KIRCHOLM 1605.pdf

(3624 KB) Pobierz
scan - lesiojot
HISTORYCZNE
BITWY
HENRYK WISNER
KIRCHOLM 1605
Wydcwnlctwo
Ministerstwa O b r o n y Narodowej
W a r s z a w a 1987
KIRCHOLMI
CHODKIEWICZ
Jedno z najbardziej znanych zwycięstw w dziejach Rze-
czypospolitej. Jeden z największych wodzów.
Imię hetmana, miejsce odniesionego zwycięstwa trwają
w pamięci narodów przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Przedstawiana praca nie kwestionuje ich wielkości.
Owszem, podkreśla geniusz Jana Karola Chodkiewicza, mę-
stwo żołnierzy, trud prowadzenia działań w Inflantach. Ukazu-
je przecież, że nawet ofiarna gotowość do wyrzeczeń nie za-
stąpi sprawnego działania machiny państwa. Walka, jeśli nie
towarzyszy jej wysiłek obywatela i polityka króla, skazana jest
na niepowodzenie. A krzepiący serca blask zwycięstw nie
zastąpi mądrej świadomości, że były jedynie epizodami
przegranych wojen.
„Kircholm" nie przesądza o świetności czy słabości woj-
skowości polskiej XVII wieku. Stawia jednak znaki zapytania.
Czasem stwierdza niemożność wyrokowania. Jeżeli udziela
odpowiedzi, to w przekonaniu, że winna uzmysławiać, iż do-
tychczasowa już nie zadowala.
Przede wszystkim ma skłaniać do poszukiwań.
NARODZINY KONFLIKTU
Wiek XVI szedł przez Europę. Osłabiał dawne wierzenia czy
też, jak chcieli reformatorzy, przywracał prawdy dane przed ty-
siącami lat.
Potomni nazwą to Reformacją.
Uciśnionym dawał świadomość własnego położenia.
Potomni powiedzą — wojny chłopskie.
Tworzył nowe państwa. Trwającym w trudzie i krwi zwia-
stował przyszłą potęgę, gdy innym zdawał się pisać: Mane
Thekel Fares.
Potomni odczytają, że Polska nierządem stoi.
Doszło do zerwania unii duńsko-szwedzkiej (1523) i do za-
warcia przez Polskę i Litwę unii nazwanej lubelską (1569). Do
przekształcenia się pod rządami Iwana IV Groźnego
(1533—1584), przy całej kontrowersyjności osiągniętych wyni-
ków, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.
Zyskiwała na znaczeniu żegluga bałtycka, szczególnie jej
część zwana żeglugą narewską.
Osłabły dominujące na ważnym dla Europy terenie, w Inf-
lantach: Zakon Kawalerów Mieczowych, arcybiskupstwo ry-
skie, biskupstwa kurlandzkie, dorpackie, Ossel-Wieck. Od
północy rósł napór Szwecji, ze wschodu Moskwy, z zachodu
Danii, przy czym ta ostatnia nie tyle myślała o rozszerzeniu
własnego panowania, ile przeszkodzenia innym. Z południa za-
grażały Polska i Litwa, którymi kierowała chęć zachowania po-
koju z Moskwą, a ponieważ ten nie był pewny, wsparcia i
umocnienia Inflantczyków. Doszło do układu w Pozwolu (Pas-
valys) 14 września 1557 roku i sojuszu litewsko-inflanckiego,
który jednak miał obowiązywać dopiero po wygaśnięciu wcześ-
niejszych układów obu stron. Obligowało to Wielkie Księstwo
Litewskie do pomocy po roku 1562, Inflanty po 1569. Zarazem
następująca zmiana postawy Krymu, jego zbliżenie z Moskwą,
prawda, że przejściowe, zmusiło Zygmunta Augusta do zwró-
cenia uwagi na południe i stworzyło swobodę działań Iwanowi
Groźnemu. W roku 1558 doszło do uderzenia pułków mo-
skiewskich na Inflanty, a w odpowiedzi przyjęcia przez Inflant-
czyków protekcji Zygmunta Augusta jako wielkiego księcia li-
tewskiego (31 sierpnia 1559 Gothard Kettler, wielki mistrz za-
konu, 15 września Wilhelm, arcybiskup ryski). Do przekształ-
cenia się państwa zakonnego w świeckie, a ostatniego wielkiego
mistrza w księcia kurlandzkiego oraz lennika Korony Polskiej
i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Niebawem zaś, do zapo-
wiedzi wcielenia Inflant do Polski, a w razie sprzeciwu stanów
koronnych, tylko do Litwy (28 listopada 1561).
Walka o władztwo w Inflantach przecież nie wygasła. Ow-
szem, w roku 1563 działania dwustronne przekształciły się
w wojnę nazwaną północną albo siedmioletnią. Szwecja w so-
juszu z Moskwą podjęła walkę z Danią i Lubeką, a Polska
i Litwa sprzymierzone z Danią walczyły z Moskwą i Szwecją.
Co dalej? Szwedowie was przez morze sięgają,
A Inflanty wam prawie z garści wydzierają.
pisał już w roku 1563, w
Satyrze,
Jan Kochanowski.
Po upadku Eryka XIV Wazy (1568) i wstąpieniu na tron Ja-
na III Wazy, brata obalonego władcy, a szwagra Zygmunta
Augusta, doszło jednak do odwrócenia sojuszy. Szwecja zwróci-
ła się przeciw Moskwie (1569), zarazem Dania, zainteresowana
w utrzymaniu i rozwoju żeglugi narewskiej, w ogóle handlu
z Moskwą, skierowała swe okręty przeciw kaprom polskim.
Działania przerwano, a raczej zawieszono w roku 1570.
22 lipca 1570 zawarty został rozejm między Zygmuntem Au-
gustem a Iwanem IV Groźnym utrzymujący stan posiadania
obu stron.
15 grudnia 1570, w Szczecinie, osiągnęli porozumienie pos-
łowie Jana III, króla Danii, Fryderyka II i Lubeki. Dla Polski
o tyle niekorzystne, że sygnatariusze nie uznali zawartych przez
nią układów z Kettlerem i jej zwierzchnictwa nad Inflantami.
Nie usunięto zresztą ani różnicy dążeń, ani interesów.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin