Andrzej Wakar - Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic.pdf

(26569 KB) Pobierz
Z dziejów m ia s ta i okolic
POJEZIERZE
® OLSZTYN
1978
K o m ite t R e d a k c y j n y
A N IE L A B A Ł A N D A , M IR O S Ł A W K U L IŃ S K I,
A N D R Z E J O T Ł O W S K I, A N D R Z E J W A K A R ( p r z e w o d n ic z ą c y ) ,
J Ö Z E F W IK T O R K O , T A D E U S Z W O J N IC Z
P r o j e k t o b w o lu ty i w y k l e j k i
W IE S Ł A W W O JC Z U L A N IS
Z d j ę c ia w y k o n a li
Z B IG N IE W G R A B O W S K I
SS.
75, 76 , 78 , 89 , 94, 113,
129, 133, 135—137, 228, 229, 231, 235
W ACŁAW K A PU STO
(p o z o s ta łe )
R e p ro d u k c je
A L O JZ Y K U R A C ZY K
M ap y i p la n y
A L IC JA K A SZ U B A
H e rb y ry so w ał
W IE S Ł A W W O J C Z U L A N IS
R e d a k t o r t e c h n ic z n y
W ŁA D Y SŁA W A N D R Z E J SACHA
K o re k ta
E L Ż B IE T A C IE S N IA R S K A
K R Y S T Y N A E IS E L E
W y d a n o p r z y w s p ó ł u d z ia le U r z ę d u M ie js k ie g o w K ę tr z y n ie
N a o b w o lu c ie k o ś c ió ł S w . J e r z e g o w K ę tr z y n ie
F o t. R Y S Z A R D C Z E R W IŃ S K I
OD WYDAWCY
W
1962 roku Wydawnictwo „Pojezierze” ogłosiło książkę pt. „Kętrzyn
Z dziejów miasta i powiatu”. Jej autorką była Zofia Licharewa, organiza­
torka i długoletni kustosz muzeum regionalnego w Kętrzynie, zasłużona
działaczka kultury i popularyzatorka wiedzy o Warmii i Mazurach. Książ­
kę tę krytycy i czytelnicy przyjęli bardzo życzliwie i jej nakład wkrótce
zniknął z półek księgarskich.
Powodzenie książki Zofii Licharewej udowodniło, że w powiecie kę­
trzyńskim ludzie, którzy się tam zadomowili
—
przede wszystkim w y­
mieńmy tu nauczycieli, działaczy i młodzież
—
silnie odczuwali głód
wiedzy o swej nowej ojcowiźnie, o jej polskich tradycjach, zabytkach
architektury, pomnikach przyrody, strukturze gospodarczej itd. Udowod­
niło ono również, że także i innym miastom i powiatom Warmii i Mazur
podobne książki są potrzebne. Tym samym potwierdziło słuszność
—
w y­
suniętego bodaj po raz pierwszy w 1949 roku na posiedzeniu Polskiego
Towarzystwa Historycznego w Olsztynie, a potem wielokrotnie ponawia­
nego w czasopiśmie „Warmia i Mazury”
—
postulatu opracowania i ogło­
szenia drukiem serii monografii miast i powiatów Pojezierza Mazurskiego.
Książka Zofii Licharewej otworzyła tę serię. Otworzyła także dyskusję
nad profilem lej serii. Jedni domagali się bowiem, by proponowane książ­
ki miały charakter ściśle naukowy z niezbędnym ku tem u warsztatem
i
aparatem, drudzy
—
by stanowiły one rodzaj literackiej opowieści
o dziejach miast i ich życiu współczesnym. Przeważył na koniec pogląd,
że winny być popularnonaukowe, dostępne przeto szerokiej rzeszy czytel­
ników, łączące zaś rzetelność naukową z popularnym wykładem.
W ciągu lat w serii „Z dziejów miasta i powiatu” znalazły się książki
o wszystkich bez mała miastach województwa olsztyńskiego w jego gra­
nicach sprzed 1975 roku oraz monografie Gołdapi, Olecka i Ełku. Ponie­
waż w tym że czasie Wydawnictwo Morskie opublikowało monografie
Elbląga, Malborka i Sztumu, czytelnicy z niemal wszystkich miast na
5
wschód od Wisły, które wróciły w 1945 roku do Polski, otrzymali kom­
pendia wiedzy o swym mieście, o swej ojcowiźnie.
Wydawca i autorzy starali się ulepszać każdą kolejną książkę tej serii,
uwzględniając uwagi recenzentów i czytelników. W skutek tego książki
z tej serii, które ukazały się najwcześniej, pionierskie w momencie odda­
wania ich w ręce czytelników, przestały potem zadowalać. Ten los spotkał
także książkę Zofii Licharewej. Dlatego obecnie o jej wznowieniu nie
mogło być mowy. Autorzy niniejszej książki sięgali, oczywiście, do jej
pracy i wiele z niej korzystali. Jednakże sporo zagadnień potraktowali
obszerniej, uwzględnili w yniki nowszych badań, sprostowali błędy, objęli
swym i zainteresowaniami lata najnowsze. Objętość niniejszej księżki jest
pięć razy większa.
Książki z serii „Z dziejów miasta i powiatu” składały się z trzech
głównych części: 1) opisu środowiska geograficznego; 2) dziejów miast
i wsi do 1945 roku; 3) przedstawienia w ramach powiatu różnych dziedzin
życia społecznego, gospodarki, oświaty i kultury po 1945 roku. Odpowia­
dały tem u tytuły tych części: „Ziemia”, „Z przeszłości” i „W Polsce Lu­
dowej”. Także i niniejszą książkę przygotowywano w takim układzie.
Zawierał on wewnętrzną sprzeczność, do 1945 roku był to bowiem układ
w zasadzie chronologiczny dla miast i wsi oddzielnie, po 1945 roku pro­
blemowy dla całego powiatu. Likwidacja powiatów w 1975 roku zmusiła
do rewizji tego stanu i usunięcia wspomnianej sprzeczności, skoro ramy
powiatu, w jakie ujmowano poszczególne problemy, zniknęły. Konieczne
stało się wprowadzenie układu w zasadzie chronologicznego dla opisu
całych dziejów Kętrzyna, jak również 'i całych dziejów sąsiadujących
z nim wsi i miasteczek, które z Kętrzynem w ciągu wiekóio żyły w ścisłej
spójni gospodarczej i politycznej, a przeważnie i administracyjnej.
Maszynopis niniejszej książki był już w owym czasie przygotowywany.
Trzeba było więc dokonać jego przeredagowania, w skutek czego proble­
my, traktowane w nim oddzielnie przez różnych autorów, musiały zostać
złączone we wspólnym toku narracji.
Przy opracowywaniu niniejszej książki wydawca i autorzy korzystali
z pomocy Urzędu Powiatowego w Kętrzynie, a potem Urzędu Miejskiego
w Kętrzynie przy zbieraniu potrzebnych materiałów. Urzędy te pokryły
też znaczną część kosztów niniejszego wydania.
Jan Oryńczak
ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE
Obszar, na którym do maja 1975 roku znajdował się
powiat kętrzyński, leży między 53°56'03" — 54°20/10// szerokości geogra­
ficznej północnej oraz 21°01'12" — 21°36'14" długości geograficznej
wschodniej. Rozciągłość tego terenu z zachodu na wschód wynosiła około
38 km, a z południa na północ blisko 43 km. Kontury jego przypominały
prostokąt, którego dłuższa oś biegła z południa na północ.
POŁOŻENIE
Kętrzyna znajduje się w obrębie
depresji perybałtyckiej, której podłoże wznosi się w kierunku wschodnim
i południowym przechodząc w wypiętrzenie mazursko-suwalskie.
Warstwy prekambryjskie zbudowane z granitów grubokrystalicznych
0 barwie szarozielonkawej zalegają na głębokości 1600—1800 m. Stanowią
one skłon wypiętrzenia mazursko-suwalskiego.
Podłoże krystaliczne — prekambryjskie przykrywają pięciusetmetrowej
miąższości utwory paleozoiku, zaliczane do kambru, ordowiku, syluru
1 permu, brakuje natomiast dewonu i karbonu. Miąższość nie jest jedna­
kowa wszędzie. Większa jest w części północno-zachodniej, maleje w kie­
runku południowym i południowo-wschodnim wyklinowując się prawie
poza granicami omawianego terenu na wypiętrzeniu mazursko-suwałskim.
Osady kambru, którego miąższość waha się od 45 m w Korszach do
230 m w Kętrzynie, wykształcone są w postaci piaskowców o barwie
szarej lub oliwkowej, przewarstwione mułowcami.
Utwory ordowiku osiągają miąższość od 47 do 160 m, a syluru od 10 m
w Klewnie do 65 m w Kętrzynie. Budują je przeważnie wapienie o bar­
wie wiśniowej oraz mułowce.
Duże miąższości mają osady permu wynoszące od 130 do 190 m. Zbu­
dowane są one z dolomitów przewarstwionych wapieniem oraz iłowców
i łupków.
7
BUDOWA GEOLOGICZNA
Rejon

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin