą, od której odchodzą przegródki jądra dzieląc miąższ na płaciki jądra. W brzegu tylnym jądra znajduje się przestrzeń wypełniona tkanką łączną zwana śródjądrzem.

Płaciki jądra zbudowane są z kanalików (cewek) nasiennych krętych otoczonych tkanką łączną włóknistą luźną, w której znajdują się skupienia komórek śródmiąższowych. Kanaliki nasienne kręte zbudowane są z błony podstawnej, na której znajdują się komórki płciowe oraz komórki podporowe.

Cewki nasienne kręte zespalając się ze sobą tworzą cewki (kanaliki) nasienne proste, które w śródjądrzu tworzą sieć kanalików zwaną siecią jądra. Z sieci jądra powstaje 10-20 przewodzików odprowadzających jądra, które uchodzą do przewodu najądrza.

Ściana moszny składa się z szeregu warstw: skóra, błona kurczliwa, powięź nasienna zewnętrzna, mięsień dźwigacz jądra, powięź nasienna wewnętrzna i osłonka pochwowa jądra. Moszna jest przedzielona na część lewą i prawą przez przegrodę moszny.

W bliskim sąsiedztwie jądra znajdują się narządy szczątkowe: przyczepek jądra i przyjądrze.

Kanaliki nasienne

Ścianę cewki nasiennej krętej tworzy nabłonek plemnikotwórczy spoczywający na błonie podstawnej. Na zewnątrz kanalik otacza błona własna zbudowana z włókien kolagenowych i fibroblastów. W skład nabłonka plemnikotwórczego wchodzą komórki podporowe oraz komórki płciowe.

Dojrzały plemnik składa się z główki, którą tworzą jądro z akrosomem, wstawki i witki. Centralną część wstawki i witki zajmuje włókno osiowe zbudowane z 11 podłużnych cewek.

Komórki śródmiąższowe

W tkance śródmiąższowej jądra występują komórki śródmiąższowe. Charakterystyczną cechą tych komórek jest silny rozwój gładkiej siateczki środplazmatycznej.

Najądrza

Najądrze jest parzystym narządem o podłużnym kształcie. W najądrzu wyróżniamy głowę, trzon i ogon najądrza. Najądrze otoczone jest błoną surowiczą i cienką warstwą tkanki łącznej, która wnikając w głąb narządu dzieli go na płaciki najądrza zwane też stożkami najądrza. Płaciki są utworzone z przewodzików odprowadzających jądra. Z przewodzików tych powstaje przewód najądrza przechodzący w nasieniowód.

Narządem szczątkowym związanym z najądrzem jest przyczepek najądrza.

Nasieniowody

Nasieniowód jest parzystym przewodem będącym przedłużeniem przewodu najądrza. Uchodzi do części sterczowej cewki moczowej jako przewód wytryskowy po uprzednim zespoleniu z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego. W zależności od miejsca przebiegu można w nasieniowodzie wyróżnić część mosznową, część pachwinową i część miedniczną.

Pęcherzyki nasienne

Pęcherzyk nasienny jest parzystym narządem gruszkowatego kształtu. Pęcherzyki nasienne leżą w pobliżu podstawy gruczołu krokowego. Ich tylna część jest rozszerzona, ku przodowi zwęża się przechodząc w przewód wydalający.

Gruczoł krokowy

Gruczoł krokowy zwany również sterczem lub prostatą jest nieparzystym narządem w kształcie kasztana. Wyróżniamy w nim płat prawy i płat lewy połączone wieziną gruczołu krokowego. Podstawa gruczołu krokowego jest zwrócona w stronę pęcherza moczowego, wierzchołek jest skierowany w stronę przepony moczowo-płciowej. Powierzchnia przednia gruczołu przylega do spojenia łonowego, powierzchnia tylna do odbytnicy.

Gruczoł krokowy jest zbudowany z gruczołów cewkowo-pęcherzykowych. Przewody wyprowadzające tych gruczołów łącząc się tworzą kilkanaście przewodzików gruczołu krokowego.

Gruczoły opuszkowo-cewkowe

Gruczoł opuszkowo-cewkowy jest narządem parzystym wielkości ziarna grochu. Jego przewód wyprowadzający – przewód gruczołu opuszkowo-cewkowego uchodzi do części gąbczastej cewki moczowej.

Prącie

Prącie jest narządem kopulacyjnym i narządem służącym do wydalania moczu. Wyróżniamy w nim odnogi, nasadę, trzon i żołądź prącia. Odnogi i nasada prącia są osłonięte przez skórę krocza i mosznę.

Prącie jest zbudowane z dwóch ciał jamistych prącia i z nieparzystego ciała gąbczastego.

Ciało jamiste i ciało gąbczaste otoczone są błoną białawą, która tworzy przegrodę prącia.

Prącie pokrywa powięź głęboka, powięź powierzchowna i skóra. Na żołędzi skóra tworzy fałd zwany napletkiem. Od strony ciała gąbczastego napletek jest podtrzymywany przez wędzidełko napletka. Na szczycie żołędzi otwiera się ujściem zewnętrznym cewka moczowa.

Ciała jamiste i ciało gąbczaste składają się z licznych drobnych przestrzeni – jamek ciał jamistych i ciała gąbczastego.

W żołędzi nie ma jamek, występują natomiast liczne żyły tworzące sploty.

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE

Do narządów płciowych żeńskich należą: jajniki, jajowody, macica, pochwa, srom niewieści i łechtaczka. Srom niewieści i łechtaczka to narządy płciowe zewnętrzne.

Jajniki

Jajnik jest parzystym narządem kształtu migdałowatego. Można w nim wyróżnić koniec jajowodowy i koniec maciczny, powierzchnię przyśrodkową i powierzchnię boczną, brzeg wolny i brzeg krezkowy. W brzegu krezkowym jajnik ma zagłębienie zwane wnęką.

Jajnik jest położony w miednicy mniejszej w dołku jajnikowym. Utrzymują go krezka jajnika, więzadło wieszadłowe jajnika oraz więzadło właściwe jajnika.

Jajnik jest otoczony błoną białawą, dzieli się na korę jajnika i rdzeń jajnika. Kora jajnika składa się ze zrębu jajnika utworzonego przez bogato unaczynioną tkankę łączną włóknistą luźną, w której znajdują się pęcherzyki jajnikowe pierwotne oraz pęcherzyki jajnikowe dojrzałe. Rdzeń jajnika jest zbudowany z tkanki łącznej włóknistej luźnej zawierającej liczne włókna sprężyste, naczynia krwionośne oraz nieliczne komórki mięśniowe gładkie.

W pobliżu jajnika leżą też dwa narządy szczątkowe: nadjajnik oraz przyjajnik.

Komórki śródmiąższowe jajników

W zrębie jajnika występują wieloboczne komórki śródmiąższowe, które tworzą gruczoł śródmiąższowy. We wnęce jajnika znajdują się komórki wnękowe.

Jajowody

Jajowód jest parzystym przewodem rozpoczynającym się w jamie otrzewnej w pobliżu jajnika a uchodzącym do jamy macicy na granicy dna i brzegu trzonu macicy. Wyróżniamy w nim następujące części:

·         ujście brzuszne jajowodu – łączące światło jajowodu z jamą otrzewnej

·         lejek jajowodu – lejkowato rozszerzony początek jajowodu utworzony przez pędzelkowate wypustki (strzępki jajowodu)

·         bańkę jajowodu – środkowa część jajowodu zwężająca się w kierunku macicy

·         cieśń jajowodu

·         część maciczną

·         ujście maciczne jajowodu – otwór, którym światło jajowodu otwiera się do ściany macicy

W krezce jajowodu występuje szczątkowy narząd zwany nadjajnikiem.

Ściana jajowodu zbudowana jest z błony śluzowej. Część środkową ściany stanowi błona mięśniowa. Warstwę zewnętrzną tworzy błona surowicza będąca otrzewną trzewną.

Macica

Macica jest nieparzystym narządem o grubej mięśniowej ścianie gruszkowatego kształtu. W macicy wyróżniamy część górną – trzon macicy i część dolną – szyjkę macicy.

Górna zaokrąglona część trzonu leżąca powyżej ujść jajowodów stanowi dno macicy. Na granicy trzonu i szyjki leży cieśń macicy. Szyjka macicy dzieli się na część nadpochwową i część pochwową.

Ponadto w macicy wyróżnia się brzegi macicy, powierzchnię pęcherzową, powierzchnię jelitową, ujście macicy, kanał szyjki macicy i jamę macicy. Ujście macicy jest ograniczone warga przednią i wagą tylną. Macica jest położona pośrodku miednicy mniejszej wewnątrzotrzewnowo

W położeniu tym utrzymuje macicę aparat wieszadłowy w skład, którego wchodzą: więzadło szerokie macicy, więzadła odbytniczo-maciczne, więzadła pęcherzowo-maciczne, więzadło obłe; oraz aparat podporowy, który stanowią mięśnie dna miednicy.

Wzdłuż brzegów macicy pomiędzy blaszkami więzadła szerokiego wytwarza się przestrzeń zwana przymaciczem.

Ściana macicy składa się przede wszystkim z błony mięśniowej zwanej mięśniem macicy. Warstwę wewnętrzną stanowi błona śluzowa. W obrębie trzonu błona śluzowa jest gładka, w obrębie szyjki macicy tworzy fałdy pierzaste.

Warstwę zewnętrzną stanowi otrzewna trzewna zwana omaciczem.

Pochwa

Pochwa jest nieparzystym elastycznym przewodem mięśniowo-błoniastym łączącym macicę ze sromem niewieścim. W pochwie wyróżnia się ścianę przednią i ścianę tylną. W swej górnej części pochwa rozszerza się tworząc zachyłek zwany sklepieniem pochwy.

Pochwa leży w miednicy mniejszej. Wejście do niej, przedsionek pochwy znajduje się w sromie, sklepienie natomiast w obrębie przepony moczowo-płciowej. W pochwie można, więc wyróżnić część środmiedniczną i przeponową.

Ściana pochwy jest zbudowana z błony śluzowej i błony mięśniowej. Z zewnątrz pochwa otoczona jest tkanką łączną.

Srom niewieści

Srom niewieści składa się ze wzgórka łonowego, z warg sromowych większych zespalających się spoidłem przednim i tylnym warg i ograniczających szparę sromu oraz z warg sromowych mniejszych ograniczających przedsionek pochwy.

W przedsionku pochwy znajdują się ujścia gruczołów przedsionkowych mniejszych oraz gruczołów przedsionkowych większych.

Powyżej warg sromowych mniejszych znajduje się łechtaczka.

Łechtaczka

Łechtaczka składa się z dwóch niewielkich ciał jamistych łechtaczki otoczonych błoną białawą i zakończonych szczątkową żołędzia łechtaczki.

Z tyłu łechtaczki w przedsionku pochwy znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej. Wejście do pochwy jest zamknięte błoną dziewiczą. Po defloracji zostają jedynie strzępki błony dziewiczej.

4