Ksenofont, Pisma sokratyczne.pdf

(5636 KB) Pobierz
B I B L I O T E K A
KLASYKÓW
FILOZOFII
KSENOFONT
PISMA SOKRATYCZNE
OBRONA SOKRATESA
WSPOMNIENIA O SOKRATESIE
UCZTA
Z oryginału greckiego przełożył
i
wstępem poprzedził
LEON JOACHIMOWICZ
PAŃSTWOWE
1967
WYDAWNICTWO
NAUKOWE
Tytuły oryginałów:
Άπоλογία Σωκράτους πρòς το�½�ς δικαστάς.
Άπоμ�½ημο�½εύματα Σωκράτους. Συμπόσιο�½.
mm
SPIS TREŚCI
Okładkę i obwolutę projektowała
Danuta Staszewska
Wstęp do przekładu ......................................................................................... IX
Redaktor
Wiera Bieńkowska
PISMA SOKRATYCZNE
Obrona Sokratesa ............................................................................................... 3
Redaktor techniczny
Aleksandra Korsak
Wspomnienia o Sokratesie
Korektor
Magdalena Krawczykowa
Księga pierwsza
Rozdział I. Polemika z pierwszą częścią oskarŜenia: Sokrates
uznawał bogów, których uznawało państwo .............................. 17
Rozdział II. Polemika z drugą częścią oskarŜenia: Sokrates
nie znieprawiał młodzieŜy .......................................................... 25
Rozdział III. O poboŜności i umiarkowaniu Sokratesa ..................... 46
Rozdział IV. O istnieniu bogów ........................................................ 51
Rozdział V. O panowaniu nad sobą .................................................. 58
Rozdział VI. Rozmowy z sofistą Antyfontem .................................. 60
Rozdział VII. O unikaniu czczego rozgłosu ...................................... 65
Księga druga
Rozdział I. Pierwsza rozmowa z Arystypem: Herakles na
rozstajnych drogach .................................................................. 68
Rozdział II. O poszanowaniu naleŜnym matce ................................. 82
Rozdział III. Sokrates godzi zwaśnionych braci ............................... 87
Rozdział IV. Przyjaciel największym skarbem człowieka ................ 93
Rozdział V. O wartości przyjaciół .................................................... 95
Rozdział VI. O wyborze przyjaciół ................................................... 96
Rozdział VII. O niesieniu pomocy przyjaciołom w po-mmm
trzebie ........................................................................................ 109
KsiąŜka wydana z zasiłku Ministerstwa Szkolnictwa WyŜszego
VI
Spis treści
Spis treści
VII
Rozdział VIII. Z dobrą radą do przyjaciela ..................................... 114
Rozdział IX. Sokrates dobrą radą wybawia Kritona od
wrogów ..................................................................................... 116
Rozdział X. I przez pieniądze do przyjaźni ..................................... 118
Uczta
Rozdział I. Kallias, syn Hipponika, urządza ucztę w swym
domu ............................................................................................. 241
Rozdział II.
Nunc est bibendum... .......................................................
245
Rozdział III. Kto z czego jest dumny ................................................. 253
Rozdział IV. Kto i dlaczego jest z siebie dumny ................................ 258
Rozdział V. Sokrates przegrywa w konkursie piękności .................... 277
Rozdział VI. Smutny nastrój przy winie. Sokrates przyparty do
muru .............................................................................................. 279
Rozdział VII. Chwila bez określonego programu .............................. 283
Rozdział VIII. Rzecz o miłości ........................................................... 284
Rozdział IX. Koniec uczty. Powrót do domu ..................................... 296
Księga trzecia
Rozdział I. O konieczności przygotowania się do urzędów
publicznych ............................................................................... 121
Rozdział II. O powinnościach wodza ............................................ 125
Rozdział III. Rozmowa z dowódcą kawalerii ................................. 126
Rozdział IV. Rozmowa z Nikomachidesem o dowódcy
i dobrym gospodarzu ................................................................ 131
Rozdział V. Rozmowa z Peryklescm Młodszym o Ateńczy-
kach ........................................................................................... 135
Rozdział VI. Sokrates ostudza polityczne ambicje Glauko-
na ............................................................................................... 143
Rozdział VII. Sokrates zachęca Charmidesa do działalności
publicznej ..................................................................................... 149
Rozdział VIII. Rozmowa z Arystypem o tym, co piękne
i dobre ...................................................................................... 152
Rozdział IX. O męstwie, mądrości, opanowaniu, sprawiedli-
wości, głupocie, lenistwie, władzy i powołaniu człowieka ....... 155
Rozdział X. W pracowniach artystów i rękodzielników ................. 160
Rozdział XI. Z wizytą u Teodoty .................................................... 165
Rozdział XII. O waŜności zdrowia i konieczności
ćwiczeń
fizycznych ................................................................................. 171
Rozdział XIII. RozwaŜania na róŜne tematy ....................................173
Rozdział XIV. O jedzeniu ze smakiem i sensem ............................ 176
Skorowidz imion ........................................................................................ 299
Księga czwarta
Rozdział I. O wychowawczej metodzie Sokratesa .......................... 179
Rozdział II. Wiedz,
Ŝe
nic nie wiesz. Poznaj samego siebie! ......... 181
Rozdział III. O Opatrzności boskiej ................................................ 199
Rozdział IV. Sokrates w dyskusji z sofistą Hippiaszem na
temat sprawiedliwości .............................................................. 205
Rozdział V. O potrzebie wstrzemięźliwości! .................................. 216
Rozdział VI. Kilka przykładów sokratycznej dialektyki ................. 220
Rozdział VII. Pochwała wiadomości praktycznych ........................ 229
Rozdział VIII. Zakończenie ............................................................ 233
I. KSENOFONT
Ksenofont, syn Gryllosa i Diodory, pochodził z bogatej rodziny rycerzy
ateńskich. Urodził się około roku 436. O jego dzieciństwie i latach młodości,
przypadających na czasy wojny peloponeskiej (431—404), nie mamy
bliŜszych wiadomości. Około roku 410 zetknął się z Sokratesem. Czy na-
leŜał do grona najbliŜszych jego uczniów i przyjaciół, jak to sugeruje
w swoich pismach sokratycznych, nie jest pewne. Kiedy po złamaniu mili-
tarnej potęgi Aten na lądzie i morzu w bitwie pod Aigospotamoi w roku 405
i po zdobyciu Aten w roku 404 zwycięscy Spartanie ustanowili tam spośród
swych zwolenników rządy Trzydziestu Tyranów, którzy sprawowali krwawe
rządy terroru, Ksenofont stanął po ich stronie. Jak daleko angaŜował się
we współpracy z terrorystycznym reŜimem oligarchicznego kolegium,
trudno powiedzieć. Sądząc jednak z niektórych fragmentów jego
Historii
greckiej,
wolno przypuszczać jako rzecz prawie pewną, a w kaŜdym razie
bardzo prawdopodobną,
Ŝe
słuŜył w kawalerii na usługach Trzydziestu.
Obalenie w roku 403 tyranii i restauracja demokratycznego ustroju
stanowiły w karierze Ksenofonta i jemu podobnych punkt zwrotny i miały
dla jego dalszego
Ŝycia
znaczenie decydujące. Ogłoszona amnestia zapew-
niała wprawdzie Ksenofontowi bezpieczeństwo i wolność od represji, ale
praktycznie rzecz biorąc droga do urzędów cywilnych i wojskowych była dla
niego zamknięta. W tej przykrej sytuacji
Ŝyciowej
przyszedł do Ksenofonta
z dalekiego Sardes list od dawnego znajomego i przyjaciela Proksenosa,
ucznia sofisty Gorgiasza, który wstąpił na słuŜbę młodego królewicza
perskiego Cyrusa Młodszego, satrapy Lidii, Frygii i Wielkiej Kapadocji.
W liście Proksenos proponował Ksenofontowi, by przybył do Sardes i po-
dobnie jak on przyjął słuŜbę na dworze Cyrusa. Obiecywał mu protekcję
i pomoc w nawiązaniu "przyjaźni z satrapą. Przyjmując propozycję, Kseno-
font pod koniec roku 402 lub na początku 401 opuścił ojczyste Ateny, do
których juŜ nigdy nie miał powrócić, i przybył do Sardes na dwór Cyrusa.
W tym właśnie czasie Cyrus, pretendując do tronu perskiego, wypowiedział
wojnę swemu bratu, panującemu w Persji Artakserksesowi II, chcąc siłą
mmma
X
Wstęp do przekładu
Wstęp do przekładu
Xl
pozbawić go władzy królewskiej. Ksenofont wziął udział w wyprawie.
W bitwie pod Kunaksą w pobliŜu Babilonu wojska królewskie poniosły
klęskę, ale poległ sam pretendujący do tronu Cyrus. Podstępnie zwabieni
w pułapkę wodzowie greccy zostali wymordowani, sprzymierzone z Grekami
wojska perskie przeszły na stronę Tissafernesa, naczelnego wodza armii
królewskiej, zacięŜnym więc Grekom groziła powszechna i nieuchronna
zagłada w samym centrum wrogiego kraju. Jeśli wierzyć relacji Ksenofonta,
ocalenie swe zawdzięczali Grecy jego osobistej energii i niepospolitym
zdolnościom jako
Ŝołnierza,
stratega i taktyka — ale do wiary takiej skądinąd
nie ma podstaw. W kaŜdym razie — choć nie jako wódz — Ksenofont brał
udział w słynnym odwrocie Dziesięciu Tysięcy spod Kunaksy i barwny opis
przebytych niebezpieczeństw i trudów przekazał nam w swej
Anabazie
.
Po szczęśliwym dotarciu
Ŝołnierzy
greckich do brzegów Morza Czarnego
i po przeprawieniu się przez Hellespont Ksenofont wraz z sześcioma tysią-
cami
Ŝołnierzy
greckich zaciągnął się na słuŜbę u księcia trackiego plemienia
Odrysów, Seutesa. Rozczarowani jednak i zawiedzeni w nadziejach z po-
wodu niedotrzymania przez Traków warunków układu, Grecy przeprawili
się z powrotem do Azji, gdzie jako zacięŜne wojsko walczyli po stronie
Sparty, która w tym czasie wypowiedziała wojnę Persji. Ksenofont prze-
kazał
Ŝołnierzy
greckich pod komendę spartańskiego wodza Tybrona,
a kiedy w roku 396 naczelne dowództwo objął sam król spartański Agezy-
laos, stanął po jego stronie jako zwolennik i sprzymierzeniec. Widział
w nim ideał wzorowego władcy, a po jego
śmierci
w roku 360 dał temu
wyraz w pochwalnym piśmie pt.
Agezylaos,
czcząc cnoty i pamięć zmarłego.
Ofensywa wojsk spartańskich rozwijała się pomyślnie, Agezylaos zajął
juŜ Sardes. Wobec groŜącego jej niebezpieczeństwa Persja zorganizowała
na tyłach Sparty koalicję wrogich jej państw — Aten, Teb i Koryntu.
Rozpoczęła się tak zwana wojna koryncka (395—387). Pod Haliartos
w Beocji wojska koalicyjne zadały Sparcie klęskę; w bitwie poległ wódz
spartański Lizander. Spartanie musieli odwołać Agezylaosa do Grecji.
W powrotnej drodze doszło w roku 394 pod Koroneą do bitwy z Ateńczy-
kami, która zakończyła się klęską Aten. Zbiegiem okoliczności, z rozmysłu,
z poczucia lojalności względem Agezylaosa czy wreszcie z jakiejś innej
przyczyny Ksenofont, Ateńczyk, wziął udział w bitwie po stronie wrogów
Aten, za co został w tym samym roku skazany zaocznie na banicję.
Po bitwie pod Koroneą zaczyna się dla Ksenofonta okres ponad dwa-
dzieścia lat trwającej stabilizacji
Ŝyciowej.
Obdarzony przez Spartę przy-
wilejem proksenii, czyli gościny państwowej, prócz tego posiadłością wiejską
w Skilluncie elejskim, niedaleko Olimpii, osiadł tam z rodziną, wychowując
dwóch synów, zwanych «Dioskurami» — Gryllosa i Diodora.
śył
w spokoju i
dobrobycie, wypełniając czas twórczością literacką, polowaniem, hodowlą
koni, rozrywkami i biesiadami w gronie przyjaciół.
W roku 372 nastąpił kres tej sielanki. W bitwie pod Leuktrami Tebań-
czycy odnieśli zwycięstwo nad Spartanami i przejęli hegemonię w Helladzie.
Korzystając z okazji, Elejczycy zdobyli niepodległość. Ksenofont wraz z
rodziną musiał uciekać ze Skilluntu. Po długiej tułaczce osiadł w Koryncie.
Wobec rosnącej militarnej potęgi Tebańczyków, Ateńczycy nawiązali dobre
stosunki ze Spartanami i w związku z tym odwołali go z wygnania. Kseno-
font nie wrócił jednak do Aten, lecz pozostał w Koryncie, poświęcając swe siły
wzmoŜonej twórczości pisarskiej. Obydwóch synów, wychowanych w Sparcie,
wysłał jednak do Aten. Walczyli obaj przeciw Tebańczykom pod Mantineą
w roku 362. Diodor powrócił szczęśliwie do domu, Gryllos padł w boju.
W późnej starości Ksenofont zmarł na obczyźnie w Koryncie około roku
354.
II. PISMA KSENOFONTA
Spuścizna literacka Ksenofonta jest naprawdę bogata, rozpiętość i roz-
maitość tematyki imponująca. Diogenes Laertios (II 56) podaje,
Ŝe
Kseno-
font był autorem około czterdziestu ksiąg. Wszystkie wymienione przez
Diogenesa pisma zachowały się do naszych czasów. Polityczne ustroje
państw, ideał najlepszych rządów i władcy, ekonomika, myślistwo, wojenna
strategia i taktyka, pamiętnikarstwo — to tylko sumaryczny i luźny zestaw
tematów, rozwiniętych i literacko opracowanych przez Ksenofonta. Pomi-
jając kwestię dat, w jakich powstały poszczególne pisma, i chronologicznego
porządku, omówimy je w skrócie, pod kątem literackiego znaczenia i za-
wartości treściowej.
7.
Pisma sokratyczne
Wspomnienia o Sokratesie
(Άπоμ�½ημο�½εύματα
Σωκράτους,
Memora-
biłia Socratis).
Równolegle z kultem Sokratesa rozwijał się takŜe kierunek
antysokratyczny, zniesławiający pamięć Platona. Wyrazem tego wrogiego kie-
runku był m. in. złośliwy pamflet sofisty Polikratesa, napisany mniej więcej
w sześć lat po
śmierci
Sokratesa, około roku 393. Obok gorących przyjaciół
i zwolenników nigdy nie brakło Sokratesowi wrogów. Ksenofont nie mógł
nie znać tych faktów, a znając, pozostać wobec nich obojętny. Na procesie
i przy
śmierci
Sokratesa nie był obecny. Przebywał w tym czasie w dalekiej
mmmm
mmm

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin