Q_fever_kwiecień_2017.pdf

(1208 KB) Pobierz

PRZEDRUK

dr Monika Szymańska-Czerwińska,

dr hab. Krzysztof Niemczuk, prof. nadzw.,

lek. wet. Agnieszka Jodełko

Gorączka Q

– często niedostrzegany problem

cevolucja_elamed2.indd 1

2013-11-05 16:50:38

w stadach krów mlecznych

Ochrona przed

gorączką Q

Ceva Animal Health Polska Sp. z o.o.

ul. Okrzei 1 A, 03-715 Warszawa

www.ceva.pl

BYDŁO

Gorączka Q

– często niedostrzegany problem

w stadach krów mlecznych

Q fever – an underdiagnosed disease of dairy cattle

dr Monika Szymańska-Czerwińska,

dr hab. Krzysztof Niemczuk, prof. nadzw.,

lek. wet. Agnieszka Jodełko

Zakład Chorób Bydła i Owiec Państwowego

Instytutu Weterynaryjnego – Państwowego

Instytutu Badawczego w Puławach

Streszczenie

W artykule przedstawiono

najistotniejsze informacje dotyczące

etiologii oraz patogenezy gorączki Q,

a także przedstawiono aktualną

sytuację epidemiologiczną w Polsce

i na świecie. Ponadto omówiono

schemat postępowania w przypadku

podejrzenia gorączki Q w stadzie,

w świetle obowiązujących wytycznych

i przepisów prawnych ze szczególnym

uwzględnieniem postępowania

z mlekiem.

Słowa kluczowe

gorączka Q, Coxiella

burnetii, bydło,

przeżuwacze

Abstract

This article offers basic information

about the etiology and pathogenesis

of Q fever and current epidemiological

situation in Poland and in the world.

It also analyses the scheme of handling

suspected Q fever in the herd

in accordance to applicable laws and

regulations with particular emphasis

on milk processing.

Keywords

Q fever, Coxiella burnetii, cattle,

ruminants

Gorączka Q to zoonoza wywoły-

wana przez drobnoustrój

Coxiel-

(C.)

burnetii.

Jest to patogen, któ-

ry cechują wewnątrzkomórkowy

cykl rozwojowy oraz duża odpor-

ność na działanie czynników śro-

dowiskowych, zarówno fizycznych,

jak i chemicznych, co powoduje,

że jego zwalczanie jest bardzo

trudne, czasochłonne i kosztow-

ne. Główny rezerwuar

C. burne-

tii

stanowi bydło oraz małe prze-

żuwacze. Najsilniejsze siewstwo

patogenu występuje w łożyskach

zainfekowanych owiec i kóz, w któ-

rych stwierdza się nawet 10

ko-

mórek bakteryjnych w 1 g tkan-

ki (1). Natomiast w przypadku

krów mlecznych najczęściej ob-

serwowana jest forma chroniczna

gorączki Q z występowaniem siew-

stwa do mleka, co spowodowa-

ne jest silnym tropizmem

C. bur-

netii

do komórek epitelialnych

gruczołu mlekowego (2). Badania

przeprowadzone przez Valergakis

i wsp. (2012) wykazały, że w zbior-

czych próbkach mleka pochodzą-

cych z zainfekowanych stad znaj-

duje się więcej niż 10

kopii DNA

C. burnetii/ml.

Cielęta mogą ulec

zakażeniu w okresie prenatalnym

eterynaria

lub przed odsadzeniem od matki.

Wówczas sieją patogen z kałem

i moczem do środowiska, najczę-

ściej nie wykazując żadnych ob-

jawów klinicznych. Nie można

jednak zapominać, że przypadki

infekcji notowane są również u in-

nych gatunków zwierząt, np.: to-

warzyszących człowiekowi (psy),

gryzoni i ptaków (4). Wektorem

C. burnetii

jest ponad 40 gatun-

ków kleszczy (5) w tym, powszech-

nie występujący w naszym kraju,

Ixodes ricinus.

Obecność patoge-

nu u kleszczy została potwierdzo-

na w różnych regionach Europy,

w tym również w Polsce.

Do niedawna uważano, że go-

rączka Q najczęściej występuje

w stadach małych przeżuwaczy.

Przykładem kraju, w którym pro-

blem ten dotyczy głównie kóz,

jest Holandia, w której w latach

2007-2010 odnotowano najwięk-

szą w skali europejskiej epidemię

choroby. Dotknęła ona wówczas

nie tylko zwierzęta, ale również

ludzi. W tym czasie holenderskie

służby sanitarne odnotowały po-

nad 4 tysiące przypadków ostrej

gorączki Q oraz 26 zgonów u lu-

dzi (6). Z uwagi na możliwość

erenie

•

BYDŁO

Ryc. 1. Brak objawów patognomonicznych oraz częsty subkliniczny przebieg choroby sprzyjają rozprze-

strzenianiu się gorączki Q w stadach bydła

rozwoju chronicznej postaci cho-

roby nawet po kilkunastu latach

od zakażenia długofalowe skutki

tej epidemii nie są jeszcze zna-

ne. Holenderskie służby wetery-

naryjne, w celu przeciwdziałania

rozprzestrzeniania się epidemii,

podjęły decyzję o likwidacji blisko

50 000 zwierząt ze stad, w których

potwierdzano ogniska choroby (7).

Z dostępnych danych literatu-

rowych wynika, że problem go-

rączki Q coraz częściej dotyczy

również bydła. Rezultaty badań

przeprowadzonych w ostatnich

latach w różnych państwach eu-

ropejskich wskazują na znaczny

wzrost poziomu seroprewalen-

cji w stadach bydła u tych zwie-

rząt. Na przykład seroprewalen-

cja w Danii i Holandii wynosi

79% (8, 9), w Republice Irlandii

– 38% (10), w północnej Irlandii

– 65% (11), w północnej Hiszpanii

– 67% (12), w Belgii w regionie Wa-

lonii – 71% (13). Badania wykona-

ne w Polsce w latach 2014-2015 wy-

kazały, że poziom seroprewalencji

zbliżony jest do średniej europej-

skiej (14). Natomiast badania indy-

widualnych lub zbiorczych próbek

mleka przeprowadzone w latach

2014-2016 dowodzą, że w blisko

36% badanych stad występowało

siewstwo patogenu do mleka.

Należy podkreślić, że ogni-

ska choroby stwierdzane u bydła

mlecznego stanowią szczególnie

istotny problem w aspekcie za-

grożenia dla zdrowia publiczne-

go. Na zakażenie narażony jest

głównie personel obsługujący za-

infekowane zwierzęta, ponieważ

główną drogą transmisji patoge-

nu jest droga aerogenna. Ponadto

infekcja może być rezultatem bez-

pośredniego kontaktu z zakażony-

mi osobnikami, nie można także

wykluczyć możliwości transmisji

bakterii drogą alimentarną (15,

16). Opinie na temat szerzenia

się gorączki Q drogą pokarmową

są podzielone, jedne źródła lite-

raturowe wskazują, że spożywa-

nie mleka pochodzącego od krów

będących siewcami patogenu po-

woduje u ludzi jedynie wystąpie-

nie odpowiedzi immunologicznej,

z kolei analiza potencjalnych dróg

rozprzestrzeniania się choroby

w Holandii nie wykluczyła moż-

liwości transmisji poprzez kon-

sumpcję zanieczyszczonego mi-

krobiologicznie nabiału.

Spożywanie ekologicznej żyw-

ności na świecie cechuje się

eterynaria

tendencją wzrostową. Również

w Polsce stopniowo zwiększa się

konsumpcja tego rodzaju pro-

duktów, w tym spożycie mleka

niepasteryzowanego oraz innych

produktów nabiałowych produ-

kowanych na jego bazie. W wie-

lu polskich miastach pojawiły się

tzw. mlekomaty, w których moż-

na kupować świeże mleko prosto

z fermy, co może jednak stano-

wić potencjalne ryzyko dla kon-

sumentów. Należy jednak wy-

raźnie podkreślić, że

C. burnetii

ginie w trakcie prawidłowo prze-

prowadzonego procesu pasteryza-

cji, dlatego też spożywanie mleka

poddanego właściwie przeprowa-

dzonej obróbce cieplnej nie stano-

wi zagrożenia dla człowieka. Na-

tomiast w przypadku stwierdzenia

ogniska choroby w stadzie bydła

mlecznego należy zastosować bez-

względny zakaz spożywania suro-

wego mleka i produktów z niego

wytworzonych. Zgodnie z aktu-

alnie obowiązującymi wytyczny-

mi Głównego Lekarza Wetery-

narii surowe mleko pochodzące

od zwierząt, u których obserwowa-

ne są objawy kliniczne, powinno

być traktowane jako nie spełnia-

jące wymagań pkt 1 lit. a rozdzia-

łu I sekcji IX załącznika III Roz-

porządzenia (WE) nr 853/2004

i ocenione jako nienadające się

do spożycia lub produkcji środ-

ków spożywczych dla ludzi. Takie

mleko po poddaniu obróbce ter-

micznej, równoważnej proceso-

wi pasteryzacji, może być wyko-

rzystane do skarmiania zwierząt

utrzymywanych wyłącznie w tym

gospodarstwie. Ponadto, stosując

zasadę ostrożności wynikającą

z art. 14 ust. 8 Rozporządzenia

(WE) nr 178/2002, należy stwier-

dzić, że surowe mleko pochodzące

od pozostałych zwierząt w stadzie

może być dostarczane do zakładu

przetwórstwa mleka pod warun-

erenie

•

fot. A. Skoracki

BYDŁO

kiem poddania go dalszej obróbce

termicznej równoważnej pastery-

zacji. Zaleca się, aby zostało ono

przeznaczone do produkcji np.

mleka UHT lub mleka w proszku,

lub innych produktów mlecznych,

których proces technologiczny

obejmuje sterylizację lub podwój-

ną obróbkę cieplną równoważ-

ną pasteryzacji. Konieczna jest

też segregacja mleka. W związku

z powyższym, o dostawach powi-

nien być powiadamiany powiato-

wy lekarz weterynarii, właściwy

ze względu na usytuowanie za-

kładu przetwórstwa, do którego

gospodarstwo dostarcza surowe

mleko. Wskazane jest, aby surowe

mleko pochodzące z gospodarstw,

w których wystąpiły przypadki go-

rączki Q, było odbierane przez cy-

sternę na końcu trasy, jeśli miesza-

ne jest z mlekiem pochodzącym

z innych gospodarstw, a całość

mleka powinna zostać poddana

obróbce, o której mowa powyżej.

Zakład produkujący na bazie mle-

ka niepasteryzowanego powinien

wdrożyć procedurę mycia i dezyn-

fekcji samochodów-cystern słu-

żących do przewozu mleka z go-

spodarstw, w których stwierdzono

gorączkę Q, po każdym rozładun-

ku, łącznie z ich komponentami

i akcesoriami, jak również insta-

lacji mleczarni po zakończeniu

procesu pasteryzacji. Właściciel

gospodarstwa oraz pracownicy

mający kontakt z chorymi zwie-

rzętami powinni być pouczeni

o stosowaniu środków ochrony

osobistej. W przypadku gdy go-

spodarstwo, w którym stwierdzo-

no gorączkę Q, zostało zarejestro-

wane do prowadzenia sprzedaży

bezpośredniej surowego mleka,

siary i surowej śmietany, pozyska-

nych w gospodarstwie produkcji

mleka, powiatowy lekarz wetery-

narii powinien wydać decyzję za-

wieszającą wprowadzanie do ob-

rotu ww. produktów, do czasu

wykluczenia choroby w stadzie.

Jeśli gospodarstwo prowadzi dzia-

łalność marginalną, lokalną i ogra-

niczoną polegającą na produkcji

produktów mlecznych z własne-

go mleka nie poddanego obrób-

ce cieplnej równoważnej pastery-

zacji (np. serów dojrzewających),

powiatowy lekarz weterynarii po-

winien wydać decyzję zawieszają-

cą prowadzenie takiej produkcji.

Obecność patogenu w stadzie

bydła jest bardzo często niedo-

strzegana zarówno przez hodow-

ców, jak i lekarzy weterynarii spra-

wujących nadzór nad hodowlą.

Dzieje się tak, ponieważ objawy

infekcji nie są patognomoniczne,

albo niestety bardzo często w ogó-

le nie występują, pomimo obec-

ności licznych siewców

C. burne-

tii

w stadzie. U bydła najczęściej

stwierdzane są dwie drogi siew-

stwa patogenu: do mleka i/lub

dróg rodnych. Obecność bakterii w

mleku można stwierdzić poprzez

badanie indywidualnej lub zbior-

czej próbki mleka metodą real-time

PCR. Należy przy tym pamiętać,

że

C. burnetii

cechuje możliwość

występowania tzw. siewstwa okre-

sowego, dlatego też badania na-

leży powtarzać co dwa miesiące

przez okres roku, zwłaszcza je-

żeli w stadzie występują osobni-

ki serododatnie i/lub stwierdza-

ne są objawy kliniczne. W wielu

przypadkach objawy prodromal-

ne choroby u zwierząt mogą być

niezauważalne. Może wówczas

występować nieznaczne podwyż-

szenie ciepłoty wewnętrznej cia-

ła, które utrzymuje się przez kil-

ka dni, z czasem mogą wystąpić

stany zapalne stawów,

mastitis

lub

zapalenie płuc oraz poronienia

lub problemy z rozrodem, wów-

czas w łożysku zainfekowanej kro-

wy zaobserwować można obrzę-

ki oraz lokalne wylewy krwawe.

eterynaria

Ponadto mogą się pojawić stany

zapalne gałek ocznych, a także

zwiększona ilość płynu surowiczo-

-śluzowego wypływającego z wor-

ka spojówkowego i nosa. Materia-

łem przydatnym do badań w celu

potwierdzenia lub wykluczenia

siewstwa do dróg rodnych jest ło-

żysko lub wymazy pobrane w okre-

sie okołoprodowym. W przypadku

wystąpienia poronienia materiał

do badań stanowić mogą narządy

wewnętrzne poronionych płodów.

W Polsce dopuszczono możli-

wość szczepienia zwierząt prze-

ciwko gorączce Q. Z uwagi na fakt,

że jest to jednostka chorobowa,

która zgodnie z

Ustawą o ochronie

zdrowia zwierząt i zwalczaniu cho-

rób zakaźnych

(17) podlega obo-

wiązkowi rejestracji, niewskazane

jest, aby w przypadku pojawienia

się podejrzenia wystąpienia go-

rączki Q wprowadzać szczepie-

nia przed zakończeniem procesu

diagnostycznego i prowadzeniem

dochodzenia sanitarno-epidemio-

logicznego, gdyż może to wpłynąć

na niemożność postawienia osta-

tecznej diagnozy. Należy podkre-

ślić, że szczepienie wpływa na re-

dukcję ronień oraz zmniejszenie

migracji bakterii do śluzu pochwo-

wego, mleka oraz komórek płodu.

Ponadto efektywnie redukuje ono

liczbę siewców w stadach zaka-

żonych. Może być również stoso-

wane do czynnego uodparniania

bydła w celu obniżenia ryzyka wy-

stąpienia siewstwa wśród zwierząt

niezakażonych, szczepionych poza

okresem ciąży oraz w celu reduk-

cji rozprzestrzeniania

C. burnetii

u tych zwierząt wraz z mlekiem

i śluzem pochwowym. Szczepion-

ka zawiera inaktywowane komór-

ki bakterii, które mogą przeni-

kać do mleka, a ich obecność jest

wykrywana w testach PCR przez

9 dni (18). Najlepiej jeżeli pobór

próbek mleka do badań odbywa

erenie

•

Plik z chomika:

karolina.vet96

Inne pliki z tego folderu:

materialy o chlamydiozach.pdf (59719 KB)
materialy goraczka Q.pdf (25686 KB)
GORĄCZKA Q_WWT_1_2014.pdf (328 KB)
Gorączka Q - epidemiologia, patogeneza oraz diagnostyka laboratoryjna.pdf (503 KB)
Epidem and Infect - chlamydia in PL pig herds.pdf (193 KB)

Q_fever_kwiecień_2017.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: