schroniska_turystyczne_karkonoszy_i_gor_izerskich_wyd1.pdf

(18145 KB) Pobierz
SCHRONISKA TURYSTYCZNE
KARKONOSZY I GÓR IZERSKICH
W POLSCE ORAZ W CZECHACH
Redakcja
Ivo Łaborewicz
Jelenia
Góra
2015
Autorzy tekstów:
Mgr. Pavel Jakubec, Bc. Luděk Jirásek, Mgr. Jan Kafka, Mgr. Jan Kašpar, mgr Ivo Łaborewicz, PhDr. Ivo Navrátil, Bc. Markéta Pavlisová,
Mgr. Jana Pažoutová, Mgr. Roman Reil, Mgr. Eva Tomková, PhDr. Pavel Zahradník.
Tłumaczenie z języka czeskiego:
Ivo Łaborewicz
Opracowanie graficzne:
Ewa Ogórek
Projekt wystawy i katalogu sfinansowany przez:
Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych
Sudeckie Hotele i Schroniska PTTK Sp. z o.o. w Jeleniej Górze
Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry
Wydawca:
Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2015
ISBN: 978-83-64806-58-2
Archiwum Państwowe we Wrocławiu, 2015
ISBN: 978-83-7795-005-0
Nakład: 300 egz.
Skład i druk: Ad Rem, www.adrem.jgora.pl
Współpraca:
WSTĘP
Karkonosze, najwyższe pasmo górskie Sudetów, od
najdawniejszych czasów urzekało ludzi swym pięknem,
ogromem i tajemniczością. Nie wiemy kiedy człowiek po
raz pierwszy postawił swą stopę na jego wierzchołkach,
możemy za to przypuszczać, że niejeden śmiałek przypłacił
ten wyczyn trwałym kalectwem lub nawet życiem. Według
legend już w IX w. pomiędzy szczytami Karkonoszy wyty-
czono szlaki, którymi podążały na północ karawany kup-
ców. W średniowieczu tu i ówdzie zbudowano kamienne
bądź drewniane strażnice obronne. W tej samej „mrocznej”
epoce w Karkonoszach pojawili się Walonowie, poszukujący
cennych minerałów.
Za początki ruchu turystycznego możemy uznać pierw-
sze wyprawy na Śnieżkę, najwyższą górę Karkonoszy, które
miały miejsce już w XVI stuleciu, a tym bardziej wiek póź-
niej, gdy na jej szczycie zbudowano kaplicę św. Wawrzyńca.
U podnóża Śnieżki w XVII w. wzniesiono liczne budowle
służące za schronienie dla pasterzy, drwali, myśliwych, ale
również dla budowniczych wspomnianej kaplicy. W tym sa-
mym stuleciu także cystersi zbudowali dla swoich potrzeb
kilka obiektów, po latach najczęściej przekształconych na
budy i schroniska.
Do rozkwitu ruchu turystycznego walnie przyczynili się
Schaffgotschowie, starodawny ród przybyły w średniowieczu
z Francji, osiadły na rozległych stokach Kotliny Jeleniogór-
skiej. Wznieśli tu wiele schronisk i wytyczyli szlaki pieszych
wędrówek. Schaffgotschom wszak zawdzięczamy budowę
w latach trzydziestych XIX w. schroniska „Schneegruben-
baude”, pierwszego tego rodzaju obiektu powstałego dla
celów turystycznych, niestety niezachowanego do naszych
czasów w tamtej postaci. Ród ten przejawiał ponadto dużą
aktywność w budownictwie obiektów turystycznych w Gó-
rach Izerskich.
Po wojnie Austrii z Prusami w 1742 r. wzdłuż całych Kar-
konoszy przebiegała granica, którą można było przekroczyć
w kilku miejscach, strzeżonych przez strażnice i komory cel-
ne. Z czasem niektóre z tych budowli, po opuszczeniu przez
wojsko, przekształcano w prowizoryczne schroniska.
Świadectwem pobytu wędrowców są do dziś zachowa-
ne tzw. „Księgi Śnieżki”, do których się wpisywali. Stąd wiemy,
że szczyty Karkonoszy zdobyli sławni ludzie z Europy i kra-
jów zamorskich, poeci, artyści, władcy, arystokraci i politycy.
Swego rodzaju osobliwością karkonoskich bud było
przetrzymywanie w wydzielonych pomieszczeniach zwie-
rząt hodowlanych, bydła, owiec i kóz, które pasły się na
bezkresnych stokach porośniętych bujną trawą. Wspomnia-
ni Schaffgotschowie hodowali w Małym Stawie pstrągi
i inne szlachetne ryby.
Rozkwit ruchu turystycznego i związany z tym wzmo-
żony ruch budowlany był promowany przez Towarzystwo
Karkonoskie (Riesengebirgsverein), które ponadto aktywnie
pozyskiwało środki finansowe. Wzniosło ono też samo-
dzielnie kilka obiektów, m.in. schronisko na Stogu Izerskim,
gdzie wcześniej postawili wysoką wieżę widokową.
Prawdziwy boom w budownictwie obiektów turystycz-
nych w Karkonoszach przypada na schyłek lat dwudziestych
3
XX wieku, a więc lata prosperity gospodarczej w Niemczech.
Wzniesiono od podstaw, albo znacznie rozbudowano, kilka-
naście schronisk, niektóre z nich wyposażając w najnowsze
osiągnięcia z zakresu architektury i techniki, służące wygo-
dzie turystów. Za przykład może służyć „Dom Śląski”, któ-
ry wyposażono w ogromną turbinę wiatrową, albo wielkie
schronisko „Na Hali Szrenickiej” przebudowane później na
luksusowy hotel z otwartym basenem. Za sprawą kilku biur
projektowych, m.in. „Bracia Albert” z Jeleniej Góry, zreali-
zowano wiele wybitnych dzieł architektonicznych, nawiązu-
jących do tradycyjnego budownictwa tamtejszego regionu
i harmonijnie łączących się z okoliczną przyrodą, albo też
przywołujących przykłady schronisk w Szwajcarii.
Po II wojnie światowej większość schronisk, chwilowo
opuszczonych, wkrótce ponownie zasiedlili turyści. Obiek-
ty przejęły organizacje turystyczne, najwcześniej Polskie
Towarzystwo Tatrzańskie, a od 1950 r. głównie PTTK, ale
również Fundusz Wczasów Pracowniczych. Część budowli
zajęły Wojska Ochrony Pogranicza. Niestety, obecność woj-
ska, szczególnie w latach pięćdziesiątych XX w., bardzo
ograniczyła swobodny rozwój ruchu turystycznego. Pewne
nieodzowne ograniczenia wprowadzono również za spra-
wą powołania do życia Karkonoskiego Parku Narodowego.
Znaczące załamanie ruchu turystycznego przypada
na lata pięćdziesiąte XX w. i narzucony wówczas w Polsce
przez rząd izolacjonizm. Przez kolejne dziesięciolecia tury-
styka rozwijała się ze zmiennym szczęściem, a same schro-
niska przeżywały to wzloty, to upadki. Niektóre z nich, lata-
mi nieremontowane, szybko podupadły albo wręcz zosta-
ły opuszczone, inne jeśli miały dobrego gospodarza, były
chętnie odwiedzane przez turystów. Nie wszyscy właściciele
schronisk przetrwali lata transformacji ustrojowej w Pol-
sce. Jednak wydaje się, że najgorsze minęło. Turyści z Polski
i z zagranicy mają obecnie do dyspozycji coraz lepszą ba-
zę turystyczną, w tym dobrze wyposażone schroniska gór-
skie.
Otwierana dziś uroczyście wystawa jest pokłosiem
współpracy archiwów polskich i czeskich: Archiwum Pań-
stwowego we Wrocławiu, Archiwum Państwowego w Lito-
mierzycach i Archiwum Państwowego w Semily. W toku kil-
ku spotkań strony uzgodniły, że wystawa, jak i towarzyszący
jej katalog, będzie obejmowała schroniska górskie położo-
ne w Karkonoszach i Górach Izerskich, po obu stronach gra-
nicy. Komisarzem wystawy ze strony Archiwum Państwowe-
go we Wrocławiu jest Ivo Łaborewicz, kierownik Oddziału
Archiwum w Jeleniej Górze, w którego pomieszczeniach
odbywa się wernisaż. Wystawa ukazuje kilkadziesiąt schro-
nisk i podobnych obiektów turystycznych, powstałych naj-
liczniej w pierwszej połowie XX w., chociaż uwzględniono
także obiekty wcześniejsze, ale również z czasów współ-
czesnych. Ekspozycja obejmuje oryginalne materiały archi-
walne i biblioteczne, i tylko niekiedy ich powiększone ko-
pie z zasobu Archiwum Wrocławskiego, głównie Oddziału
w Jeleniej Górze. Natomiast schroniska położone po cze-
skiej stronie Karkonoszy prezentowane są wyłącznie w for-
mie skanów. Analogicznie, ale w odwrócony sposób będzie
pokazywana wystawa w Semily, której otwarcie nastąpi pod
koniec listopada 2015 r.
Pan Ivo Łaborewicz jest także redaktorem katalogu do
wystawy, którego układ odpowiada powyższemu schema-
towi. W tym miejscu pragnę Mu serdecznie podziękować
za zorganizowanie wystawy oraz pogratulować znakomitej
publikacji, towarzyszącej ekspozycji. Chciałbym również ser-
decznie podziękować kolegom z archiwów czeskich, szcze-
gólnie: Panu dr. Markowi Poloncarzowi dyrektorowi Archi-
wum Państwowego w Litomierzycach, Panu dr. Ivo Navra-
tilovi dyrektorowi Archiwum Państwowego w Semily i Panu
Mgr. Pavlowi Jakubcowi zastępcy dyrektora, jak i pozosta-
łym ich kolegom i współpracownikom z innych archiwów
w Libercu, Jabloncu nad Nysą i Trutnovie.
dr Janusz Gołaszewski
4

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin