Pomerania Pazdziernik 2016.pdf

(6701 KB) Pobierz
CENA 5,00 zł (w tym 5%VAT)
NR 10 (502) październik 2016
É
ROK PROF. GERARDA LABUDY
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY
ROK ZAŁOŻENIA 1963
POMERANIA
www.miesiecznikpomerania.pl
60 lał Zrzeszenia
KasziMtrPomorskiego
60 lat
Kaszëbsko"Pömörsozégb
Zrzeszeniô
NÔPRZOD „POZNANIE RZECZI SWÔJICH
Kaszëbsczé Öglowösztôłcącé Liceum w Brusach mô ju 25 lat. Z ti leżnoscë 23 séwnika w szkóle bëło wiôldżé swiato, a ab-
solwencë, szkólny i direktorzë tegö môla wspöminelë swója uczba i robóta.
Pierszé kaszëbsczé liceum zaczało dzejac 7 séwnika 1991 r.
Udba pöwöłaniô ti szköłë pöchôdzëła öd prof. Józefa
Börzëszköwsczégö, chtëren béł wnenczas gduńsczim wice­
wojewodą, i direktora Spödleczny Szköłë w Brusach Józefa
Słomińsczćgó ze wspiarcym gduńsczi kuratorczi pöuczënë
Danutë Kledzyk. Na zôczątku wëszëznë w Bëdgószczë
(Brusë słëchałë jesz tedë do bëdgösczégö województwa)
dałë zgöda leno na stworzenie spölëznowi szköłë, ale kuńc
kuńców Kaszëbsczé Öglowósztôłcącé Liceum (KÖL) dosta­
ło status publiczny szköłë. W 1995 r. ôdbëła sa tu pierszó
matura. W 2012 za swöje dzejanié dlô rozkóscérzaniô kaszë-
biznë brusczé liceum dostało Medal Stolema.
Uroczëznë z leżnoscë 25-lecô zaczałë sa mszą swiatą
w brusczim köscele pw. Wszëtczich Swiatëch. Pózni uczast-
nicë roczëznowi uroczëstoscë przeszłe do szkółë. Tam ho­
norowe môle czekałë na dzysdniowëch i dôwnëch szkól-
nëch, direktorów, a ósoblëwie na absolwentów KÖL. W tim
karnie nie felëje lëdzy, co do dzysó zajimają sa kaszëbizną.
Chcemë wspómnąc chöcle robiącą w Biórze KPZ Lucyna
Radzimińską, jakô wespół z gazétniczką Aną Cupą-Dze-
mińską prowadzëłë uroczëzna, ks. Wiesława Szuca, dôwné-
gó króla Klubu Sztudérów Kaszëbów „Jutrznio" w Pelplënie,
przédnika Klubu Sztudérów Pomorania w uszłi kadencje
Mateusza Łącczégö, sparłaczoné z „Pomeranią" Katarzëna
Główczewską i Éwa Nowicką, póétka Ana Różek (z dodomu
Bratkówskô), wiele szkólnëch... Wszëtcë óni wspôminelë
uczba w brusczim liceum i pödczorchiwelë, że bez KOL
mést nigdë bë sa nie zainteresowelë kaszëbsczim jazëka
i kulturą. Dzakówelë téż swój im szkolnym, ösoblëwie tim
ód kaszëbsczégö: Felicje Bósce-Bórzëszkówsczi i Wandze
Czedrowsczi. Dôwny direktorowie wspöminelë dradżé
póczątczi szköłë, a dzysdniowi ji administrator Zbigniew
Łomińsczi, dzakującë wszëtczim, co pómógają w fónksnéro-
wanim tego môla, pódczorchiwół téż, że drago je dzysdnia
nalezc młodëch lëdzy, chtërny chcą sa uczëc w KOL. Nimó
tegó wcyg z óptimizma pódchódzy do przińdnote prowa­
dzonego przez se liceum:
Móm równak nôdzeja, że KOL
w Brusach zbudowóny je na taczi kamiznie, że przesłanie
Jana Karnowsczégô tikajq.ce sa trzech kragów wëchôwaniô,
z chtërnëch pierszi brzëmi „poznanie rzeczi swöjich pömör-
sczich", je gwarancję przedërchaniô i dalszego rozwiju szkôłë.
Na uroczëzna do Brus przëjachelë téż przedstôwcowie
rozmajitëch wëszëznów, w tim chönicczi starosta Stanisłôw
Skaja i burméster Brus Witóld Össowsczi. Nie zafelowało
téż przédnika Kaszëbskö-Pómörsczégö Zrzeszenió Łukasza
Grzadzëcczégó, jaczi dzaköwôł direkcji, szkolnym i ucz­
niom za zrozmienié tegó, że przińdnota kaszëbiznë zanôlégô
w wióldżim dzélu ód edukacje.
W artisticznym dzélu roczëznowëch obchodów wëstąpilë
dzysdniowi i downy uczniowie szköłë w Brusach.
DM
Roczëznowé öbchódë prowadzëłë absolwentczi KOL: L. Ra
dzymińskó (z lewi) i A. Cupa-Dzemińskó
Stanica szkółë wprowadzëc.
Na przodku sedzelë direktorowie, szkólny i absolwencë KOL
POMERANIA
W NUMERZE:
3 Praca i splot okoliczności
Z prof. Cezarym Obracht-Prondzyńskim o Zrzeszeniu
Kaszubsko-Pomorskim rozmawiał Dariusz Majkowski
8 Postulaty sformułowane podczas I Zjazdu
Zrzeszenia Kaszubskiego
9
11
12
14
Zjôzd dół mie swiąda
Z Edmunda Kamińsczim gôdôł DM
Nestor nié le Zrzeszeniégô
(Stanisłôw Szréder)
P.D.
Fenomen aktywności społecznej i stabilności
Łukasz Grzędzicki
Wspomnienia i refleksje z okazji 60-lecia
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
Franciszek Grucza
Wokół I Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia
Kaszubskiego
Piotr Schmandt
Wcyg jidzemë do przodku
Kôrbiónka ö KPZ z Bożeną Ugôwską,
Tomasza Fópką i Zygmunta Ôrzła
34 Listy
Numer wydano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji oraz Samorządu Województwa Pomorskiego
a
Ministerstwo
# Spraw Wewnętrznych
S' i Administracji
WOIEWODZTWO
POMORSKIE
GDAŃSK
miasto wolności
Dofinansowano ze środków
Miasta Gdańska
35 Śladami Remusa po raz XXXI. Spływ zakręconą
rzeką
Edmund Szczesiak
38 Cassubiana Ryszarda Stryjca. Kaszubsko-
-pomorskie grafiki okolicznościowe (cz. 2)
Józef Borzyszkowski
40 Śmierdzący problem Gdańska
Sławomir Lewandowski
42
Niezabótczi i Iskierki. Nowé dzecné platczi
ze Studia MTS
Tomôsz Fópka
Zrozumieć Mazury. Starowiercy
Waldemar Mierzwa
Z południa. Kómudny rujan
Kazimierz Ostrowski
Z pôłnia. Kómudny rujan
Tłóm. Natalio Kłopötk-Giówczewskô
Pamiętne dni. Kóżdi swój klopót mô
Józef Ceynowa
Z Kociewia. Nie tylko koni żal, widoku sztygi tyż.
Maria Pająkowska-Kensik
Roczëznë swiatëją téż partë
Red.
Lektury
44
46
47
48
51
52
53
16
21
25 Jeszcze o 66 Pułku
Tomasz Szymański
27 Zachë ze stôri szafë. Kózeł
rd
28 Pömachtóny żëwöt Bruna Richerta
wedle aktów z archiwum Institutu Nórodny
Pamiacë (dz. 6)
Słôwk Förmella
31
Gdańsk mniej znany. Strzyża - niewielkie
osiedle w sercu Trójmiasta
Marta Szagżdowicz
Gawędy o ludziach i książkach. Benita
Mussoliniego koleje żywota
Stanisław Salmonowicz
58 Czë na ICaszëbach mómë kónną stolëca Pölsczi?
Mateusz Bullmann
60 Klëka
67 Sëchim paka uszłé. To kaszëbskô stolëca!
Tómk Fópka
68
Z butna. Briflca na przédnika
Rómk Drzéżdżónk
32
NAJÔ UCZBA. Edukacyjny dodôwk nr 8(100)
II obkł. Nôprzód „póznanié rzeczi swöjich".
Kaszëbsczé Ôglowósztôłcącé Liceum w Brusach
mô ju 25 lat
POMERANIA RUJAN 2016
Od Redaktora
W tym numerze wracamy do początków Zrzeszenia Kaszubsko-
Pomorskiego (przez pierwsze 8 lat: Kaszubskiego), które w tym roku
świętuje 60-lecie. Prof Cezary Obracht-Prondzyński, z którym
przeprowadziliśmy wywiad na temat powstania ZKP, przekonuje,
że Kaszubom udało się założyć taką organizację na skutek bardzo
szczęśliwego spłotu okoliczności i dzięki ofiarnej pracy wykonanej przez
jej założycieli. Bez wątpienia możemy być wdzięczni Bernardowi
Szczęsnemu, Lechowi Bądkowskiemu, Aleksandrowi Arendtowi
i wielu innym ludziom, którzy w 1956 r. mieli chęć i odwagę walczyć
o „kaszubską sprawę". Na szczęście wciąż są wśród nas ostatni
przedstawiciele tego pierwszego zrzeszeniowego pokolenia. Swoimi
wspomnieniami z I Zjazdu Zrzeszenia Kaszubskiego podzielili się
z „Pomeranią"prof. Franciszek Grucza, Edmund Kamiński i Stanisław
Szroeder. Dziękujemy im za poświęcony nam czas i za pracę dla
kaszubszczyzny trwającą już od 60 lat.
Poprosiliśmy też kilkudziesięciu aktywnych dzisiaj działaczy
Zrzeszenia o odpowiedź na dwa pytania: Kiedy i w jakich okolicznościach
zetknąłem/zetknęłam się pierwszy raz ze Zrzeszeniem ? oraz Czym dla
mnie jest Zrzeszenie?
Przysłane odpowiedzi publikujemy w naszym miesięczniku,
a Czytelników „Pomeranii", którzy są jednocześnie członkami ZKP,
zachęcamy do zadawania i sobie tych pytań (zwłaszcza drugiego).
Pomocą w szukaniu odpowiedzi mogą być postulaty, które Kaszubi
zgłaszali w 1956 r. Przypominamy je w tym numerze, bo — jak się
okazuje — wiele z nich nadal jest aktualnych. To kolejne potwierdzenie
mądrości i długofalowego myśłenia „ojców (i matek) założycieli"
Zrzeszenia.
Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną
dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenume­
raty zagranicznej: 150 zł. Podane ceny są cenami
brutto i uwzględniają 5% VAT.
Aby zamówić roczną prenumeratę, należy:
•dokonać wpłaty na konto:
PKO BP S.A. 28102018110000 0302 0129 35 13,
ZG ZKP,
ul.
Straganiarska 20-23, 80-837 Gdańsk,
podając imię i nazwisko
(lub
nazwę jednostki za­
mawiającej) oraz dokładny adres
•zamówić w Biurze ZG ZKP, tel. 58 301 90 16,
58 301 27 31, e-mail: red.pomerania@wp.pl
Prenumerata realizowana przezRUCH S.A: zamó­
wienia na prenumeratę (...) można składać bezpo­
średnio na stronie www.prenumerata.ruch.com.
pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktu­
jąc się z Infolinią Prenumeraty pod numerem:
22 693 70 00- czynna w dni robocze w godzinach
7-17. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
POMERANIA
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY
ZESPÓŁ REDAKCYJNY (WSPÓŁPRACOWNICY)
Ka Leszczyńska (redaktorka techniczna)
Marika Jocz (Najô Uczba)
KOLEGIUM REDAKCYJNE
Edmund Szczesiak (przewodniczący kolegium)
Andrzej Busler
Roman Drzeżdżon
Piotr Dziekanowski
Aleksander Gosk
Ewa Górska
Stanisław Jankę
Sławomir Lewandowski
Wiktor Pepliński
Bogdan Wiśniewski
Tomasz Żuroch-Piechowski
Tłumaczenie na język kaszubski:
Natalia Kłopotek-Główczewska, Bożena Ugowska
Projekt okładki:
Sławomir Lewandowski
Projekt rocznicowego logo:
Damian Chrul
WYDAWCA
Zarząd Główny
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
80-837 Gdańsk, ul. Straganiarska 20-23
DRUK
Drukarnia WL
Elbląska 68, 80-761 Gdańsk
Nakład 1200 egz.
Redakcja zastrzega sobie prawo skracania
i redagowania artykułów oraz zmiany tytułów.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść ogłoszeń i reklam.
Wszystkie materiały objęte są prawem autorskim.
ADRES REDAKCJI
80-837 Gdańsk
ul. Straganiarska 20-23
tel. 58 301 9016, 58 301 27 31
e-mail: red.pomerania@wp.pl
REDAKTOR NACZELNY
Dariusz Majkowski
ZASTĘPCZYNI RED. NACZ.
Bogumiła Cirocka
TEMAT MIESIĄCA-60 LATZKP
PRACA I SPLOT
OKOLICZNOŚCI
Z prof. Cezarym Obracht-Prondzyńskim rozmawiamy o powstaniu Zrze­
szenia Kaszubskiego, o ludziach, którzy wbrew wszystkiemu się nie pokłó­
cili, o zaangażowaniu i autentyzmie.
Próbowano m.in. na Śląsku Opol­
skim, na Warmii, na Mazurach, ale
tak naprawdę tylko Kaszubom uda­
ło się w 1956 roku założyć organiza­
cję, która przetrwała dłuższy czas.
Dlaczego?
Były takie próby w różnych regionach
Polski. Jeśli nawet udawało się założyć
tego typu organizację, to szybko upa­
dała. Twierdzę, że Kaszubom się uda­
ło na skutek bardzo szczęśliwego splo­
tu okoliczności oraz dużej pracy.
Dodajmy, pracy wykonanej wspólnie
przez ludzi, których właściwie wszyst­
ko różniło. Osoby o bardzo zróżnico­
wanym doświadczeniu, biografii, hi­
storii politycznej; na jednym biegunie
byli ludzie wprost zaangażowani
w politykę, działający w strukturach
władzy politycznej, a na drugim ci,
których ta władza prześladowała. Peł­
ne spectrum postaw, a mimo to -
gdzieś od 1955 roku, kiedy jeszcze
nikt nie wiedział, co się wydarzy,
w okresie stalinizmu, choć już z wy­
czuwalnym klimatem odwilży -
w kręgu Bernarda Szczęsnego nastą­
piła sekwencja spotkań tych bardzo
różnych ludzi, którzy na dzień dobry
GŁÓWNY URZĄD KONTROLI
PRASY. PUBLIKACJI I W'DOWISK
Nr.89 *[5V
Z okazji 60. rocznicy powstania Zrzesze­
nia Kaszubsko-Pomorskiego poprosili­
śmy kilkunastu członków tej organizacji
0 wysłanie odpowiedzi na dwa pytania:
1. Kiedy i w jakich okolicznościach
zetknąłem/zetknęłam się pierwszy
raz ze Zrzeszeniem?
2. Czym dla mnie jest Zrzeszenie?
Poniżej i na kilku kolejnych stronach
prezentujemy te wypowiedzi.
1.27 stycznia 1957 roku, w niedzielne przed­
południe, w domu kultury w Chojnicach
byłem uczestnikiem konstytucyjnego zebra­
nia oddziału Zrzeszenia Kaszubskiego. Na
zawsze zapamiętałem niezwykłą atmosferę
tego spotkania - entuzjazm mówców, plany
1 wizje, nadzieje, ale i oczekiwania wyrażane
pod adresem władz, których przedstawiciele
byli na sali. Tak jak wszyscy obecni czułem,
że dzieje się coś ważnego. Tego dnia zostałem
członkiem Zrzeszenia, najmłodszym (18-let-
nim) wśród założycieli oddziału.
2. Miałem szczęście spotkać w Zrzeszeniu
Kaszubskim i Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomor-
skim ludzi wielkiego formatu, niepospolitych
pod względem intelektu i przymiotów moral­
nych. Większość odeszła już na drugą stronę
życia. Wiele im zawdzięczam, dzięki nim idea
i wartości, które przyświecają Zrzeszeniu,
uznaję za najbliższe sobie. Przez całe sześć-
dziesięciolecie ta organizacja była najważniej­
szym moim środowiskiem społecznym, z któ­
rym wciąż się identyfikuję. Była i jest szkołą
szacunku i umiłowania Kaszub i Pomorza,
bezinteresownej pracy dla małej ojczyzny.
Kazimierz I. Ostrowski,
współzałożyciel Zrzeszenia
Kaszubskiego w Chojnicach,
dziennikarz współpracujący
m.in. z pismami „Kaszëbë"
i „Pomerania"
powinni byli się pokłócić. Ale mimo
tego, że wiele ich różniło, łączył ich
wspólny cel.
Oprócz tej pracy miał też miejsce
dość szczęśliwy splot okoliczności, czy­
li to, co się działo wówczas w struktu­
rach władzy. Musimy wiedzieć, że paź­
dziernik 56 roku i wydarzenia tuż
przed nim doprowadziły do pewnego
rozkładu aparatu władzy, a właściwie
jego osłabienia i napięcia wewnątrz
Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Do­
szło do tego, że przyjechał z Warszawy
i został szefem Komitetu Wojewódz­
kiego w Gdańsku Józef Machno - zu­
pełnie nowa osoba, spoza tego środo­
wiska. Prezentował on, przynajmniej
wtedy, stanowisko otwarte wobec śro­
dowiska kaszubskiego. Jedno z drugim
się zeszło w tym krótkim momencie.
Rację miał Lech Bądkowski, kiedy
podkreślał, że gdyby Zrzeszenie nie
powstało wtedy, to nie powstałoby
nigdy?
Twierdzę, że gdyby nie udało się tego
zrobić między październikiem a grud­
niem 1956 roku i gdyby zjazd miał się
odbyć np. w lutym czy marcu 1957, to
z dużą dozą prawdopodobień­
WorfcAwa, dnia 16 września 195 ^
stwa można stwierdzić, że to
UI.Mytła 5
by się już nie udało.
Co tak właściwie świętujemy,
mówiąc o 60-leciu Zrzesze­
nia? Co było w tym roku
najważniejsze? Październi­
kowe zebranie założycielskie
w Gdyni, listopadowa reje­
stracja czy zjazd w grudniu?
ZEZWOLENIE HA WYDAWANIE PISMA
GióWNY
URZ
ą
D
KONTROLI
PRASY
PUBLIKACJI I WIDOWISK
serwola Zareądowl Główaeau Zraeaaeoia
wonje tygodnika
c
p. t
8 atron.
• K A S Z S BI
1
No kład
1
- --
Obiftotó
0.000 egB«aplarsy*
Zezwolenie na wydawanie pisma„Kaszëbë"
1. Zrzeszenie pojawiło sa na mój i drodze
dosc chutkö, choc jem nie bëła jesz jegö nô-
leżniczką, pöjôwiało sa czile razy, midzë jin-
szima ob czas sztudérowaniô na Gduńsczim
Uniwersytece - szło ö nôleżnictwö do Karna
Sztudérów Pömöraniô.
Parłacze wëszłë téż z systemowi robötë dlô
szkólnëch, óbrôbianiô uczböwników dlô
dzôtków uczącëch sa kaszëbsczégö w szko­
łach (kö doch Zrzeszenie je prawie wëdôwcą
wikszoscë tëch ksążk).
POMERANIA 3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin