Leszek Sykulski - Geopolityka, czyli pochwała realizmu. Szkice teoriopoznawcze.pdf

(544 KB) Pobierz
Leszek Sykulski
Geopolityka, czyli pochwała realizmu. Szkice teoriopoznawcze
© Leszek Sykulski 2011
© Warszawska Firma Wydawnicza s.c. 2011
Warszawa 2011
ISBN 978-83-61748-02-1
Recenzenci:
Prof. dr hab. Wiesław Hładkiewicz
Prof. dr hab. Andrzej Piskozub
Korekta
Zespół
Redakcja
Agnieszka Kowalska
Skład i łamanie
Jacek Antoniuk
Projekt okładki
Never Better Studio
Wydawca
Warszawska Firma Wydawnicza s.c.
ul. Chmielna 11/13
00-021 Warszawa
www.wfw.com.pl
Druk i oprawa
ORKA Media Sp. z o.o.
Świetlików 8/186
01-389 Warszawa
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Rozdział 1 .
Nauka jako poznawanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
1 .1 .
Cel i formy poznania naukowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
1 .2 .
Specyfika badań politycznej formy życia . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Rozdział 2 .
Geopolityka jako nauka i sposób patrzenia
na rzeczywistość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
2 .1 .
Geopolityka a geografia polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
2 .2 .
Zdefiniowanie pojęcia geopolityki i jej obszaru badawczego . . . 33
2 .3 .
Kilka słów o metodyce badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
2 .4 .
Analityka geopolityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Rozdział 3 .
Paradygmaty w geopolityce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
3 .1 .
Paradygmat, czyli styl myślowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
3 .2 .
„Państwo jako forma życia”, czyli paradygmat organiczny . .71
3 .3 .
„Świat jako system”, czyli paradygmat strukturalny
(systemowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
3 .4 .
„Tellurokracja
versus
talassokracja”,
czyli paradygmat binarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
3 .5 .
„Dekonstrukcja dyskursu geopolitycznego”,
czyli paradygmat poststrukturalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
3 .6 .
Realpolitik,
czyli realistyczny styl myślowy . . . . . . . . . . . . . .121
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136
wstęp
Geopolityka jest młodą, interdyscyplinarną nauką, która
narodziła się nieco ponad sto lat temu. Za symboliczną datę
powstania geopolityki formalnej (inaczej mówiąc akademickiej
lub teoretycznej) uznaje się użycie po raz pierwszy tego pojęcia
przez szwedzkiego politologa i geopolityka Rudolfa Kjelléna
w 1899 r.
1
Oczywiście samo badanie związków między pań-
stwem a środowiskiem geograficznym sięga tradycjami czasów
starożytnych. Można zatem powiedzieć – trawestując Hermana
von Ebbinghausa – że „geopolityka ma długie dzieje, ale krótką
historię”. Obecnie geopolityka przeżywa swój renesans prak-
tycznie na wszystkich kontynentach, choć z pewnością góruje
w Unii Europejskiej, Rosji i Stanach Zjednoczonych. Z uwagi
na swój międzydziedzinowy charakter, od samego początku
w wielu środowiskach naukowych geopolityka budziła kon-
trowersje. Krytyka naukowa – zwłaszcza w przypadku nowych
dyscyplin – jest nie tylko czymś normalnym, ale i wielce po-
żądanym. Nie uniknęły jej przecież takie nauki jak biochemia
czy biofizyka, których naukowości dziś powszechnie nikt nie
kwestionuje. W przypadku geopolityki naczelnym problemem
od ponad półwiecza jest jednak nie tyle krytyka naukowa, co
zarzuty natury czysto ideologicznej
2
.
R. Kjellén,
Studier öfver Sveriges politiska gränser,
„Ymer” 1899, t. XIX, s.
283-331.
2
J. Potulski,
Wprowadzenie do geopolityki,
Gdańsk 2010, s. 7-10.
1
5
Po okresie wysokiego poziomu i dużego tempa rozwoju
geopolityki w czasie od drugiej połowy XIX wieku do II wojny
światowej, w latach powojennych nastąpiło sparaliżowanie
nie tylko postępu, ale i niekiedy w ogóle prowadzenia badań
z użyciem paradygmatu geopolitycznego. Głównym argu-
mentem ideologicznych przeciwników geopolityki, którzy
stanowili i stanowią po dziś dzień rdzeń oponentów naszej
dyscypliny, był fakt nobilitacji środowiska geopolitycznego
w Niemczech w latach 1933-1945. Należy jednak z całą mocą
podkreślić, iż geopolityka nie była ani jedyną, ani najbar-
dziej „uprzywilejowaną” nauką w tamtym okresie. Dobrym
kontrprzykładem jest choćby pozycja akademicka historii
w III Rzeszy
3
.
Adwersarze geopolityki najczęściej wykazują się pamię-
cią selektywną, nie pomni, że środowisko najwybitniejszych
geopolityków niemieckich było bardzo krytyczne wobec
polityki Adolfa Hitlera. Przypisywanie liderowi niemieckiej
geopolityki gen. Karlowi Haushoferowi wszystkich możli-
wych zbrodni, na czele z rzekomą inspiracją jednego z roz-
działów „Mein Kampf ”, jest dobrą ilustracją przejawów
zwykłego ideologicznego zaślepienia. Mówiąc na margine-
sie, podobnego rodzaju kalumniami próbowano, a nawet
po dziś dzień próbuje się zarzucić jednego z największych
XX-wiecznych filozofów – Martina Heideggera
4
. Cóż, jak
Zob. H. Olszewski,
Nauka historii w  upadku. Studium o  historiografii
i  ideologii historycznej w  imperialistycznych Niemczech,
PWN, Warszawa-
Poznań 1982.
4
Zob. J. Mizera,
Ontologia fundamentalna Martina Heideggera,
[w:] Z Ku-
derowicz (red.),
Filozofia współczesna,
t. 1, Warszawa 1983, s. 204-205.
3
6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin