Irena Berentowicz - Giżycko. Z dziejów miasta i okolic.pdf

(31334 KB) Pobierz
Z dziejów miasta i okolic
fih
WYDAWNICTWO POJEZIERZE • OLSZTYN 1983
Komitet Redakcyjny
Irena Berentowicz, Beniamin Filimonow, Czesław Kajrys,
Władysław Krutul, Roman Marchwiński, Marian Lemecha,
Andrzej Wakar (przewodniczący).
Wydano przy współudziale
Urzędu Miejskiego w Giżycku
ISBN 83-7002-121-2
©
Copyright by Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1983
OD WYDAWCY
W
roku 1966 Wydawnictwo „Pojezierze” ogłosiło książkę pt.:
Giżycko,
Z dziejów miasta i powiatu.
Była to praca zbiorowa, ale na karcie tytuło­
wej figurowały nazwiska dwu głównych jej autorów: Andrzeja Wakara
i Tadeusza Willana, Była to już trzecia książka, którą „Pojezierze” poświę­
ciło miastom mazurskim. Podobne otrzymały: Kętrzyn w 1962 i Szczytno
w 1966 roku. Wszystkie te książki recenzenci i czytelnicy przyjęli życzli­
wie i wkrótce
—
mimo stosunkowo wysokich nakładów
—
stały się one
niedostępne na rynku księgarskim.
Powodzenie tych książek udowodniło, że były one potrzebne. Potrzebne'
ludności mazurskiej, która do owego czasu wiedzę
o swej ojcowiźnie czer­
pać
mogła tylko z książek niemieckich, na ogół tendencyjnych. Bardziej
wszakże potrzebne były ludziom, którzy zadomowili się na Mazurach
po wojnie. Ludzie ci
—
przede wszystkim wymieńmy tu nauczycieli,
działaczy i młodzież
—
silnie odczuwali głód wiedzy o swej nowej ojco­
wiźnie, o jej polskich tradycjach, zabytkach architektury, pomnikach
przyrody, strukturze gospodarczej itd. Powodzenie książek o Kętrzynie,
Szczytnie czy Giżycku udowodniło pośrednio, że także i innym miastom
Warmii i Mazur podobne książki są potrzebne. Tym samym potwierdziło
słuszność
—
wysuniętego bodaj po raz pierwszy w 1949 roku na posie­
dzeniu Polskiego Towarzystwa Historycznego w Olsztynie, a potem wielo­
krotnie ponawianego w czasopiśmie „Warmia i Mazury”
—-
postulatu
opracowania i ogłoszenia drukiem serii monografii miast i powiatów Po­
jezierza Mazurskiego. Prace nad przygotowaniem takiej serii zostały
zatem zaraz podjęte.
Książki o Giżycku z 1966 roku, podobnie jak wspomnianych książek
o Kętrzynie i o Szczytnie, nie można w pełni zaliczyć do tej serii. Różniły
się one między sobą, a także w stosunku do później wydanych monografii
miast Warmii i Mazur, formatem, objętością, a zwłaszcza układem treści.
Gdy je wydawano, wahano się, jak ma wyglądać profil proponowanej
5
serii: czy wchodzące do niej książki mieć winny charakter naukowy z nie­
zbędnym ku temu warsztatem i aparatem, czy też stanowić rodzaj litera­
ckiej opowieści o dziejach miast i ich życiu współczesnym. Książka
o Giżycku z 1966 roku stanowiła kompromis między tymi dwiema konce­
pcjami. Potem przeważył pogląd, że książkom serii należy nadać cha­
rakter popularnonaukowy, że powinny być dostępne szerokiej rzeszy czy­
telników, a łączyć rzetelność naukową z popularnym wykładem.
W ciągu lat w serii „Z dziejów miasta i powiatu” znalazły się książki
0 wszystkich bez mała miastach województwa olsztyńskiego w jego gra­
nicach sprzed 1975 roku oraz monografie Ełku, Gołdapi i Olecka. Ponie­
waż w tymże czasie Wydawnictwo Morskie opublikowało monografie
Elbląga, Malborka i Sztumu, czytelnicy z niemal wszystkich miast na
wschód od dolnej Wisły, które wróciły w 1945 roku do Polski, otrzymali
kompendia wiedzy o swym mieście, o swej ojcowiźnie.
Wydawca i autorzy starali się ulepszać każdą kolejną książkę tej serii,
uwzględniając uwagi recenzentów i czytelników. Wskutek tego książki
z tej serii, które ukazały się najwcześniej, pionierskie w chwili druku,
przestały potem zadowalać. Ten los spotkał także książkę o Giżycku w y ­
daną w 1966 roku, odbiegającą znacznie
—
jak wspomniano
—
od następ­
nych książek serii pod względem formy i treści. Dlatego obecnie o jej
wznowieniu nie mogło być mowy. Autorzy niniejszej książki, oczywiście,
wiele z niej korzystali. Jednakże sporo zagadnień potraktowali obszer­
niej, uwzględnili wyniki nowszych badań, sprostowali błędy, objęli swymi
zainteresowaniami lata najnowsze.
Wydawane po 1966 roku książki z serii „Z dziejów miasta i powiatu”
składały się z trzech głównych części: 1. opisu środowiska geograficznego;
2. dziejów miast i wsi do 1945 roku; 3. przedstawienia w ramach powiatu
życia społecznego, gospodarki, oświaty i kultury po 1945 roku. Także
1 niniejszą książkę przygotowywano w takim układzie. Zawierał on w e­
wnętrzną sprzeczność, do 1945 roku był to bowiem układ w zasadzie chro­
nologiczny dla miast i wsi oddzielnie, po 1945 roku problemowy dla ca­
łego powiatu. Likwidacja powiatów w 1975 roku zmusiła do rewizji tego
stanu i usunięcia wspomnianej sprzeczności, skoro ramy powiatu, w jakie
ujmowano poszczególne problemy, zniknęły. Konieczne stało się wprowa­
dzenie układu w zasadzie chronologicznego dla opisu całych dziejów Gi­
życka, jak również i całych dziejów sąsiadujących z nim miejscowości,
które z Giżyckiem w ciągu wieków żyły w ścisłej spójni gospodarczej
i politycznej, a przeważnie i administracyjnej.
Maszynopis niniejszej książki był już w owym czasie przygotowywany.
Trzeba było więc dokonać jego przeredagowania, wskutek czego problemy,
traktowane w nim oddzielnie przez różnych autorów, musiały zostać złą­
czone we wspólnym toku narracji.
6
Książka otrzymała tytuł „Z dziejów miasta i o k o l i c P r z e z termin
„okolice” rozumiemy tu obszar dawnego powiatu giżyckiego w jego gra­
nicach sprzed 1975 roku (nieznacznie tylko zmienianych w lalbch 1818 -
1975). Końcową cezurą czasową dla książki jest rok 1979, choć niekiedy,
z różnych wzglądów, nie udało się doprowadzić narracji do tej daty (na
przykład nie można było jeszcze uwzględnić wyników Narodowego Spisu
Powszechnego z 1978 roku).
Częste zmiany podziału administracyjnego nastręczały wiele trudności.
Niekiedy zniknęły możliwości przeprowadzenia porównań i odnotowy­
wania skali rozwoju różnych dziedzin. Także porównywania z czasami
sprzed 1945 roku mogą być niekiedy zawodne, bo obszar gmin jednostko­
wych sprzed tego roku nie pokrywał się dokładnie ani z obszarem wsi, ani
z obszarami późniejszych gromad i sołectw. W okresie powojennym po­
większono także administracyjny obszar Giżycka. Skutkiem tego włączono
do niego część dawnego administracyjnego obszaru wsi Wilkasy. Tak więc
Zakłady Aparatury Oświetleniowej, budowane niegdyś w Wilkasach,
w części znalazły się dzięki temu na terytorium miasta. Omawiamy je
jednakże przy dziejach wsi.
W książce konsekwentnie używano nazw urzędowych, nadanych przez
Komisję Ustalania Nazw Miejscowości przy Ministrze Administracji Pu­
blicznej, niekiedy jedynie podawano prócz nich i obok nich nazwy zw y­
czajowe.
Opracowując niniejszą książkę wydawca i autorzy korzystali z pomocy
Urzędu Powiatowego w Giżycku, a potem Urzędu Miasta w Giżycku,
przy zbieraniu potrzebnych materiałów. Urzędy te pokryły też znaczną
część kosztów niniejszego wydania. Pomocy przy zbieraniu niektórych
injormacji udzieliły autorom także Urząd Miasta i Gminy w Rynie oraz
urzędy gminne w Giżycku, w Miłkach i Wydminach.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin