Lewo- i praworęczni
Left-Handed vs. Right-Handed
Jak rzadkie są osoby leworęczne?
Praworęczne osoby dominują świat, i tak jest od epoki kamienia. Skąd to wiemy? Naukowcy doszli do tego wniosku mierząc kości ramienia starożytnych szkieletów, i badając sposób zużycia prehistorycznych narzędzi. Osoby preferujące różne ręce do różnych zadań (oburęczne) albo używające obu rąk z takim samym skutkiem (ambidextrous) są rzadkością.
Korzenie genetyczne
Naukowcy od dawna wiedzą, że "ręczność" kształtuje się po części w łonie. Ale dopiero w 2019 zidentyfikowali różnice w częściach DNA lewo- i praworęcznych. Badanie które przeanalizowało też skany mózgu 9.000 Brytyjczyków, odkryli, że u leworęcznych prawa i lewa strona mózgu przetwarzające język działają w lepszym tandemie. Czy to czyni leworęcznych lepszymi mówcami wymaga jeszcze sprawdzenia.
"Ręczność" w łonie
Płody zaczynają poruszać rękami ok. 9-10 tygodnia. Już na początku drugiego trymestru niemowlęta pokazują wyraźną preferencję do ssania jednego paluszka nad drugim. Dlatego "ręczność" prawdopodobnie ustala się przed urodzeniem. Najbardziej zaawansowani badacze mówią, że rodzice prawdopodobnie nie dostaną dobrego poczucia rozwoju ich dziecka do wieku 2-3 lata. Wiele dzieci dalej zmienia rączki do różnych zadań we wczesnym dzieciństwie.
Mieszane dominujące ręce
Badania pokazują, że nie-praworęczni uczniowie dużo prawdopodobniej borykają się w szkole i mają objawy ADHD. To odnosi się szczególnie do oburęcznych / ambidextrous. Jedno badanie wykazało, że dzieci używające zamiennie rąk mają 2 x większą szansę dysleksji. Badacze nie wiedzą dokładnie dlaczego tak jest, ale podejrzewają, że nie mając dominującej ręki może stanowić większy problem niż leworęczność.
Leworęczni lepsi?
Prawa strona mózgi rządzi mięśniami po lewej stronie ciała i w dużej mierze daje zdolności muzyczne i przestrzenne. Może dlatego leworęczni często dysponują większą liczbą miejsc w kreatywnych zawodach. Lustrzane pisanie, kiedy litery są odwrócone i pisane od tyłu, jest niemal zawsze dziełem lewej ręki. Niektóre badania pokazują, że leworęczne dzieci są lepsze w rozumowaniu werbalnym, albo częściej uczestniczą w programach dla uzdolnionych. Ale inne badania pokazują coś innego.
Ręczność i wiek
W ciekawym badaniu praworęcznych seniorów, naukowcy odkryli, że starzejące się osoby coraz mniej polegały na dominującej ręce. Kiedy ich prawe ręce stawały się wolniejsze i chwiejne, starsi używali też lewych rąk, ale dalej uważali się za zdecydowanie praworęcznych.
Ręczność i sport
Leworęczni wydają się być lepsi w dyscyplinach takich jak boks i szermierka, w których mogą zaskakiwać przeciwników broniących się w większości prawymi rękami. W pewnych okresach niemal połowę ligowych koszykarzy w Ameryce stanowili leworęczni. Ale to może być w mniejszym stopniu sportowy talent niż praktyczne korzyści jak to, że leworęczni atakujący stoją bliżej pierwszej bazy [przepraszam, nie mogę znaleźć znaczenia koszykarskich określeń: hitters + first base].
Zaburzenia mózgu
Istnieje dobrze potwierdzony związek między leworęcznością i chorobami psychicznymi jak np. schizofrenia, która może wywołać halucynacje i osłabione myślenie. Niedawne duże badanie w Brytanii odkryło związek między obszarami mózgu decydującymi o ręczności i jak prawdopodobnie masz huśtawkę nastroju, niepokój i nerwicę, typ osobowości zaznaczony lękiem i strachem, które czasami mogą zmienić się w zaburzenie psychiczne.
Ludzie a małpy
Nie jesteśmy jedynymi zwierzętami cechującymi się ręcznością. Naukowcy obserwujący dzikie szympansy odkryli, że one wolą używać lewej ręki 2 x częściej kiedy szukają termitów. To samo odnosiło się do szympansów dorastających w niewoli. Ale wyniki były inne w przypadku rozbijania orzechów. Do tego zadania, wymagającego siły zamiast umiejętności motorycznych potrzebnych do łapania owadów, dzikie szympansy wolały używać prawych rąk.
Wymuszona praworęczność
W historii istniały kulturowe uprzedzenia wobec leworęcznych. W Średniowieczu uważano, że leworęczny jest diabeł. W Japonii, Chinach o innych azjatyckich krajach jest dużo mnie leworęcznych niż na Zachodzie. Amerykańscy nauczyciele i lekarze na początku lat 1900 uważali, że leworęczni są bardziej podatni na zaburzenia psychiczne i nalegali na uczniów by zmienili rękę.
Słynni leworęczni
Czterech z ostatnich 6 prezydentów USA byli leworęczni: Ronald Reagan, George H.W. Bush, Bill Clinton i Barack Obama. Leworęczni celebryci: Oprah Winfrey, Bill Gates, Tom Cruise, Paul McCartney, książę Karol i jego syn książę William.
Narzędzia dla leworęcznych
Jeśli jesteś praworęczny i używałeś lewej ręki do cięcia nożyczkami, to wiesz jakie to trudne. Leworęczni mogą już znaleźć rosnącą liczbę produktów do kuchni, biura itd. opracowanych dla nich. Można kupić noże z zaostrzonym ostrzem po prawej by lepiej kroić, albo miarki np. do mąki czy cukru z oznaczeniami na odwrotnej stronie miarki kiedy trzymasz ją w lewej ręce.
www.webmd.com
Markowski