Materiały do słownika historyczno-geograficznego Kujaw w średniowieczu.pdf

(3233 KB) Pobierz
Materiały do słownika historyczno-geograficznego
Kujaw
w średniowieczu
opracował
Zenon Guldon
przygotował
Jacek Wijaczka
Polska Akademia Nauk
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla
1
Publikacja dofinansowana przez
Narodowy Program Rozwoju Humanistyki w ramach projektu
„Atlas historyczny Polski XVI wieku – dopełnienie serii”
nr 0373/NPRH4/H1a/83/2015
© Jacek Wijaczka & Instytut Historii PAN, 2016
Instytut Historii PAN
Rynek Starego Miasta 29/31
00-272 Warszawa
www.ihpan.edu.pl
ihpan@ihpan.edu.pl
2
SPIS TREŚCI
Wstęp
Wykaz materiałów źródłowych i literatury
I. Źródła rękopiśmienne
II. Wydawnictwa źródłowe
III. Źródła kartograficzne
IV. Opracowania
Wykaz skrótów źródeł i literatury
Wykaz skrótów rzeczowych
Schemat układu treści w opisach osad
Słownik
3
Wstęp
Na początku kilka słów wyjaśnienia skierowanych do Czytelnika, a związanych z
przygotowaniem niniejszego tomu do druku. W latach pięćdziesiątych XX w.
rozpoczęły się prace nad publikacją zakrojonego na szeroką skalę „Słownika
historyczno-geograficznego Polski średniowiecznej”, którego redaktorem naczelnym
był prof. Karol Buczek. Już w 1963 r. ukazał się jeden z zaplanowanych tomów serii
opracowany przez dra Ryszarda Rosina, a mianowicie
Słownik historyczno-
geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu
1
.
Ponieważ jednak został wydany w
formacie, który nie odpowiadał zaplanowanemu charakterowi całej serii, został
uznany
przez
redaktora
serii
„za
rodzaj
próbnego
zeszytu
»Słownika
średniowiecznego«”
2
. W związku z tym tom pierwszy słownika ukazał się dopiero w
1971 r. i obejmował ziemię chełmińską
3
. Jednym z kolejnych miał być tom
poświęcony Kujawom i ziemi dobrzyńskiej.
Prace nad
Słownikiem historyczno-geograficznym Kujaw i ziemi dobrzyńskiej
w średniowieczu
rozpoczęte zostały przez Zenona Guldona już w drugiej połowie lat
pięćdziesiątych XX w. Przerwane zostały w latach siedemdziesiątych ubiegłego
wieku, przede wszystkim z powodu zmiany miejsca pracy przez Z. Guldona
(przenosiny z Torunia do Kielc). Decyzja o ich wznowieniu zapadła w końcu 2008
r., kiedy to do prac nad przyszłą publikacją włączony został Jacek Wijaczka.
Publikowany tom stanowi drugą część słownika historyczno-geograficznego
Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w średniowieczu, obejmuje więc dwa województwa:
brzesko-kujawskie i inowrocławskie. Taki układ treści jest wbrew dotychczasowym
regułom serii, bowiem dotąd kolejne zeszyty obejmowały najwyżej jedno
województwo.
Podstawę źródłową słownika stanowią źródła drukowane i częściowo
rękopiśmienne pochodzące sprzed 1526 r.
4
W wielu przypadkach wykorzystano
także źródła późniejsze i to nie tylko z drugiej połowy XVI w.
5
, ale także z XVII–
Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu,
oprac. R. Rosin, Warszawa
1963.
2
K. Buczek,
Wstęp,
[w:]
Słownik historyczno-geograficzny ziemi chełmińskiej w średniowieczu,
oprac. K. Porębska, przy współpracy M. Grzegorza, pod red. M. Biskupa (=
Słownik historyczno-
geograficzny ziem polskich w średniowieczu,
pod red. K. Buczka, t. 1), Wrocław 1971, s. V.
3
Słownik historyczno-geograficzny ziemi chełmińskiej.
4
K. Buczek,
Wstęp,
[w:]
Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej,
s. 14–15.
5
Z. Guldon,
Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w.,
Toruń 1964;
tenże,
Mapy ziemi dobrzyńskiej w drugiej połowie XVI w.,
Toruń 1967.
1
4
XVIII w.
1
Ponieważ w średniowieczu (do XIV wieku) obie te ziemie tworzyły
pewną integralną całość, we wstępie podane są czasami informacje dotyczące ich
obu. Z tego samego powodu bibliografia zawiera źródła i literaturę przedmiotu
dotyczącą obu tych ziem.
Przy opracowaniu niniejszego tomu istotną rolę odegrała opublikowana
wcześniej praca dotycząca podziałów administracyjnych Kujaw i ziemi dobrzyńskiej
w XIII–XIV w. Zawierała ona omówienie podziałów kościelnych, a więc granic
diecezji włocławskiej i płockiej, granic archidiakonatów oraz sieci parafialnej w
poszczególnych dekanatach diecezji płockiej i włocławskiej, a także trzech parafii
diecezji gnieźnieńskiej. Ponadto przedstawiono w niej zasięg istniejących na
Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej kasztelanii oraz zmieniające się podziały
dzielnicowe i posiadłości krzyżackie na tym terenie
2
.
Ważną rolę w przygotowaniu publikacji odegrały też prace Stanisława
Kozierowskiego dotyczące nazw topograficznych w zachodniej i środkowej
3
oraz
wschodniej Wielkopolsce
4
. Prace te z kolei stanowiły główną podstawę badań
Konstantego Jana Hładyłowicza o zmianach krajobrazu i rozwoju osadnictwa w
Wielkopolsce w XVI–XIX w.
5
i S. Utrata na ten sam temat na Kujawach
6
.
Słownik poprzedza wykaz materiałów źródłowych (wydawnictw i źródeł
rękopiśmiennych) i podstawowej literatury dotyczącej Kujaw i ziemi dobrzyńskiej.
R. Guldon, Z. Guldon,
Materiały do osadnictwa powiatu przedeckiego w XVII–XVIII w.,
ZKD, seria
B, 1979, s. 165–185; tychże,
Materiały do osadnictwa powiatu kowalskiego w XVII–XVIII w.,
ZKD,
seria C, 1980, s. 275–290; Z. Guldon,
Osadnictwo ziemi dobrzyńskiej w XVI–XVIII wieku,
ZKD, seria
D, 1981, s. 229–252; R. Guldon, Z. Guldon,
Materiały do dziejów osadnictwa powiatu brzesko-
kujawskiego w XVII–XVIII wieku,
ZKD, seria E, 1984, s. 143–172; tychże,
Osadnictwo powiatu
inowrocławskiego w latach 1775–1789,
„Ziemia Kujawska”, t. 6, 1981, s. 99–113; Z. Guldon,
W
czasach szlacheckiej Rzeczypospolitej – terytorium, ludność i stosunki gospodarczo społeczne,
w:
Studia z dziejów ziemi dobrzyńskiej. XV–XX wiek,
pod red. M. Wojciechowskiego, Warszawa 1987, s.
9–68; L. Stępkowski, „Osadnictwo Kujaw w latach 1775–1789”, Kielce–Kraków 1982 (mps pracy
doktorskiej w Bibliotece Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie). Zob. też
„Regestr diecezjów”
Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784,
wyd. S. Górzyński,
Warszawa 2006.
2
Z. Guldon, J. Powierski,
Podziały administracyjne Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XIII–XIV wieku,
Warszawa–Poznań 1974. Zob. też: A. Bogucki,
Przynależność administracyjna Kujaw w XI i XII
wieku,
[w:]
Włocławek i jego dzieje na tle przemian Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej. Materiały z sesji
naukowej (9–10 maja 1994 roku),
pod red. O. Krut-Horonziak i L. Kajzera, Włocławek 1995, s. 11–
22.
3
S. Kozierowski,
Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej
Wielkopolski,
t. 1–2, Poznań 1921–1922.
4
Tenże,
Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski,
t. 1–2, Poznań
1926–1928.
5
K. J. Hładyłowicz,
Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku,
Lwów 1932.
6
S. Utrat, „Studia nad zmianami krajobrazu od końca XIII do początków XX wieku”, Lwów 1935,
praca magisterska w Bibliotece Akademii Nauk we Lwowie, zespół Uniwersytetu Lwowskiego, rkps
104.
1
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin