Jozef_kostrzewski_typologia_fibul.pdf

(2627 KB) Pobierz
szpila
kabłąk
sprężyna
pochewka
Józef Kostrzewski
T y p o l o g i a F i b u l ( z a p i n e k )
)
Okres Przedrzymski (A1, A2, A3)
Typ A
Typ B
Typ C
Typ D-E
Typ F
Typ G-H
Typ J
Typ K
Typ L
Typ M-O
Typ Nauheim
A-C (A1) ; D-H, J-K, NAUHEIM (A2) ; M-O, A19 (A3)
W Europie wykształciło się wiele odmian fibul różniących się kształtem, konstrukcją i dekoracją.
Rozróżnia się dwa podstawowe typy fibul:
jednoczęściowe - kabłąk, sprężyna i szpila stanowią jeden kawałek metalu; ten typ przeważał w
południowej Europie,
dwuczęściowe - kabłąk i szpila są wykonane oddzielnie, szpila ma jeden koniec rozszerzony i
zaopatrzony w otwór, umożliwiający połączenie z kabłąkiem; ten typ był charakterystyczny dla
Europy północnej i środkowej.
Oskar Almgren
T y p o l o g i a
gr.I
Fibul
gr.II (kapturek na sprężynkę)
gr.III (oczkowate)
gr.IV
gr.V
gr.VI
gr.VII
wg M. Jahna i D. Bohnsacka
T y p o l o g i a
Wczesna faza późnego okresu przedrzymskiego:
Umb
Umba taśmowate z półkulistym
wydęciem pośrodku (importy celtyckie)
Umba półkuliste
Środkowa faza późnego okresu przedrzymskiego:
Umba półkuliste
Umba kopulaste z występem
na końcu
Umba kopulaste wysokie
Późna faza późnego okresu przedrzymskiego:
Umba z kolcem
Umba stożkowate wysokie
Umba z zaczątkowym kolcem
B2:
C1:
Umba z tępym kolcem
Umba o krótkim kolcu
pseudokolcu
stożkowate
z guzkiem
C2:
D:
z wgiętym do środka kołnierzem
o kopulastej pokrywie
kopulaste facetowane
Chronologia:
A1(ok.
200 a.C. - 120 a.C.)
A2
(ok.
120 a.C. - 60 a.C.)
A3 (ok.
60 a.C. - pocz. I wieku p.C.)
B1 (ok.
pocz. I wieku p.C. - 80 p.C.)
B2 (ok.
80 p.C. - 160)
C1 (ok.
160 - 260 p.C.)
C2 (ok.
260 p.C. - 310 p.C.)
C3
/
D (ok.
310 p.C. - 540 p.C.)
Chronolgia wg Wielka Historia Polski. Tom I.
(pod red. Piotra Kaczanowskiego
i Janusza Krzystofa Kozłowskiego)
Tutaj podana chronologia MOPR i OWR opiera się o materiały kultury przeworskiej; wywodzi się z
klasycznej chronologii H.J. Eggers 1955: młodszy okres przedrzymski A III/II w p.n.e.-przełom er; okres
wpływów rzymskich: B1 1-50; B2 50-150; C1 150-200; C2 200-300; C3 300-350
MOPR T. Dąbrowska 1988
OWR/OWL K. Godłowski 1970, 1977, 1988, 1992, 1994; K. Godłowski, Z. Woźniak 1981
-młodszy okres przedrzymski-
A
1
– I połowa II w. p.n.e. (współczesna końcowi fazy LTC
1
i większości LTC
2
kultury lateńskiej)
A
2
– I dziesięciolecie II połowy II w. p.n.e. – połowa I w. p.n.e. (przed końcem LTC
2
– LTD
1
)
A
3
– Połowa I w. p.n.e. – koniec I dziesięciolecia I w. n.e. (LTD
2
)
-wczesny okres wpływów rzymskich-
B1 – przełom er – ok. 80 r. n.e. (z wewnętrznym podziałem na trzy podfazy B1a, B1b, B1c trwające po ok.
25 – 30 lat)
B2 – ok. 80 r. – ok. 160 r. (z dwupodziałem na fazę starszą i młodszą B2a, B2b)
- późny okres wpływów rzymskich –
B2/C1 – (horyzont występujący w inwentarzach grobów kobiecych w obrębie wczesnej fazy okresu
późnorzymskiego)
C1 – od 160 roku n.e. do 250/260 roku n.e. (z rozgraniczeniem na fazy C1a oraz C1b, z cezurą w latach
220/230 n.e.)
C2 – II połowa III w. n.e.
C3D1– IV w. n.e. (do początków V w. n.e.) =
- okres wędrówek ludów –
D V w. n.e. (K. Godłowski 1988)
Niektórzy badacze (zob. np. P. Kaczanowski, J.K. Kozłowski 1998) wyróżniają jeszcze dodatkowo takie
stadium jak
młodszy okres rzymski,
w ramach którego lokują fazy C1 i C2, zaś późny okres rzymski
ograniczają wówczas wyłącznie do fazy C3, trwającej od początku do połowy IV w. Po poł. IV w.
rozpoczyna się okres wędrówek ludów czyli faza D. Problem polega na tym, ze zasadniczo klasycznych
wyznaczników fazy C3 na terenach Polski jest brak.
Podziały chronologiczne kultury jastorfskiej:
G. Schwantes 1909, 1950
(Niedersachsen)
H. Hingst 1954, 1959
(Schleswig-Holstein)
C. Becker 1962
(Jutlandia)
H. Keiling 1969
(Mecklenburg)
H. Seyer 1982
(Brandenburg)
Podział chronologiczny okresu przedrzymskiego dla Pomorza R. Wołągiewicz 1979
Kostrzewski:
Typ A
Zapinka o konstrukcji środkowolateńskiej. Wykonywane głównie z
żelaza, rzadko z brązu. Starsze - długie, masywne - często zdobione
na nóżce (guzki profilowane, kulki). Młodsze - nie zdobione,
znacznie krótsze i krępe. Charakterystyczne dla fazy A1, ale
przechodzą do fazy A2. Zapinki interregionalne, występują wszędzie
tam, gdize dotarł prąd latenizujący (aż po płw. Jutlandzki).
Są wyznacznikiem początku latenizacji.
Typ B
Zapinki o konstrukcji środkowolateńskiej. Charakterystyczne przede
wszystkim dla fazy A1, większość to okazy żelazne - nieliczne
brązowe. Występują egzemplarze importowane jak i powstałe w
Barbaricum. Najstarsze (jeszcze z LT C1) są najbardziej masywne i
najdłuższe - bardzo często zdobione. Późne, bardzo krótkie i krępe
przechodzą do fazy A2. Kabłąk wysoko wysklepiony w przedniej
części - prawie pod kątem prostym; kąt prosty także między
kabłąkiem i nóżką. Sprężyna 4-6-8 zwojowa wyłącznie z górną
cięciwą (najmłodsze 8 zwojowe).
Typ C
Konstrukcja środkowolateńska wywodząca się z typu B. Większość
to okazy żelazne, nie zdobione. Pierwsza forma barbarzyńska
powstała pod wpływem lateńskim. Starsze - długie egzemplarze: 12-
13 cm, młodsze - krótsze: 6-7 cm. Pojawia się u schyłku fazy A1, po
fazie A2 już nie występuje. Zapinka o charakterze interregionalnym.
Występuje w pd. części k. jastorfskiej, w k. przeworskiej i oksywskiej
- na innych obszarach sporadycznie (tam, gdzie osadnictwo
germańskie w pn. części Kotl. Karpackiej, nad górną Łabą, i na
oppidach w Czehach i na Słowacji)
Typ D
Konstrukcja środkowolateńska. Fibule wykonywane wyłącznie z
żelaza. Nawiązują do fibul z oppidów z LT D1. Występuje
praktycznie na całym obszarze Barbaricum, ale najczęściej w kręgu
jastorfskim, k. przeworskiej i oksywskiej w fazie A2.
Typ E
Podobnie jak typ D, różni się od niego wiekszą i masywniejszą
sprężyną.
Typ F
Konstrukcja środkowolateńska. Spotyka się egzemplarze brązowe jak
i żelazne. Bardzo późna - posiada wiele cech wyłącznie
barbarzyńskich. Konstrukcyjnie zbliżona do zapinki typu C.
Występuje w południowej części kręgu jastorfskiego, k. przeworskiej
i oksywskiej w fazie A2.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin