Andrzej Wakar, Maria Lossman - Iława. Z dziejów miasta i powiatu.pdf

(49884 KB) Pobierz
IŁAWA
Z DZIEJÓW MIASTA I POWIATU
OLSZTYN 1972
POJEZIERZE
ZI EMI A
EWA
KULIG
ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE
POŁOŻENIE
Powiat iławski leży w zachodniej części województwa olsztyńskiego.
Cały obszar powiatu liczący 1133 km2 * położony jest w dorzeczu dolnej
Wisły. Kontury powiatu wyznaczają następujące współrzędne geogra­
ficzne:
— kraniec północny — 53°50'34" szerokości geograficznej północnej (oko­
lice wsi Mikołajek Pomorskich);
— kraniec południowy — 53°28'20" szerokości geograficznej północnej
(rzeka Osa w okolicy wsi Osówka);
— kraniec zachodni — 19°04'33" długości geograficznej wschodniej (wieś
Wola nad rzeką Liwą);
— kraniec wschodni — 19°48'50" długości geograficznej wschodniej (ko­
lano rzeki Drwęcy koło wsi Samborowa).
Rozciągłość matematyczno-geograficzna pomiędzy krańcowymi punk­
tami powiatu wynosi 22'14" szerokości geograficznej i 44'17'r długości geo­
graficznej. Największa rozciągłość powiatu iławskiego wynosi 48,5 km,
wzdłuż linii prostej biegnącej z północnego zachodu przez Prabuty, Iławę
na południowy wschód. Powiat iławski sąsiaduje: od wschodu z powia­
tem ostródzkim, od południa z nowomiejskim, od zachodu z grudziądzkim,
od północy i północnego wschodu z morąskim, sztumskim i kwidzyńskim.
Północno-zachodnia i zachodnia granica powiatu jest jednocześnie gra­
nicą województwa. W okolicy wsi Butowa schodzi się granica trzech wo­
jewództw: olsztyńskiego, gdańskiego i bydgoskiego. Przebieg granicy geo­
graficznej powiatu jest następujący: odcinki wzdłuż rzek — Drwęcy na
wschodzie, Osy na południu, Liwy na małym odcinku na północnym za-
* W 1970 roku.
7
chodzie, następnie przez jezioro Jeziorak na północnym wschodzie, lasy
i Dzierzgoń na północy. Na południu granica przechodzi wschodnią częścią
jeziora Trupia, następnie w poprzek południowej części jeziora Karasia
i północnym brzegiem jeziora Radomna.
Stolica powiatu — Iława — niekorzystnie, decentralnie położona
względem reszty obszaru — jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Leży
na przecięciu linii kolejowych o znaczeniu krajowym: Warszawa — Gdańsk
i Toruń — Olsztyn; ma bezpośrednie połączenie z jedenastoma miastami
wojewódzkimi. Powiat ma jeszcze dwa miasta: Susz i Prabuty; dwa osie­
dla: Biskupiec i Kisielice. W 1970 roku dzielił się na 11 gromad.
BUDOWA GEOLOGICZNA
Rzeźba Pojezierza Mazurskiego, a zatem i omawianego obszaru, jest
wynikiem erozyjnej i akumulacyjnej działalności lądolodu oraz procesów
rzeźbotwórczych działających po jego ustąpieniu. Dane dotyczące budo­
wy warstw głębszych (przedlodowcowych) pochodzą z głębokich wierceń
dokonanych w Pasłęku, Piszu, Gołdapi, Bartoszycach, Sorniaku i Pelniku.
Będą one podstawą ogólnej charakterystyki budowy geologicznej danego
terenu.
Omawiany obszar leży na pograniczu syneklizy perybałtyckiej wy­
niesienia mazursko-suwalskiego i synklinorium brzeżnego. Przypuszcza się,
że strop podłoża prekambryjskiego w obrębie powiatu znajduje się na
głębokości 2500—3000 m. Podłoże krystaliczne jest zachodnią częścią wiel­
kiej płyty wschodnioeuropejskiej. Wpływa ono w decydujący sposób na
budowę geologiczną całego obszaru. To krystaliczne głębokie podłoże two­
rzą skały typu granitoidów. Osady ery paleozoicznej okresów: kambru,
ordowiku, syluru, dewonu i permu leżą poziomo lub prawie poziomo i nie
są zdyslokowane ruchami orogenicznymi. Świadczy to o spokoju (geolo­
gicznym) w tych okresach. Miąższość utworów paleozoicznych ocenia się
na 500—800 m. Poszczególne okresy reprezentowane są przez różne osa­
dy. I tak np. kambr wykształcony jest w postaci piaskowców kwarcyto-
wych, ordowik — w postaci osadów wapiennych z liczną fauną, sylur —•
łupków ilastych bezwapiennych, perm — mułowców. Osady ery mezozo-
icznej osiągają miąższość od 1200 do 1400 m. Występują tu utwory wszy­
stkich okresów mezozoiku, a więc: triasu, jury i kredy. Trias o miąższo­
ści 350—550 m zbudowany jest z mułowców i iłowców, jura z utworów
piaszczyto-ilastych, facja morska z mułowców, iłowców i wapieni mu-
łowcowych. Kreda z utworów kredy węglanowej. Trzeciorzęd na omawia­
nym obszarze osiąga niewielką miąższość. Na początku trzeciorzędu, w pa-
leocenie i eocenie, obszar był lądem. Zachodziły zjawiska denudacji. Na-
8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin