Małgorzata Kołaczek - Etniczna mobilizacja Romów a Unia Europejska.pdf

(1251 KB) Pobierz
Małgorzata
Kołaczek
Etniczna
mobilizacja
Romów
a Unia Europejska
Polska, Słowacja, Węgry
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Recenzent
prof. dr hab. Tadeusz Paleczny
Projekt okładki
Jadwiga Burek
Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Instytutu Studiów
Międzykulturowych
© Copyright by Małgorzata Kołaczek & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wydanie I, Kraków 2014
All rights reserved
Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszech-
niany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, na-
grywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez
uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.
ISBN 978-83-233-3837-6
www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. 12-663-23-81, tel./fax 12-663-23-83
Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98
tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl
Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325
Spis treści
Wstęp...................................................................................................................
Rozdział I. Wyjaśnienie podstawowych pojęć .......................................................
1.1. Etniczność i grupa etniczna .............................................................................
1.2. Mniejszość.......................................................................................................
1.3. Marginalizacja i wykluczenie ...........................................................................
1.4. Etniczna mobilizacja........................................................................................
1.5. Metody badawcze ............................................................................................
Rozdział II. Historia Romów w Europie ze szczególnym uwzględnieniem
Polski, Słowacji i Węgier .................................................................................
2.1. Hipotezy, teorie i fakty o etnogenezie Romów .................................................
2.2. Dzieje Romów w Europie od XV do XIX wieku ..............................................
2.2.1. Pojawienie się Romów w Europie – od pokutników i niewolników
do ustaw antycygańskich ...........................................................................
2.2.2. Węgry ...................................................................................................
2.2.3. Polska....................................................................................................
2.2.4. Słowacja ................................................................................................
2.3. Romowie w Polsce, na Węgrzech i Słowacji w XX wieku – od I wojny
światowej do transformacji ustrojowej po upadku komunizmu .........................
2.3.1. Ustawy rasowe i Holokaust Romów i Sinti ............................................
2.3.2. Sytuacja Romów w latach 1945–1989 w wybranych krajach .................
2.3.2.1. Węgry......................................................................................
2.3.2.2. Słowacja ..................................................................................
2.3.2.3. Polska ......................................................................................
2.4. Kultura Romów...............................................................................................
Rozdział III. Romowie w krajach członkowskich Unii Europejskiej
– od „Starej Unii” do pierwszego rozszerzenia UE w XXI wieku .....................
3.1. Status społeczno-ekonomiczny Romów w krajach członkowskich UE
do 2004 roku ...................................................................................................
3.2. Romowie na Węgrzech, w Polsce i na Słowacji w latach 1989–2004
– od transformacji do integracji europejskiej.....................................................
3.2.1. Węgry ...................................................................................................
3.2.2. Słowacja ................................................................................................
3.2.3. Polska....................................................................................................
3.3. Romowie a przebieg negocjacji akcesyjnych z wybranymi krajami
– kandydatami do członkostwa w Unii Europejskiej i przystąpienie tych
krajów 1 maja 2004 roku do tej organizacji ......................................................
3.4. Status społeczno-demograficzny Romów w krajach członkowskich UE
po 2004 roku ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Słowacji i Węgier ..........
7
9
9
20
22
24
27
31
32
38
38
40
43
45
46
48
54
54
57
60
63
71
71
78
78
91
102
113
117
5
Rozdział IV. Działania Unii Europejskiej wpływające na proces etnicznej
mobilizacji Romów w Europie ze szczególnym uwzględnieniem Polski,
Węgier i Słowacji ............................................................................................
4.1. Ochrona mniejszości narodowych i etnicznych oraz prawodawstwo
antydyskryminacyjne w polityce Unii Europejskiej ...........................................
4.1.1. Wybrane akty prawa międzynarodowego dotyczące ochrony
mniejszości narodowych i etnicznych ........................................................
4.1.2. Romowie w dokumentach i działaniach ONZ, RE i KBWE/OBWE.......
4.1.3. Mniejszości narodowe i etniczne w dokumentach i działaniach Unii
Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki
antydyskryminacji .....................................................................................
4.1.4. Romowie w dokumentach Unii Europejskiej.........................................
4.2. Programy i fundusze Unii Europejskiej na rzecz społeczności romskiej
w Europie .........................................................................................................
4.3. Stwarzane przez UE możliwości aktywnego i efektywnego reprezentowania
interesów ludności romskiej..............................................................................
125
127
127
133
136
144
152
161
Rozdział V. Przejawy etnicznej mobilizacji Romów w wybranych krajach
do 2004 roku.................................................................................................. 169
5.1. Działalność liderów i organizacji romskich na forum międzynarodowym
oraz na Węgrzech, w Polsce i na Słowacji przed przystąpieniem tych krajów
do UE .............................................................................................................. 169
5.1.1. Organizacje romskie na poziomie międzynarodowym i europejskim ..... `169
5.1.2. Działalność liderów i organizacji romskich w Polsce, na Słowacji
i na Węgrzech do 2004 roku...................................................................... 176
5.2. Przyczyny i przebieg procesu etnicznej mobilizacji Romów w opiniach
badaczy ............................................................................................................ 187
Rozdział VI. Przejawy etnicznej mobilizacji Romów w Polsce, na Węgrzech
i na Słowacji w ramach UE i praktyczna rola tej organizacji w tym procesie
– opinie liderów i działaczy romskich .............................................................
6.1. Założenia i przebieg badań terenowych oraz krótka charakterystyka
badanych ..........................................................................................................
6.2. Sytuacja społeczno-ekonomiczna i prawna Romów .........................................
6.3. Współpraca instytucjonalna – władze państw i organizacje pozarządowe .........
6.4. Przystąpienie do UE – sytuacja Romów, polityka wobec mniejszości po
akcesji oraz poziom integracji wewnątrzgrupowej i ze społeczeństwem
większościowym w wybranych krajach ..............................................................
6.5. Działania UE wpływające na proces etnicznej mobilizacji – ochrona prawna
i instrumenty finansowe, wiedza i doświadczenia respondentów .......................
6.6. Reprezentacja Romów na forum UE i możliwości lobbingu romskiego ...........
6.7. Charakterystyka lidera romskiego, pojęcie tożsamości romskiej oraz proces
etnicznej mobilizacji i wpływ UE na ten proces – interpretacja .........................
6.8. Wnioski ..........................................................................................................
Wnioski końcowe .................................................................................................
Wybrana bibliografia ............................................................................................
Spis wykresów, tabel i rysunków ...........................................................................
203
204
206
212
219
224
234
239
253
257
261
283
6
Wstęp
Rozszerzenie Unii Europejskiej w 2004 roku, ze względu na znacznie większy
odsetek populacji romskiej w nowych państwach członkowskich w porównaniu
z państwami „Starej Unii”, sprawiło, że zainteresowanie problematyką romską na
forum UE uległo intensyfikacji. We wszystkich krajach zamieszkiwanych przez
Romów cechują się oni dużą odrębnością od społeczeństwa większościowego nie-
mal w każdym aspekcie życia społecznego, politycznego i ekonomicznego. Co
więcej, także we własnej grupie, zarówno w poszczególnych krajach, jak i w wy-
miarze europejskim, ludność ta charakteryzuje się ogromnym zróżnicowaniem.
Zważając na to, wydawać by się mogło, że pojęcie tożsamości etnicznej nie dotyczy
tej wyjątkowej zbiorowości. Jednakże przez ostatnie 25 lat w całej Europie przed-
stawiciele inteligencji romskiej, wciąż jeszcze bardzo nielicznej, stopniowo rozwi-
jali poczucie tożsamości etnicznej i narodowej. Zaczęli domagać się miejsca dla
siebie i swoich współbraci w życiu politycznym każdego zamieszkiwanego przez
Romów kraju. Jest to tym bardziej znaczące, że Romowie bardziej niż inne grupy
etniczne i społeczne doświadczają marginalizacji, co bardzo utrudnia im zdobycie
politycznego znaczenia. Jednakże, przy zapewnieniu odpowiednich warunków,
nawet grupy najbardziej dotknięte marginalizacją mają szansę i możliwość organi-
zowania się i uczestniczenia w życiu politycznym i społecznym krajów, w których
stanowią mniejszość. Bardzo istotne są właśnie wyżej wspomniane odpowiednie
czynniki, które sprowadzają się zarówno do warunków społecznych, ekonomicz-
nych, politycznych i prawnych w omawianych krajach, jak i do działań i możliwo-
ści Unii Europejskiej, które mogą wspomóc proces etnicznej mobilizacji Romów
i ich uczestnictwo w życiu politycznym i społecznym krajów członkowskich tej
organizacji, a przez to także na jej forum.
Wybór przedostatniego rozszerzenia – zamiast ostatniego, obejmującego Ru-
munię i Bułgarię, które to państwa zajmują pierwszą i drugą pozycję w Europie,
jeśli chodzi o liczbę ludności romskiej na swoim terytorium – należy argumento-
wać tym, że okres od momentu przystąpienia tych krajów do Unii Europejskiej do
zakończenia prac nad tą dysertacją byłby zbyt krótki, aby w sposób rzetelny, mia-
rodajny i reprezentatywny ukazać analizę wpływu Unii Europejskiej na etniczną
mobilizację Romów. Z kolei Polska, Słowacja i Węgry wyselekcjonowane zostały
ze względu na stosunkowo wysoką aktywność liderów społeczności romskiej za-
równo na poziomie krajowym, jak i europejskim. Należy dodać, że nie podjęłam
się analizy partycypacji przedstawicielskiej liderów romskich, lecz skupiłam się
7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin