zestaw 4 unia europejska.docx

UNIA EUROPEJSKA

Formy integracji gospodarczej

Strefa wolnego handlu – zniesienie ceł

Unia celna –  ^ (powyższe) + ustanowienie wspólnych dla innych,

Wspólny rynek -  ^  + swobodny przepływ czynników produkcji, swoboda dział. Gosp.

Unia walutowa  - ^ + wspólne usztywnienie kursów walut lub wspólna waluta

Unia gospodarcza - ^ + wspólna polityka podatkowa, pieniężna i społeczna itd.

Krótka Historia Unii

Podwaliny przyszłej integracji europejskiej stworzyła deklaracja francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana z 9 maja 1950 r. Zawierała ona plan poddania niemieckiego sektora węgla i stali ponadnarodowemu administrowaniu w celu zagwarantowania pokoju na kontynencie. Pomysłodawcą tego przedsięwzięcia był przewodniczący francuskiej krajowej Komisji Planowania Jean Monnet. Plan Schumana urzeczywistnił się wraz z podpisaniem w Paryżu w dniu 18 kwietnia 1951 r. na pięćdziesiąt lat traktatu paryskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – EWWiS (European Coal and Steel Community). Traktaty o ustanowieniu europejskiej wspólnoty gospodarczej – EWG (european economic community), obecnie zwanej Wspólnotą Europejską – WE (european community) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej – Euratom, zwane ze względu na miejsce ich podpisania traktatami rzymskimi, zawarte na czas nieograniczony 25 marca 1957 r., weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Sygnatariuszami trzech traktatów założycielskich było sześć krajów europejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy. W 1973 r. skład członkowski Wspólnot został rozszerzony o Wielką Brytanię, Danię i Irlandię. W roku 1981 do grupy tej dołączyła Grecja, w 1986 r. – Hiszpania i Portugalia, a w roku 1995 – Austria, Finlandia i Szwecja. Dnia 1 maja 2004 r. członkowstwo w Unii europejskiej uzyskało kolejnych dziesięć państw: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry. 1 stycznia 2007 r. dołączyły Bułgaria i Rumunia. Turcja – od 1964 r. stowarzyszona ze Wspólnotami, a od 1996 r. tworząca unię celną z WE – oczekuje na decyzję państw członkowskich o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych.

Dnia 1 Lipca 1967 r. – na mocy Traktatu o fuzji organów Wspólnot – doszło do połączenia organów EWG, EWWiS i Euratomu tj. Komisji (zwanej w przypadku EWWiS Wysoką Władzą) oraz Rady. Został zachowany jednak odmienny przedmiotowy zakres funkcjonowania każdej ze Wspólnot określony traktatami założycielskimi. Traktaty te były również później modyfikowane na mocy: Jednolitego Aktu Europejskiego – JAE (Single European Act), który wszedł w życie w 1987 r., Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), obowiązującego od 1993 r., Traktatu Amsterdamskiego (wszedł w życie w 1999 r.) oraz obowiązującego do 2003 r. Traktatu Nicejskiego.

Z punktu widzenia rozwoju Wspólnot w kierunku osiągania kolejnych etapów integracji gospodarczej w klasycznym ujęciu teoretycznym za istotne należy uznać zwłaszcza przepisy JAE, w których powrócono do niezrealizowanej koncepcji budowy wspólnego rynku z Traktatu ustanawiającego EWG i przewidziano jego utworzenie do końca 1992 r., oraz przepisy Traktatu z Maastricht, który zakładał utworzenie Unii Europejskiej na bazie Wspólnot Europejskich i uzupełnienie jej o ustanowione dziedziny polityki i formy współpracy (w tym dojście do unii gospodarczej i walutowej). Do czasu wejścia w życie traktatu konstytucyjnego w dalszym ciągu funkcjonują dwie Wspólnoty Europejskie, natomiast Unia Europejska pełni funkcję swoistego „parasola” nad mini u współpracą między ich państwami członkowskimi.

Filary Unii

Na Unię Europejską składają się 3 filary: 1) Euratom oraz Wspólnota Europejska (dawniej EWG, dotyczy współpracy gospodarczej) 2) wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa 3) współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych. UE nie ma jednak podmiotowości prawno międzynarodowej, takiej, jaką mają wspólnoty.

Od wejścia w życie traktatu lizbońskiego podział Unii Europejskiej na filary został zniesiony.

TRAKTATY

Traktaty rzymskie - traktaty założycielskie (wraz z Traktatem paryskim), dwa traktaty międzynarodowe, fundamentalne dla integracji europejskiej podpisane w Rzymie 25 marca 1957 przez ówczesne kraje tworzące EWWiS: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Wszystkie wymienione wyżej państwa zatwierdziły 29 maja 1956 raport belgijskiego ministra spraw zagranicznych P.H. Spaaka w sprawie ogólnej unii gospodarczej i unii w zakresie pokojowego użycia energii atomowej. Traktaty, zawarte na czas nieokreślony, powoływały do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą – mającą stworzyć wspólny rynek, oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, którego zadaniem była kontrola i współpraca w sferze pokojowego wykorzystania energii jądrowej. Traktaty weszły w życie z dniem 1stycznia 1958.

Oprócz tego podpisano także porozumienie dotyczące tworzenia instytucji wspólnych dla EWG, Euratomu i EWWiS. W Rzymie zawarto także konwencję o włączeniu krajów i terytoriów zamorskich Belgii, Francji, Holandii i Włoch do Wspólnot, co było jednocześnie początkiem Europejskiego Funduszu Rozwoju. Traktaty dążyły, przez swe zapisy, do silniejszej kooperacji ekonomicznej, prowadzić do tego miało m.in. eliminowanie ceł w obrocie wewnętrznym, ujednolicanie stawek ceł zewnętrznych, a także wprowadzanie środków umożliwiających coraz swobodniejszy przepływ towarów, pracowników, usług i kapitału. Stały się podstawą procesu integracji europejskiej i, w konsekwencji, utworzenia Unii Europejskiej.

Traktat z Maastricht – (oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej ) TUE, umowa międzynarodowa parafowana 11 grudnia 1991, podpisana 7 lutego 1992 w Maastricht w Holandii. TUE wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po przeprowadzonych referendach w 12 krajach członkowskich.

Główne cele i postanowienia:

·         utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,

·         umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji),

·         utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej;

·         wprowadzenie wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku;

·         określenie kryteriów konwergencji;

·         potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,

·         realizacja wspólnej polityki zagranicznej;

·         realizacja wspólnej polityki bezpieczeństwa;

·         wzmocnienie ochrony praw;

·         wzmocnienie interesów obywateli państw członkowskich;

·         ustanowienie obywatelstwa Unii Europejskiej;

·         rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości;

·         rozwój współpracy w dziedzinie spraw wewnętrznych.

Traktat ustanowił Unię Europejską (UE) opartą na 3 filarach. Był mniej ambitny jeżeli chodzi o utworzenie unii politycznej.

Traktat był rezultatem kompromisu pomiędzy zwolennikami integracji ponadnarodowej i międzynarodowej. Dlatego też, status podmiotu w prawie międzynarodowym nie został przyznany II i III filarowi (Wspólnoty Europejskie posiadały go na mocy postanowień wcześniejszych traktatów). I filar został oparty na działaniach ponadnarodowych (instytucje WE są w stanie ingerować w wewnętrzne porządki prawne państw-członków), natomiast filary II i III opierają się na klasycznej współpracy międzyrządowej.

Ponadto traktat zawierał postanowienia dotyczące realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej.

Ustalono też nowe ramy instytucjonalne UE: Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej (dawniej: Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej: Komisja Wspólnot Europejskich), Parlament Europejski oraz Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Rewidentów Księgowych, które pozostały trybunałami Wspólnot Europejskich. Powołano też nowy organ opiniodawczo-doradczy o nazwie Komitet Regionów, obok istniejącego już Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

Traktat amsterdamski - (oficjalnie: Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty), TA, umowa międzynarodowa parafowana 17 czerwca 1997 r., podpisana 2 października 1997 r. w Amsterdamie. TA wszedł w życie 1 maja 1999 roku.

Traktat amsterdamski w założeniu miał dostosowywać unijne traktaty do planowanego poszerzenia UE oraz zbliżyć Unię do obywateli, jednak konferencja międzyrządowa przygotowująca traktat nie zdołała wypracować dostatecznie daleko idących zmian, w związku z czym postanowiono, że właściwa rewizja traktatów pod kątem przygotowania do akcesji państw Europy Środkowo-Wschodniej przyjęta zostanie w późniejszym terminie (Traktat nicejski). Zmiany uzgodnione w Amsterdamie, choć były mniejsze, niż planowano i tak napotkały problemy z ratyfikacją przez państwa członkowskie (w niektórych krajach musiały odbyć się referenda), co spowodowało przesunięcie o 4 miesiące planowanego początkowo na 1 stycznia 1999 r. terminu wejścia w życie traktatu.

Traktat nicejski - (oficjalnie: Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne), TN, umowa międzynarodowa parafowana w grudniu 2000 r., podpisana 26 lutego 2001 r. w Nicei. TN wszedł w życie 1 lutego 2003 roku.

Traktat nicejski był pomyślany przede wszystkim jako mający zreformować Unię Europejską, by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z Europy Środkowej i Południowej. Z tego powodu w pracach nad TN aktywnie uczestniczyły delegacje rządowe krajów kandydackich, choć formalnie rzecz biorąc traktat podpisało tylko 15 państw członkowskich.

Wejście w życie Traktatu nicejskiego przez pewien czas stało pod znakiem zapytania, ponieważ w referendum przeprowadzonym 7 czerwca 2001 r. w Irlandii większość (54%) głosujących opowiedziała się przeciwko ratyfikacji TN. Referendum jednak zostało powtórzone 19 października 2002 r. i tym razem większość była za ratyfikacją.

Traktat lizboński - umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie. W stosunku do państw-stron weszła w życie 1 grudnia 2009. Traktat lizboński nadaje UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Zaproponowano go w miejsce odrzuconego drugiego traktatu o konstytucji UE. Najważniejsze decyzje podjęte na szczycie i zawarte w traktacie to:

·         zmniejszenie liczby komisarzy europejskich do 18 (mimo że jest 27 państw członkowskich)

·         zwiększenie liczby euro deputowanych dla Włoch

·         decyzje unijne od 2014 będą podejmowane za pomocą tzw. podwójnej większości, zamiast zgody wszystkich państw członkowskich

·         od 2009 Parlament Europejski będzie miał maksymalnie 750 członków (poprzednio 785)

·         pośrednia inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie

·         niewygasalność tzw. kompromisu z Janiny

·         przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości

·         wprowadzenie stanowiska wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

·         wprowadzenie stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej

·         Karta Praw Podstawowych

·         „solidarność energetyczna”

Na mocy Traktatu lizbońskiego 1 grudnia 2009 r. Unia Europejska nabyła osobowość prawną i zastąpiła Wspólnotę Europejską, przejmując wszystkie jej kompetencje. Zniesiony został również podział na filary.

INSTYTUCJE I ORGANY UNII

Unia Europejska wykształciła specyficzny dla siebie system rządzenia. Opiera się na wykształceniu odrębnej od władz krajowych administracji wykonawczej szczebla unijnego na czele z Komisją Europejską. Funkcje prawodawcze skupia Rada Unii Europejskiej, czyli ministrowie poszczególnych sektorów. Ten szczebel zapewnić ma ochronę narodowych interesów państw członkowskich. W procesie legislacji bierze także udział wybierany w wyborach powszechnych Parlament Europejski. Trójpodział władzy dopełnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, będący swoistym Trybunałem Konstytucyjnym i Sądem Najwyższym. Bada on zgodność przepisów unijnych z Traktatami oraz poprawne wykonywanie prawa UE w państwach członkowskich. Charakterystycznym dla organizacji międzynarodowej są spotkania szefów rządów i głów państw – tutaj w formie zinstytucjonalizowanej Rady Europejskiej. W systemie prawnym nie spełnia żadnych funkcji poza „wyznaczaniem celów i kierunków działań”, de facto jest najważniejszą z instytucji.

Rada europejska – jest instytucją kontynuującą zapoczątkowane w 1962 r. w Paryżu konferencje szefów rządów i głów państw ówczesnych Wspólnot Europejskich. W jednolitym akcie Europejskim (JAE) zostały określone niektóre zasady działania Rady Europejskiej.

W skład Rady Europejskiej wchodzą głowy państw i szefowie rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji. Są oni wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych oraz jednego członka komisji. Rada Europejska zajmuje centralną pozycję w polityce Unii Europejskiej. Wynika to z przepisu TUE, który stanowi, że „rada Europejska dostarcza Unii niezbędne do jej rozwoju impulsy oraz określa ogólne polityczne kierunki tego rozwoju”. Nie pełni ona jednak funkcji ustawodawczych.

RE w dużym stopniu kształtuje politykę II filaru Unii, definiując zasady oraz wytyczając ogólne kierunki wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym także w odniesieniu do problemów polityki obronnej. Rada podejmuje w ramach UE fundamentalne decyzje polityczne. Niezmiernie ważnym zadaniem RE jest też rozwiązywanie konfliktów politycznych. Posiedzenia Rady Europejskiej odbywają się pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego sprawującego prezydencję (przewodnictwo) w Radzie. Rada Europejska zbiera się co najmniej dwa razy do roku, tj. w czerwcu i grudniu, na zakończenie prac prezydencji.

Rada Unii Europejskiej – Rada Unii Europejskiej (rada) jest instytucją Wspólnoty Europejskiej mająco prawo podejmowania decyzji, jednocześnie zapewniającą koordynację ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich ugrupowania . Rada reprezentuje interesy państw członkowskich na szczeblu Wspólnoty w procesie kształtowania i realizacji wspólnej polityki, w każdej dziedzinie podlegającej działalności legislacyjnej Rady.

Jako główny organ decyzyjny (LEGISLACYJNY) Wspólnoty Europejskiej Rada zajmuje główną pozycje w jej systemie instytucjonalnym (Rada może wystąpić do Komisji o przygotowanie propozycji aktu prawnego, choć Komisja nie musi się tego podjąć). W skład Rady wchodzą – po jednym z każdego państwa – przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu ministerialnym. Państwo członkowskie sprawuje przewodnictwo (prezydencję) w Radzie przez sześć miesięcy według porządku przyjętego jednomyślnie przez Radę. Działalność rady jest wspierana przez Komitet stałych przedstawicieli (COREPER), który dzieli się na dwie części ( COREPER II – skupia stałych przedstawicieli państw w randzie ambasadorów i zajmują się Polit. zagr., bezpieczeństwa i sprawami finansowymi; COREPER I – z zastępcami stałych przedstawicieli, zajmują się rolnictwo, Polit. Przemysł., energia, ochrona środ., (sprawy niższej rangi) ). W praktyce rola Komitetu i jego przewodniczącego (przedstawiciela aktualnej prezydencji) jest bardzo znacząca, przy współudziale komisji dokonuje on wstępnej analizy i próby złagodzenia problemów politycznych wynikających z różnych stanowisk państw członkowskich (organ podobny do Polskich komisji sejmowych).

Przewidziano trzy procedury głosowania w Radzie:

Na zasadzie zwyklej większości głosów – ma zastosowanie do niewielu spraw, głównie proceduralnych. Każdy z członków rady (państwo) dysponuje jednym głosem.

Zasada większości kwalifikowanej – polega na przydzieleniu członkom rady zróżnicowanej liczby głosów (wag). Głównym kryterium jest liczba mieszkańców, których reprezentują. W obowiązującym systemie by głosowanie „przeszło” głosować „za” musi co najmniej 232 głosów kwalifikowanych z 321 w ogóle (71 %). By zablokować głosowanie wystarczy 90 głosów, tj. 29 % wszystkich głosów.

Zasada jednomyślności – dotyczy najbardziej wrażliwych obszarów decyzyjnych, w tym spraw konstytucyjnych, podatkowych, nowych kompetencji Unii i polityki obronnej.

Komisja Europejska – powstała w 1958 r. wraz z powstaniem EWG. Komisja ma trzy główne uprawnienia: kontrolne, inicjatywne, oraz wykonawcze. Zadaniem Komisji jako „stróża traktatów” jest czuwanie nad przestrzeganiem stosowania pierwotnego i wtórnego prawa Wspólnoty. Jej kontrolne kompetencje obejmują nie tylko instytucje Wspólny, ale również państwa członkowskie, oraz w określonych sytuacjach osoby fizyczne i prawne. Jej zadaniem jest także, nadzorowanie stanu budżetu i wysokości długi w krajach członkowskich.

...