Pomerania Wrzesien 2020.pdf

(23096 KB) Pobierz
Pomerania
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY | ROK ZAŁOŻENIA 1963 | CENA 5,00 zł | NR 9 (545) | WRZESIEŃ 2020
STEGNA
BeZpłAtny dodAteK KASZuBSKojęZycZny
50 LAT FILMÜ
„KASZËBË”
REMUSOWE
SPOTKANIE
ISSN 0238 NR INDEKSU 371939 PL
www
.
miesiecznikpomerania
.
pl
rok
100
-
lecia powrotu pomorza w granice
rzeczypospolitej oraz zaślubin polski z bałt ykiem
9 770238 904906
40 LAT
SoLIdARnoŚcI
0 6
POLECA
najnowsze historie dla najmłodszych!
Poznaj fascynujące
przygody czerwonego guzika,
którego szuka mała Tosia.
Czy uda się jej odnaleźć
ulubiony przedmiot?
Poznaj historię zielonego kotka!
Czy uda się mu znaleźć dom?
Jakie czekają na niego
przygody?
k
siążeczki
do nabycia na www
.k
aszubska
k
siazka
.
pl
Pomerania
3
8
11
14
16
17
21
22
24
27
30
32
34
35
38
1980–2020 Czterdziesta rocznica strajków
sierpniowych
Rozmowa z Janem Wyrowińskim
Przypisy dnia
Wspomnienie Renaty Kiedrowskiej
o Lechu Bądkowskim
Książka o pisarzu, społeczniku,
polityku i żołnierzu
Niezwykła kamienica
Nie żyje Piotr Soyka
Listy
Setna rocznica plebiscytu w Janowie
50 lat filmù „Kaszëbë”
Żukòwskò-miszewsczé swiãto filmù
Kaszëbi w PRL-u
Gdańsk mniej znany
Smaki i aromaty Pomorza
Dialekt pòlsczégò? To nié do przëjãcô!
Gôdómë z prof. Tadeùsz Lewaszkewicz
z Ùniwersytetu Adama Mickewicza
w Pòznaniu
NR 9 (545) | WRZESIEŃ 2020
40
42
44
46
48
51
52
54
55
56
59
67
68
A mòże nowi zort turisticzi abò karno wspiarcô?
Fópka o mùzyce
Rëmsczim szlachã
Kaszëbka co z trzema Swiãtima Òjcama
rozpòwiôda
Rënk w internece
Kaszëbi z Chóru. Dzél 2
Z Kociewia
Remusowe spotkanie
Wanoga z Ópą. Dzél 2
Pilota, to je baskòwie pòd scaną
Lektury
Klëka
Sëchim pãkã ùszłé
Z bùtna
3
1980–2020
Fot. Piotr Kwieciński / Zbiory Europejskiego Centrum Solidarności
C
zterdziesta roCzniCa
Numer wydano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zrealizowano ze środków Województwa
Pomorskiego. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i ze środków Miasta Gdańska.
strajków sierpniowyCh
Pomerania
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY
ADRES REDAKCJI
ul. Straganiarska 20–23 / 80-837 Gdańsk
tel. 58 301 90 16 / 58 301 27 31
e-mail: red.pomerania@wp.pl
REDAKTOR NACZELNY
Sławomir Lewandowski
ZESPÓŁ REDAKCJNY
Dariusz Majkowski (zastępca redaktora naczelnego)
Aleksandra Dzięcielska-Jasnoch
(sekretarz redakcji, Najô Ùczba)
Krystyna Sulicka
Bogumiła Cirocka
Ludmiła Kucharska
Ka Leszczyńska (redaktorka techniczna)
KOLEGIUM REDAKCYJNE
Piotr Dziekanowski (przewodniczący kolegium)
Andrzej Busler
Roman Drzeżdżon
Ewa Górska
Stanisław Janke
Piotr Lessnau
Wiktor Pepliński
Danuta Pioch
Edmund Szczesiak
Bogdan Wiśniewski
TŁUMACZENIA NA JĘZYK KASZUBSKI
Dariusz Majkowski
ZDJĘCIE NA OKŁADCE:
Fot. Zygmunt Błażek / zbiory Europejskiego
Centrum Solidarności
WYDAWCA
Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk
DRUK
Bernardinum, ul. bpa Dominika 11, 83-130 Pelplin
Nakład 1200 egz.
Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania
i redagowania artykułów oraz zmiany tytułów.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść
ogłoszeń i reklam.
Od redaktora
Solidarność to wspólnota
działania, podyktowana
wspólnotą interesów – to
najczęściej spotykana
definicja tego słowa, które
w sierpniu 1980 roku
zyskało nieznany dotąd
w Polsce wymiar, a przy tym
międzynarodowy rozgłos.
Wszystko za sprawą strajkujących w Stoczni Gdańskiej
im. Lenina stoczniowców, za sprawą Lecha Wałęsy, który
stał się formalnym przywódcą strajku, a przy tym twarzą
NSZZ „Solidarność” i – obok papieża Jana Pawła II –
odtąd najbardziej rozpoznawalnym w świecie Polakiem.
Jak mówią dzisiaj uczestnicy wydarzeń sprzed 40 lat,
„Solidarność” dała milionom Polaków nadzieję na lepszą
przyszłość, co więcej – ta nadzieja na lepsze jutro przelała
się również na naszych sąsiadów po tej samej stronie
żelaznej kurtyny. Choć lata poprzedzające transformację
ustrojową roku 1989 naznaczone były jeszcze
wydarzeniami, które skutecznie przygasiły entuzjazm
Polaków, tak bardzo widoczny w momencie podpisywania
porozumień sierpniowych, to ostatecznie udało się
uwolnić spod jarzma komunistów. Bez Sierpnia ’80,
bez rzeszy ludzi gotowych poświęcić swoją wolność,
swoje życie, bez „Solidarności”, także tej międzyludzkiej,
zapewne nie byłoby pokojowego przewrotu, nie byłoby
wolnej Polski.
Kilka dni temu świętowaliśmy 40. rocznicę podpisania
porozumień sierpniowych, choć patrząc trochę z boku na
to, jak przebiegło świętowanie, można odnieść wrażenie,
że było to święto mało solidarne. Brakowało przede
wszystkim wspólnoty. Smutna i mało pedagogiczna była
to lekcja dla młodego pokolenia Polaków.
***
„Pomerania” się zmienia, ale tylko wizualnie. To,
co najważniejsze, a więc treść, pozostaje bez zmian,
choć i tutaj, chcąc zaspokoić gusty Czytelników, wciąż
podnosimy sobie poprzeczkę. Zmiany są potrzebne
i liczymy na to, że zyskają Państwa akceptację.
Sławomir Lewandowski
PRENUMERATA
z dostawą do domu
!
Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną
dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenume-
raty zagranicznej: 150 zł. Podane ceny są cenami
brutto i uwzględniają 5% VAT.
Aby zamówić roczną prenumeratę, należy:
• dokonać wpłaty na konto:
PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13,
Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk,
podając imię i nazwisko (lub nazwę jednostki
zamawiającej) oraz dokładny adres
• złożyć zamówienie w Biurze ZG ZKP,
tel. 58 300 06 83, 58 301 27 31,
e-mail: prenumerata@kaszubi.pl.
Fot. Zygmunt Błażek / Zbiory Europejskiego Centrum Solidarności
Czterdziesta rocznica strajków sierpniowych
Druga połowa lat siedemdziesiątych w Polsce cechowała się pogłębiającym się kryzysem gospo-
darczym. Brakowało dosłownie wszystkiego. Ludzie chcąc kupić podstawowe artykuły spożywcze,
spędzali mnóstwo czasu w długich kolejkach przed sklepami. Codziennością stawały się wyłącze-
nia prądu czy przestoje w produkcji zakładów pracy spowodowane ogromnym zadłużeniem, tech-
nologicznym zapóźnieniem, brakiem części, surowców czy podzespołów. Wiązało się to również
z upadkiem etyki pracy, m.in. z olbrzymią korupcją i lekceważeniem obowiązków pracowniczych.
Popularne było hasło „Czy się stoi, czy się leży, dwa tysiące się należy”.
Ciężka i  mroźna zima roku 1979 ujawniła w  pełni
niewydolność systemową państwa polskiego. Ludzie
byli zmęczeni ciągłymi obietnicami poprawy jako-
ści życia. Jednocześnie coraz bardziej zdawali sobie
sprawę z własnych praw, ze swojego znaczenia i siły.
Przyczynił się do tego wybór polskiego kardynała
Karola Wojtyły na papieża i coraz bardziej widoczna
działalność opozycji demokratycznej w  kraju. Ruch
opozycyjny był silny również na Pomorzu, zwłaszcza
w Gdańsku. Wybuch narastającego społecznego pro-
testu był w Polsce raczej nieuchronny, nie wiadomo
było tylko, w którym miejscu nastąpi: czy na Śląsku,
czy w Warszawie, czy ponownie na Wybrzeżu.
Nieracjonalna polityka gospodarcza prowadzo-
na przez Edwarda Gierka i  lipcowa podwyżka cen
mięs i wędlin (m.in. w bufetach i stołówkach zakła-
dowych) była iskrą, która doprowadziła do pożaru.
Protesty wobec „regulacji cen” z  czasem rozszerzy-
ły się na cały kraj (według szacunków strajki objęły
210 zakładów, z  czego 136 w  województwie lubel-
skim, a wzięło w nich udział prawie 100 tysięcy osób).
Strajki w poszczególnych ośrodkach były wygaszane
poprzez zgodę przedstawicieli lokalnych władz na re-
alizację postulatów ekonomicznych.
Na Pomorzu także doszło do protestów, m.in. w Fa-
bryce Przekładni Samochodowych „Polmo” w Tcze-
wie, w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w Gra-
bowie Kościerskim, w Lokomotywowni PKP w Gdy-
ni-Grabówku, w Zarządzie Portu w Gdyni, w Zajezd-
ni Tramwajowej w Gdańsku i w Porcie w Gdańsku.
Ustępstwa władz doprowadziły do wygaszenia straj-
ków, ale – jak się okazało – nie na długo.
Napięcie w społeczeństwie nie opadło, a nagroma-
dzone emocje władze próbowały sztucznie tłumić. Po
rewolcie grudniowej znów zawrzało w Gdańsku. Nale-
żałoby postawić pytanie: dlaczego to właśnie w Gdań-
sku doszło do wybuchu protestów na tak wielką skalę?
Czynników, które miały na to wpływ, było kilka.
Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na ist-
nienie na terenie tego miasta ogromnych zakładów
pracy (Stocznia Gdańska im. Lenina była jednym
z  największych przedsiębiorstw w  Polsce). Duża li-
czebność pracowników dawała większe poczucie bez-
pieczeństwa, toteż robotnikom łatwiej było podjąć
akcję protestacyjną. Na terenie Trójmiasta aktywnie
działał ruch opozycji demokratycznej. Szczególną
rolę odgrywały Wolne Związki Zawodowe (ze
spiritus
movens
strajku – Bogdanem Borusewiczem na czele),
które przygotowały liderów na czas strajków sierpnio-
wych, oraz Ruch Młodej Polski, który od pierwszych
dni wspierał protest w Stoczni Gdańskiej im. Lenina.
Ważne były także tradycje patriotyczne mieszkań-
ców Gdańska. W sposób szczególny były one manife-
stowane podczas obchodów ważnych rocznic histo-
rycznych. Kultywowano przede wszystkim pamięć
o  rewolcie grudniowej w  1970 roku. Tamte protesty
3
1980–2020
Pomerania nr 9 (545) / wrzesień 2020

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin