Logika przekonan spolecznych.pdf

(653 KB) Pobierz
Spis treści
Wstęp
7
13
26
41
Rozdział 1.
Przekonania społeczne
Przekonania, postawy i opinie
Opinia publiczna
Rozdział 2.
Podstawowe założenia teoretyczno-metodologiczne
Indywidualizm metodologiczny i pojęcie sensu
Racjonalność
Rozdział 3.
Racjonalność kognitywna a przekonania społeczne
Przekonania deskryptywne w modelu kognitywistycznym
Przekonania normatywne w modelu kognitywistycznym
Silne argumenty
Przekonania a system społeczny
Rozdział 4.
Logika wnioskowania społecznego
Teoremat Bayesa
Wzór i zastosowanie
Od czego zależą przekonania?
Czy ludzie wnioskują bayesowsko?
Racjonalność bayesowska a myślenie potoczne
Racjonalność bayesowska a struktura pamięci
Racjonalność bayesowska a model kognitywistyczny
Rola ram logicznych w racjonalności bayesowskiej
Rozdział 5.
Rodzaje racji stojących za przekonaniami
Argumenty instrumentalne
Argumenty aksjologiczne
13
19
20
26
26
35
41
47
54
57
63
66
66
67
69
73
77
83
90
95
104
111
111
111
119
Spis treści
Argumenty poznawcze
Pozaracjonalne mechanizmy powstawania przekonań
130
142
145
159
Rozdział 6.
Kognitywistyczny model przekonań społecznych
Kontekstualność analizy
Podstawowe założenia modelu
Rozdział 7.
Przykłady zastosowania kognitywistycznego modelu
przekonań społecznych w praktyce badawczej
Mikrokontekst
Rola argumentów kognitywnych
Przykład I. Skąd się wziął człowiek?
Przykład II. Czy głosowanie to obowiązek
obywatela?
Rola argumentów instrumentalnych
Przykład I. Adaptacja do zmian systemowych
Przykład II. Przekonania na temat podatków
Rola argumentów aksjologicznych
Mezokontekst
Efekt grupy przynależności
Samospełniające się proroctwo
Makrokontekst
Ocena sytuacji w skali makro
Podsumowanie
Aneks
Spis ilustracji
Spis tabel
Spis wykresów
Bibliografia
145
145
153
159
160
160
160
168
176
176
181
183
185
185
189
191
191
196
202
206
207
208
209
6
Kup książkę
Wstęp
Przekonania społeczne stanowią jedno z fundamentalnych pojęć
pozwalających zrozumieć działania ludzkie i zjawiska społeczne.
Właściwie każda akcja i interakcja jest oparta na tym, co wie (choć
niekoniecznie sobie uświadamia) podejmująca ją jednostka. Głównym
celem książki jest próba socjologicznego wyjaśnienia tego, w jaki
sposób owe przekonania społeczne się tworzą. Formułuję hipotezę,
że znaczna ich część jest konsekwencją racjonalnego procesu wnio-
skowania jednostki. W tym znaczeniu ludzie posiadają określone
przekonania, bo mają ku temu mocne racje. Argumentuję jedno-
cześnie, że socjologia dostarcza narzędzi do ich możliwie pełnego
wyjaśnienia, tj. takiego, które jest akceptowalne, satysfakcjonujące
i nie generuje dodatkowych pytań, które pozwalałyby jeszcze bardziej
zrozumieć dane przekonanie.
Punktem wyjścia dla prezentowanego przeze mnie podejścia
teoretycznego jest uczynienie z jednostki i jej umysłu podstawowego
elementu analizy. Argumentuję w pracy, że przekonania powstają,
zmieniają się, są podzielane, a także zanikają w wyniku rozumowania
opartego na logicznych przesłankach. W tym sensie przekonanie jest
konsekwencją procesu wnioskowania – powstaje, ponieważ jednostka
funkcjonująca w danym środowisku informacyjnym świadomie lub
nieświadomie opiera się na posiadanych racjach.
Logika przekonań społecznych to w moim rozumieniu jed-
nakże coś więcej niż teoretyczny model wnioskowania jednostki.
Nie skupiam się na wyjaśnianiu rozmaitych przekonań pojedynczych
osób, ale formułuję podstawy koncepcji, która pozwoliłaby wyjaśnić
przekonania współdzielone przez duże zbiorowości. Naukowym tru-
izmem jest twierdzenie, że człowiek to istota społeczna. Ale właśnie
Kup książkę
Wstęp
to zdanie stanowi jedno z podstawowych założeń mojej koncepcji.
Każda jednostka wnioskuje sama, opierając się na informacjach, do
których ma dostęp. I choć bez wątpienia nie ma dwóch osób, które
współdzieliłyby dokładnie te same doświadczenia, zaś to, co jest
w umyśle każdego człowieka, jest niepowtarzalne, to jednak człowiek
jako istota społeczna współdzieli szereg informacji i doświadczeń z in-
nymi. Wyjaśnienie przekonań społecznych wymaga zatem wskazania
nie na idiosynkratycznie mocne racje, ale na racje, które są ważne dla
wszystkich znajdujących się w określonym kontekście społecznym.
Prostym przykładem może być bieżące przekonanie na temat
stanu gospodarki. Dlaczego najczęściej występują tutaj znaczące
podziały, tj. część osób jest przekonana, że sytuacja jest dobra, część
że zła, a jeszcze inni, że ani dobra, ani zła? Wszakże w przypadku
badań ankietowych wszyscy udzielają odpowiedzi w podobnym cza-
sie, a więc funkcjonują także w obiektywnie identycznych warunkach
makroekonomicznych. Inaczej na to pytanie będą jednak odpowiadali
ekonomiści, którzy mogą znać aktualne wskaźniki pozwalające sza-
cować stan gospodarki, a inaczej przeciętni obywatele. Nie oznacza
to, że ich przesłanki są gorsze, a jedynie to, że są one innego rodzaju.
Przeciętni obywatele opierają się na tym, czego dostarcza im zwykłe,
codzienne doświadczenie. Ma to miejsce wtedy, kiedy dostrzegają
zmiany cen podczas zakupów, tankując samochód, płacąc rachunki
itd. W swoim otoczeniu słyszą historie o tym, jak łatwo albo trudno
znaleźć pracę. Czasem sami borykają się z taką trudnością. Znają
mniej więcej kondycję swojego zakładu pracy. To tylko kilka prze-
słanek, na bazie których można zbudować przekonania dotyczące
gospodarki (por. Popkin 1994). Różnice biorą się z tego, że ludzie żyją
w różnych środowiskach i mają w związku z tym odmienne racje, aby
posiadać określone przekonania (por. Zerubavel 1999). Skrajnie od-
mienne przekonania na temat gospodarki mogą mieć przedsiębiorcy,
których firmy się rozwijają i którzy przebywają w otoczeniu bardzo
podobnych osób odnoszących sukcesy, oraz pracownicy o niskich
kompetencjach, którzy od czasu do czasu znajdują tymczasowe zajęcie
bez żadnej umowy, które nie gwarantuje im ani stabilizacji, szans na
8
Kup książkę
Wstęp
awans, szans na podwyżkę, ani regularnego godziwego wynagro-
dzenia. W takim ujęciu przekonania są warunkowane społecznie,
co czyni je właściwym przedmiotem badań socjologii.
Książka rozpoczyna się od uporządkowania kwestii pojęcio-
wych. W rozdziale pierwszym definiuję, czym są przekonania, wy-
różniam przekonania deskryptywne i preskryptywne, a także opisuję
ich właściwości. W dalszej kolejności uzasadniam różnice między
przekonaniami a postawami i opinią publiczną.
Podobnie jak pierwszy, drugi rozdział również należy traktować
jako wprowadzający we właściwą problematykę. Moim celem było
przekazanie czytelnikowi założeń oraz aparatu pojęciowego, które
są filarami prezentowanej przeze mnie koncepcji. Omawiam tutaj
koncepcje indywidualizmu metodologicznego, sensu i racjonalności.
Nie kształtują one dominującego stylu uprawiania socjologii, dlatego
uznałem, że czytelnikowi należy się wyjaśnienie, dlaczego do nich
nawiązuję i w jaki sposób je wykorzystuję w swojej pracy. Mam na-
dzieję, że ułatwi to jej zrozumienie i krytyczną weryfikację.
W rozdziale trzecim prezentuję ostatni program badawczy, na
podstawie którego buduję swoją koncepcję. Jest to kognitywistyczny
model działania zaproponowany przez Raymonda Boudona. Wyja-
śniam w tym miejscu, czym jest racjonalność kognitywna i dlaczego
stanowi istotne uzupełnienie do typologii Maxa Webera. Rozpatruję
te kwestie przez pryzmat wprowadzonego wcześniej podziału na
przekonania deskryptywne i preskryptywne.
Celem rozdziału czwartego jest opisanie wnioskowania baye-
sowskiego, na którym opieram swoją koncepcję. Teoremat Bayesa
nie był do tej pory przedmiotem większej uwagi socjologów pod
kątem użyteczności teoretycznej. Znacznie częściej podejście to było
wykorzystywane do celów statystycznych, dlatego też omawiam ten
typ wnioskowania uwzględniając wszystkie podstawowe informacje,
które mogłyby przynieść pożytek osobie spotykającej się z nim po
raz pierwszy. W dalszej części rozdziału omawiam wyniki badań
z zakresu psychologii poznawczej oraz epistemologii, w których
teoremat był aplikowany do problematyki związanej z ludzkim
9
Kup książkę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin