Przejawy dyskryminacji w sporcie i wśród kibiców 2014.pdf

(1394 KB) Pobierz
DR RENATA WŁOCH
INSTYTUT SOCJOLOGII UW
FUNDACJA SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH EKSPERTYZ
RAPORT
DOTYCZĄCY WYBRANYCH PRZEJAWÓW
DYSKRYMINACJI
(RASIZM, ANTYSEMITYZM, KSENOFOBIA
I HOMOFOBIA)
W POLSKIM SPORCIE
ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM
ŚRODOWISKA KIBICÓW SPORTOWYCH
Warszawa, czerwiec 2014
WSTĘP
Tuż przed rozpoczęciem UEFA EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie były brytyjski piłkarz Sol
Campbell w wywiadzie dla BBC Panorama przestrzegł brytyjskich kibiców przed wizytą
w tych dwóch krajach: „Zostańcie
w domu i obejrzyjcie to w telewizji. Nie warto
ryzykować… możecie wrócić w trumnie”.
Cambell podkreślił, że jego zdaniem Polska
i Ukraina mają poważny problem z rasizmem i nie zasługiwały na zaszczyt goszczenia
Mistrzostw. Czy rzeczywiście polski sport jest przesiąknięty patologią nietolerancji, rasizmu,
antysemityzmu i ksenofobii oraz homofobii?
Celem raportu jest próba nakreślenia skali zjawiska dyskryminacji związanej z rasizmem,
antysemityzmem, ksenofobią i homofobią w polskim sporcie, zwłaszcza w środowisku
kibiców sportowych, a pośrednio wśród działaczy sportowych, trenerów i zawodników; oraz
scharakteryzowanie działań na rzecz walki z jego przejawami podejmowanych przez
instytucje publiczne, organizacje pozarządowe (krajowe i międzynarodowe), kluby i związki
sportowe. Raport dotyczy określonych przejawów dyskryminacji w polskim sporcie.
Pierwsza, znacznie obszerniejsza część raportu poświęcona jest analizie zjawiska rasizmu,
antysemityzmu i ksenofobii; w części drugiej omówiono kwestie dyskryminacji na tle
orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Celowo oddzielono te dwa rodzaje dyskryminacji,
zarówno ze względu na ich specyfikę, jak też ze względu na charakter analizowanych danych
i stosunek władz organizacji sportowych, działaczy, zawodników i kibiców. W raporcie
przedstawiono również wybrane działania (dobre praktyki) wypracowane przez organizacje
zagraniczne
i
międzynarodowe,
zwłaszcza
pozarządowe
organizacje
rasistowskie
i międzynarodowe federacje piłkarskie. Raport zamykają rekomendacje.
2
Nota metodologiczna
Punktem wyjścia do analizy był przegląd polskiej i zagranicznej literatury przedmiotu,
raportów i badań dotyczących odnośnych zjawisk; pomocniczo dokonano przeglądu dyskursu
medialnego na ten temat. W dalszej kolejności analizie poddano systemy zbierania danych na
temat incydentów rasistowskich i homofobicznych, a następnie zaprezentowano dostępne
dane na temat skali zjawiska w polskim sporcie z perspektywy konkurencyjnych systemów
monitorowania. Przedstawiono również działania rozmaitych instytucji publicznych
i organizacji pozarządowych (międzynarodowych i krajowych) na rzecz walki z wybranymi
przejawami dyskryminacji w Polsce; oraz pokrótce scharakteryzowano dobre praktyki
wypracowane przez te organizacje, zwłaszcza te, które wydają się przydatne w polskim
kontekście. Kluczowym elementem analizy był przegląd regulacji (statutów wewnętrznych,
regulaminów, uchwał) 33 związków sportowych i 5 lig zawodowych wskazanych przez
Ministerstwo Sportu i Turystyki. Dodatkowe informacje uzyskiwano za pośrednictwem
komunikacji mejlowej i telefonicznej z przedstawicielami poszczególnych organizacji
(zwłaszcza Zespołu ds. Praw Człowieka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Polskiego
Związku Piłki Nożnej oraz Unia Europejskich Związków Piłkarskich UEFA). Nawiązano
kontakt z kilkoma organizacjami zajmującymi się walką z przejawami nietolerancji
i dyskryminacji w Polsce (m.in. Stowarzyszeniem Nigdy Więcej, Kampanią przeciwko
Homofobii). Przeprowadzono również cztery krótkie nieustrukturyzowane wywiady
z przedstawicielami środowisk kibicowskich w Polsce (kibice czołowych klubów
Ekstraklasy); służyły one głównie weryfikacji informacji zawartych w danych dostarczonych
przez związki sportowe oraz jako wsparcie w interpretacji symboliki opraw meczowych.
Należy podkreślić, że wnioski przedstawione w niniejszym raporcie mają charakter wstępny.
Kwestia przejawów dyskryminacji w polskim sporcie, zwłaszcza wśród kibiców piłkarskich,
jest niezwykle złożona i powinna stać się przedmiotem systematycznych, pogłębionych
badań.
3
CZĘŚĆ I:
RASIZM W POLSKIM SPORCIE
W rekomendacjach towarzyszących raportom i badaniom dotyczącym przejawów
dyskryminacji w sporcie często podkreśla się, że z jednej strony sport jest obszarem,
w którym występują one stosunkowo często, jednak z drugiej strony, ze względu na
merytokratyczne założenia jego funkcjonowania (pozycję zawodnika wyznaczają jego
osiągnięcia),
sport
stanowi
świetny punkt
wyjścia
do
działań
zapobiegawczych
i edukacyjnych.
Za punkt wyjścia do analizy wybranych zjawisk wiążących się z dyskryminacją w polskim
sporcie (rasizm, antysemityzm, ksenofobia) można przyjąć konstatacje raportu Agencji Praw
Podstawowych Unii Europejskiej (FRA,
The European Union Agency for Fundamental
Rights;
do 2007 r. działała pod nazwą Europejskiego Centrum Monitorowania Rasizmu
i Ksenofobii, EUMC) pt.
Racism, ethnic discrimination and exclusion of migrants and
minorities in sport
z 2010. W raporcie tym zwrócono uwagę, iż
odnotowane incydenty
dyskryminacyjne dotyczą niemal wyłącznie rozgrywek piłki nożnej i środowisk
kibicowskich powiązanych z tą dyscypliną.
Zarazem jednak podkreślono, że “niewielka
liczba odnotowanych incydentów rasistowskich [w innych dyscyplinach] nie oznacza, że są
one mniej powszechne niż w piłce nożnej”.
Częstsze raportowanie przypadków dyskryminacji
może bowiem wynikać z faktu, że w obszarze tej dyscypliny większa jest świadomość
problemu wśród organizacji zarządzających (FIFA, UEFA), klubów i organizacji
pozarządowych; ponadto, ogromna popularność dyscypliny przyciąga uwagę organizacji
pozarządowych i mediów, co sprawia, ze incydenty są nagłaśniane; wreszcie, popularność
przekłada się również na wielkość i zróżnicowanie środowiska kibicowskiego. Eksperci FRA
zaznaczyli, że problemem jest brak systematycznego monitoringu zjawiska rasizmu w sporcie
w przypadku zdecydowanej większości członków UE, zwłaszcza w odniesieniu do innych
dyscyplin sportowych niż piłka nożna, w odniesieniu do sportu kobiet i sportu
młodzieżowego, a przede wszystkim – sportu amatorskiego
4
1. RASIZM – ANTYSEMITYZM – KSENOFOBIA: KWESTIE
DEFINICYJNE
W dokumencie programowym UEFA dotyczącym walki z przejawami rasizmu pt.
Unite
against Racism in European Football
(2003, przygotowanym we współpracy z FARE)
przyjęto następującą definicję: “Rasizm
to przekonanie o wyższości rasy, religii czy grupy
etnicznej. Jego najczęstszym przejawem jest nierówne traktowanie, obraźliwa mowa lub
praktyki, które przyczyniają się do powstania nierówności”.
Zachowania rasistowskie
mogą występować w kontaktach i relacjach między graczami, między kibicami a graczami,
między grupami kibiców; definicja ta obejmuje też działania i zachowania działaczy
sportowych, trenerów oraz komentatorów sportowych, jak też styl funkcjonowania instytucji
i organizacji. Przyjęcie tak szerokiej definicji oznacza ujmowanie ksenofobii i antysemityzmu
jako specyficznych rodzajów rasizmu; choć w niektórych krajach zjawiska te oddziela się
wyraźniej (np. w Niemczech, we Włoszech i Francji). W badaniach brytyjskich podkreśla się
znaczenie
rasizmu
instytucjonalnego,
występującego
pod
postacią
struktur
organizacyjnych, działań politycznych, procesów i praktyk, które skutkują - nierzadko
w sposób niezamierzony lub nieuświadomiony - niesprawiedliwym lub nierównym
traktowaniem mniejszości rasowych i etnicznych. Rasizm instytucjonalny może wyrażać się
również pod postacią braku regulacji antyrasistowskich z powodu przyjmowanego milcząco
założenia, że problemy rasizmu nie dotyczą danej dyscypliny sportowej.
Rasizm
to przekonanie o wyższości rasy, religii czy grupy etnicznej.
Ksenofobia
to intensywny, nieracjonalny strach lub niechęć wobec obcych (z gr. xeno –
obcy; phobos – strach).
Antysemityzm
to wynikająca z różnego rodzaju uprzedzeń postawa niechęci, wrogości
wobec Żydów i osób pochodzenia żydowskiego .
Źródło: Encyklopedia PWN
W raporcie zostanie przyjęta szeroka definicja rasizmu, obejmująca również przejawy
ksenofobii i antysemityzmu. Jest to rozwiązanie z wielu względów niedoskonałe, jednak
pozwalające ominąć trudności związane z ostrym wyodrębnieniem poszczególnych
przejawów dyskryminacji.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin