Abraham Wł. Powstanie organizacyi kościoła łacińskiego na Rusi T.I.pdf

(7020 KB) Pobierz
POWSTANIE ORGANIZACYI
KOŚCIOŁA ŁACIŃSKIEGO
NA RUSI
NAPISAŁ
WŁADYSŁAW ABRAHAM
TOM I.
W LWOWIE
E
1904
PRZEDMOWA.
Kiedy przed laty przeszło dziesięciu ogłosiłem
pracę o »Organizacyi Kościoła w Polsce do połowy
wieku XII.«, pragnąłem zająć się następnie opracowa­
niem dalszych dziejów kształtowania się ustroju i pra­
wa naszego Kościoła, aż po czasy najnowsze. Z kolei
miał być przedmiotem najbliższej publikacyi okres
walki Kościoła z władzą państwową i okres jego dą­
żeń do zdobycia w państwie uprzywilejowanego sta­
nowiska, wśród których urabiały się również szersze
podstawy rozwoju partykularnego prawa. Niemal
wszystkie studya i rozprawy moje z ostatnich lat
były owocem badań nad tym tematem, pracą przy­
gotowawczą do ujęcia całości. Lecz ostateczna redak-
cya tego następnego tomu »Organizacyi« opóźniła się
dotąd, głównie z powodu trudności, jakie co krok
spotykałem w badaniu stosunków ekonomicznych
i społecznych Polski wieku XIII. і XIV., zbyt mało
dotąd opracowanych, a posiadających przecież pier­
wszorzędną doniosłość dla zrozumienia dążeń Ko­
ścioła u nas i jego znaczenia na polu kultury, na
polach politycznem, ekonomicznem i społecznem.
VI
Tymczasem równocześnie przy opracowywaniu,
źródeł, gromadził mi się w ręku inny materyał, do­
tyczący dziejów Kościoła na Litwie i Rusi, a wzrósł
on znacznie i wzbogacił się nowymi i nieznanymi
zupełnie dokumentami, dzięki poszukiwaniom w Ar­
chiwum watykańskiem, które od szeregu lat prowa­
dzę, jak również dzięki bliższemu zbadaniu innych
archiwów i bibliotek krajowych. Postanowiłem więc
już teraz z materyału tego skorzystać, zanim będę
mógł urzeczywistnić plan dawniejszy.
Tak powstała praca niniejsza, a wchodzi ona w zu­
pełności w ramy pierwotnego planu, i jest jednym
z dalszych tomów »Organizacyi Kościoła w Polsce«, bo
ta organizacya obejmowała dwie prowincye kościelne,
gnieźnieńską i lwowską. Jak więc praca dawniejsza
kreśliła dzieje powstania metropolii starszej, i aż po
trzecią ćwierć wieku XIV. jedynej w Polsce, tak znowu
ta praca zajmuje się powstaniem ustroju metropolii
młodszej.
Urosła ona do dość obszernych rozmiarów, gdyż
obejmuje dwa tomy. Tom pierwszy, który teraz ogła­
szam, zamyka dzieje usiłowań zaszczepienia katoli­
cyzmu rzymskiego w ziemiach ruskich (część I.)
i dzieje pierwszych początków tamtejszej organizacyi
Kościoła łacińskiego aż po czasy Jagiełły (część II.),
którego panowanie stworzyło w dzielnicach ruskich
w Polsce i na Litwie nowe, znacznie korzystniejsze
warunki dla ugruntowania organizacyi i rozległych
wływów Kościoła katolickiego. Tom drugi zajmie się
VH
właśnie zbadaniem postępu tego procesu dziejowego
i tych wpływów, a sięgać będzie aż do chwili usta­
lenia się kościelnej organizacyi łacińskiej w polskich
i litewskich dzierżawach ruskich. Powinienbym wła­
ściwie zakończyć na czasach Jagiełły i Witołda; gdy
jednak pewne doniosłe momenty organizacyjne datują
się z czasów późniejszych, przeto tu i ówdzie trzeba
będzie pójść w głąb dziejów wieku XV., a nawet
potrącić nieraz o początkowe lata wieku XVI.
Praca ta nie różni się charakterem od dawniej­
szej mojej pracy, dotyczącej metropolii gnieźnieńskiej;
i tu, jak tam, nie miałem zamiaru skreślić całej hi-
storyi Kościoła naszego, lecz tylko jednę, prawda że
bardzo ważną i rozległą stronę jego życia, to jest ze­
wnętrzne, prawne warunki jego bytu i rozwoju.
Omawiany tu przedmiot nie jest nowym; niema
bowiem pracy, dotyczącej dziejów Kościoła polskiego
czy ruskiego, lub dziejów politycznych Polski, Litwy
i Rusi w tych czasach, któraby go nie poruszała.
Czytać możemy o nim w licznych monografiach, od­
noszących się do historyi biskupstw łacińskich na
Litwie i Rusi, lub do dziejów polityki polskiej wobec
tych ziem, a piszą o tern także artykuły encyklopedyj
ogólnych, czy kościelnych. Pomimo tego temat ów
nie został jeszcze wyczerpująco zbadany, nawet w tej
literaturze nowszej, która wyłącznie nim się zajmuje.
Dzieło hr. D y m i t r a T o ł s t o j a ,
Le catholicisme
Romain en Russie,
Paryż I. 1863, II. 1864, o ile
chodzi o wieki średnie, jest zupełnie niewystarczają-
VIII
cem, drobna praca S t a d n i c k i e g o ,
0 początkach
arcybiskupstwa i biskupstw katolickich tac. obrz.
na Rusi halickiej i W ołyniu,
Lwów 1882, nic pra­
wie nowego nie przynosi, a nauka opiera się dotąd
niemal wyłącznie tylko na pracy R e i f e n k u g l a ,
Die Gründung der römisch-katholischen Bisthümer
in den Territorien Halicz und W ladim ir (.Archiv
fü r österr. Geschichte L H
i osobno Wiedeń 1874).
Studyum to jest rzeczywiście najlepszem ze wszyst­
kiego, co dotąd o tym przedmiocie pisano, lecz i ono
już dziś wymagań naukowych zaspokoić nie zdoła.
Dość obszerny, nowy, i po ukazaniu się tej pracy do­
piero udostępniony materyał źródłowy, rzuca w nie­
jednym kierunku nowe światło na dzieje Kościoła
łacińskiego na Rusi, więc musi być w badania wcią­
gnięty i krytycznie oceniony; gdy nadto autor ów,
przy niezbyt rozległym zakresie źródeł, któremi roz­
porządzał, i przy nieuwzględnianiu przepisów prawa
kanonicznego, niejedno pominął, a dlatego we wnio­
skowaniu nieraz popełniał błędy, przeto należało je
sprostować; a wreszcie trzeba było oprzeć badania na
szerszej podstawie przez to, że się uwzględniło w więk­
szej niż dotąd mierze oddziaływanie stosunków poli­
tycznych i ekonomicznych na dzieje kościelne.
Czy ta praca tym wymaganiom odpowie nale­
życie, sąd nie do mnie należy. Starałem się oprzeć
ją na jaknajobszerniejszej podstawie źródłowej i zwra­
cać uwagę na wszystkie szczegóły, które jakiś zwią­
zek z posuwaniem się Kościoła łacińskiego ku prawo­

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin