Amisze Starego Zakonu Ameryki Północnej. O wzajemnych relacjach między społecznością monokulturową a wielokulturową_Kowalska,A.pdf

(347 KB) Pobierz

Drohiczyński Przegląd Naukowy

Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego

Nr 9/2017

Agnieszka Kowalska

Katolicki Uniwersytet Lubelski

Jana Pawła II

Amisze Starego Zakonu Ameryki Północnej.

O wzajemnych relacjach między społecznością

monokulturową a wielokulturową

Old Order Amish in North America.

On mutual relations between monocultural

and multicultural societies

Słowa kluczowe:

Amisze Starego Zakonu, społeczność monokulturowa, kultura popularna

Key words:

Old Order Amish, monocultural societies, popular culture,

Streszczenie

Artykuł opisuje relacje, jakie zachodzą pomiędzy monokulturową

wspólnotą religijną Amiszów Starego Zakonu a wielokulturowym społe-

czeństwem Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Amisze, jako odłam

anabaptyzmu, uznają dosłownie odczytywaną Biblię za najważniejsze źró-

dło wiary chrześcijańskiej. Słowa Chrystusa ,,jeśli więc kto chce być przy-

jacielem świata, staje się nieprzyjacielem Boga” (Jk 4,4) zinterpretowali ja-

ko istnienie dwóch rzeczywistości: boskiej i ziemskiej. Boską społeczność

tworzą amisze, będący wiernymi naśladowcami Jezusa. Zewnętrzne społe-

czeństwo zamieszkane jest przez grzeszników i pozostaje pod wpływem

szatana, dlatego osiągnięcie szczęścia wiecznego możliwe jest jedynie

w grupach odseparowanych od świata. Izolacja chroni prawdziwych chrze-

ścijan przed utratą zbawienia. Styl życia nowoczesnych społeczeństw po-

strzegają jako przeszkodę w uzyskaniu szczęścia wiecznego.

226

Agnieszka Kowalska

Amisze narażeni na wpływy kultury popularnej i rozwijającego się

społeczeństwa umiejętnie chronią się przed wpływami zagrażającymi wie-

rze. Jednocześnie korzystają z wybranych osiągnięć cywilizacyjnych, tak

aby nie miały one negatywnego wpływu na tradycję i stabilność grupy. Ze

względu na swój sposób życia amisze stali się przedmiotem zainteresowania

kultury masowej. Badanie poszczególnych obszarów kultury: literatury, fil-

mów i reklamy pozwala na zaprezentowanie sposobu, w jaki Amerykanie

postrzegają niedostępne dla nich wspólnoty amiszów. Wskazuje się zarów-

no na pozytywne i negatywne cechy omawianej grupy religijnej: uczciwość,

pracowitość, ale także bezrefleksyjne podążanie za zasadami wiary. Artykuł

wyjaśnia, w jaki sposób dwie diametralnie różne wspólnoty wpływają na

siebie: jak wzajemnie się inspirują, ubogacają i czego mogą się od siebie

nauczyć.

Abstract

This article describes mutual relations between the mono-cultural re-

ligious community of Old Order Amish and the multicultural society of the

United States of America. The Amish, fraction of Anabaptism, believe that

literally interpreted Bible is the most important source of Christian faith.

The words of Jesus Christ:

don’t you know that friendship with the world

means enmity against God?

(Jk 4:4) were interpreted by the Amish as evi-

dence for existence of two realities: earthly and godly one. The godly socie-

ty is composed of the Amish, who are the true Christ’s followers. The socie-

ty outside of this godly community is inhabited by sinners and influenced by

Satan. Therefore achieving eternal happiness is possible only within a sepa-

rated community. Isolation protects the true Christians from losing their sal-

vation. The lifestyles of modern societies, the Amish see as obstacle in gain-

ing eternal life.

The Amish who are constantly threatened by influences of the pop

culture and developed society, try to protect themselves and their faith. On

the other hand they utilize selected fruits of civilization so that they don’t

destroy traditions and stability of their community. Research on different ar-

eas of mainstream culture: literature, movies and commercials gives an idea

of the way a typical American sees the isolated Amish community. One can

see both positive and negative features assigned to this religious minority:

honesty, hard working, but also blind following of religious beliefs. This ar-

ticle clarifies the ways in which the two societies that are totally different in-

fluence each other: inspire, enrich, and what they can learn from each other.

Amisze Starego Zakonu Ameryki Północnej. O wzajemnych relacjach…

227

Anabaptyzm

W rozdziale zostanie opisany sprzeciw anabaptystów wobec braku

postępu w odnowie Kościoła, prześladowania za wiarę oraz działalność cha-

ryzmatycznych anabaptystycznych przywódców. Omówienie czynników,

który ukształtowały ten ruch, jest niezbędne do zrozumienia sposobu życia

amiszów.

1.1. Historia powstania

Amisze Starego Zakonu to anabaptystyczna wspólnota religijna.

Ruch anabaptystyczny powstał w 1525 roku na terenie Szwajcarii i wiązał

się z rozpoczęciem działalności Feliksa Manza i Konrada Grebela, począt-

kowo uczniów Ulricha Zwingliego. Od grudnia 1523 roku oskarżali mistrza

o odejście od ideałów reformacji. Głównym zarzutem było znaczne spowol-

nienie reformy Kościoła: celowe unikanie wprowadzania zmian we mszy

świętej oraz opóźnianie zdejmowania krzyży i obrazów

. Konrad Grebel był

przekonany, że bez zgody władz Zwingli nie potrafił zrealizować reforma-

cyjnych postulatów. Uczniowie rozczarowani postawą nauczyciela i bra-

kiem działań naprawczych w Kościele postanowili działać samodzielnie. Za

cel postawili sobie powrót do wiary pierwszych chrześcijan. Funkcjonowa-

nie i sposób organizacji wczesnych gmin chrześcijańskich był dla nich wzo-

rem, według którego powinno nastąpić odnowienie wiary. Aktem przystą-

pienia do anabaptystycznych wspólnot było powtórne przyjęcie chrztu.

Feliks Manz i Konrad Grebel zgromadzili wokół siebie grupę entu-

zjastów odbudowy Kościoła. Ważną rolę w powstaniu ruchu odegrał Georg

Blaurock. Urodził się we wsi Bonaduz w Grisons na terenie Szwajcarii. Do

1516 roku był księdzem, następnie został gorliwym wyznawcą i żarliwym

apostołem nowej wiary. Działał na terenie Zollikonu i Zurychu.

Liczba wyznawców systematycznie wzrastała, co niepokoiło władze

państwowe na tyle, że prześladowania rozpoczęły się już w 1525 roku. Dwa

lata później cesarz Karol V oficjalnie uznał anabaptyzm za przestępstwo ka-

rane śmiercią. Prześladowania trwały z różną intensywnością do XVIII wie-

ku.

Opis męczeńskiej śmierci anabaptystów znajduje się w

Modlitewniku

dla wczesnych chrześcijan (Die Ernsthafte Christenpflicht)

oraz

Zwierciadle

W.R. Estrep,

Anabaptyści,

tł. K. Wiązowski, Wyższe Baptystyczne Seminarium Teolo-

giczne, Wydawnictwo Uczelniane WBST, Warszawa 2009, s. 35.

228

Agnieszka Kowalska

męczenników

Podstawy wiary zawarte są w postaci

24 artykułów schlei-

theimskich,

których twórcą był Michael Sattler

. Wymienione księgi mają za

zadanie wzmacniać wiarę i nieustannie przypominać o ofierze, jaką ponieśli

anabaptyści w imię ustanowienia zasad prawdziwego Kościoła.

Pierwszym męczennikiem anabaptystycznym był Feliks Manz, który

w 1527 roku został skazany na śmierć poprzez utopienie

. Przywódcy ruchu

oraz wyznawcy byli mordowani, więzieni i poddawani torturom. Anabapty-

ści wspominają do dzisiejszego dnia męczeńską śmierć Michaela Sattlera.

Przyszedł na świat w 1490 roku nieopodal Freiburg w Niemczech. Zacho-

wało się niewiele informacji o życiu, jakie prowadził, zanim został anabap-

tystą. Wiadomo, że znał grekę, łacinę i hebrajski oraz pełnił funkcję przeora

klasztoru benedyktyńskiego św. Piotra w Czarnym Lesie. Powtórny chrzest

z rąk anabaptystów przyjął między 1525 a 1526 rokiem. Jako nawrócony

chrześcijanin wyruszył do Strassburga, a potem do Horb, gdzie pozyskał

wielu wiernych oraz wydał kilka traktatów, między innymi

O uświęceniu

Chrystusowym

Słuchanie fałszywych proroków lub antychrystów.

Działalność Sattlera przypadała na czas prześladowań, podczas któ-

rych anabaptyści byli systematycznie pozbawiani przywództwa

. Aby

wzmocnić ruch, na początku 1527 roku Sattler zorganizował spotkanie, na

którym zostały spisane zasady funkcjonowania wspólnoty anabaptystycznej.

Do dzisiaj są one znane pod nazwą

artykuły schleitheimskie.

Władze zdołały

wykryć tajne zgrupowanie i aresztować ich uczestników. Michael Sattler

został umieszczony w więzieniu w Binsdorf. W maju 1527 roku zasiadł na

ławie oskarżonych wraz z pozostałymi czternastoma osobami. Według rela-

cji świadków opanowany Sattler znosił szykany i bronił swoich poglądów

z godnością. Proces zakończył się wyrokiem śmierci. Wykonywanie kary

rozpoczęto publicznie na rynku. Raniony rozgrzanymi szczypcami, pozba-

wiony języka, przyczepiony na linach do wozu i ciągnięty po drodze, dał

świadectwo swojej wiary

. Odwaga Sattlera nigdy nie została zapomniana.

Opis jego śmierci znajdował się w materiałach ewangelizacyjnych rozpo-

wszechnianych na terenie Niemiec, Austrii i Szwajcarii

D.B. Kraybill,

The Riddle of Amish Culture,

Wyd. The John Hopkins Univeristy Press,

Baltimore, London, s. 5.

Tamże, s. 15.

Tamże, s. 60.

D.B. Kraybill,

Concise Encyclopedia of Amish, Brethren, Hutterites and Mennonites,

wyd. Johns Hopkins University Press, Baltimore, s. 183.

W.R. Estrep,

Anabaptyści,

tł. K. Wiązowski, Wyższe Baptystyczne Seminarium Teolo-

giczne, Wydawnictwo Uczelniane WBST, dz. cyt., s. 84.

Tamże, s. 85.

Amisze Starego Zakonu Ameryki Północnej. O wzajemnych relacjach…

229

Prześladowania na terenie Szwajcarii zmusiły anabaptystów do ucieczki na

Morawy, do Niemiec i Holandii. Część anabaptystów trafiła do Polski,

gdzie jako specjaliści od melioracji gruntów, osiedlali się na Żuławach,

Gdańsku i Elblągu. Niektórzy wyemigrowali w rejony Alzacji (dzisiejsza

Francja).

1.2. Doktryna

Odnowa Kościoła zaproponowana przez anabaptystów obejmowała

nie tylko sferę religii, ale zakładała całościową przebudowę stosunków spo-

łecznych. Adam Wielomski trafnie oddaje charakter ruchu anabaptystycz-

nego: ,,Mamy tutaj do czynienia z ultraradykalnym i fanatycznym odrzuce-

niem wszelkiej zmiany względem archetypu biblijnego, czyli z negacją

wszystkich późniejszych elementów wiary i życia religijnego: Tradycji ka-

tolickiej, obyczaju i powstałych przez stulecia stosunków społecznych, ry-

tów i organizacji na korzyść literalnie odczytywanego Pisma Świętego. Tra-

dycja katolicka to nic innego jak wielkie świętokradztwo antychrysta pole-

gające na poprawianiu Boskiej inteligencji poprzez dodanie czegokolwiek

do jej słów – twierdzi Karlstadt”

Anabaptyści uważają, że słowa Boga są doskonałe i nie należy pod-

dawać ich interpretacji. Swoje stanowisko uzasadniają cytatem z Pierwsze-

go Listu do Tymoteusza: ,,Jeśli ktoś naucza inaczej i nie trzyma się zdro-

wych słów pana naszego Jezusa Chrystusa oraz nauki zgodnej z pobożno-

ścią, jest nadęty, niczego nie pojmuje, lecz choruje na dociekania i słowne

utarczki. Z nich rodzą się: zawiść, sprzeczka, bluźnierstwa, złośliwe podej-

rzenia.” (1 Tm 6,3-5). Słowa Pisma Świętego traktują jako idealny plan,

którego realizacja kończy się sukcesem polegającym na osiągnięciu szczę-

ścia wiecznego w niebie. Wystarczy tylko podążać skrupulatnie za wska-

zówkami Boga. Przykładem takiego podejścia jest wyprowadzanie obo-

wiązku izolacji w oparciu o następujące cytaty biblijne: ,,królestwo moje nie

jest z tego świata” (J 18,36) oraz ,,przeto wyjdźcie spośród nich i odłączcie

się od nich, mówi Pan i nie tykajcie tego, co nieczyste, a ja was przyjmę”

(2 Kor 6,17), a także ,,jeżeli ktoś zamierzałby być przyjacielem świata, staje

się nieprzyjacielem Boga” (Jk 4,4).

Następstwem literalnego odczytania słów Chrystusa jest izolacja od

społeczeństwa. Anabaptyści stworzyli społeczność prawdziwych chrześci-

jan, którzy właściwie wypełniają wolę Boga i dzięki temu zostają zbawieni.

A. Wielomski,

Myśl polityczna Reformacji i Kontrreformacji. Tom I: Rewolucja prote-

stancka,

Wyd. Von Boroviecky, Radzymin 2013, s. 293.

Plik z chomika:

innocent5

Amisze Starego Zakonu Ameryki Północnej. O wzajemnych relacjach między społecznością monokulturową a wielokulturową_Kowalska,A.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: