bruc-i.docx

BRUCELOZA BYDŁA I KÓZ/ CHOROBA BANGA (BRUCELLOSIS BOVUM/ABORTUS INFECTIOSUS)

OSPA BYDŁA (VARIOLA VACCINIA)

choroba zakaźna i zaraźliwa, występuje u bydła, owiec, kóz, świń, koni, zajęcy i człowieka

czynnik etiologiczny: bydło: BRUCELLA ABORTUS, owce i kozy: BRUCELLA MELITENSIS, świnie: B. suis, gram- pałeczki

źródło zakażenia: zwierzęta, które po poronieniu lub porodzie wydalają zarazki z płodem, wodami i błonami płodowymi ,mleko, czasami brucele są wydalane z moczem, może dość do zakażenia przez inne gatunki zwierząt (świnie, owce i kozy)

drogi zakażenia: - per os (przeważnie), rzadziej drogą rodną lub przez skórę, układ oddechowy 

OI: 2/3 tyg. - 6/9 miesięcy

PATOGENEZA - brucele po wniknięciu do organizmu przenikają do węzłów chłonnych, a następnie do krwiobiegu, gdzie się szybko namnażają i przebywają 10-21 dni

- potem znikają z krwi i osiedlają się w różnych narządach wewnętrznych, wnikają do fibroblastów, komórek śródbłonkowych, makrofagów i granulocytów

- najczęściej lokalizują się w węzłach chłonnych, śledzionie, ścięgnach, kaletkach maziowych, jądrach, przyjądrzach, pęcherzykach nasiennych, wymieniu i macicy

- u młodych zwierząt brucele w narządach, zniszczeniu ulegają także w nie ciężarnej macicy, w której nie znajdują sprzyjających warunków rozwoju - natomiast u zwierząt dojrzałych płciowo brucele mogą się utrzymywać w stanie żywotnym - głównie w węzłach chłonnych nadwymieniowych i biodrowych oraz w wymieniu, stawach, pochewkach ścięgnowych i kaletkach maziowych - przez miesiące i lata

- u zwierząt ciężarnych brucele przenikają do macicy dopiero w pierwszym okresie ciąży, najpierw przedostają się do łożyska, gdzie znajdują szczególnie korzystne warunki do szybkiego namnażania, zwłaszcza w nabłonku kosmków, po czym rozprzestrzeniają się między kosmówką a błoną śluzową macicy, doprowadzając do odklejenia łożyska

- brucele wnikają także do wód i błon płodowych, skąd drogą hematogenną lub per os wraz z połkniętymi płodowymi dostają się do płodu, wywołując u niego stany zapalne w żołądku, jelicie cienkim i narządach miąższowych

- następstwem odklejenia łożyska i zakażenia płodu jest obumarcie płodu

- gdy płody giną we wczesnym okresie ciąży, mogą one ulec maceracji i wessaniu

- płody starsze zostają poronione

- często po poronieniu, dochodzi do zatrzymania łożyska, gdyż toczące się zapalenie prowadzi do zrostów błon płodowych z błoną śluzową macicy, pozostawione łożysko sprzyja namnażaniu się bruceli a tym samym nasilaniu się zapalenia macicy 

- ospa występuje u bydła, kóz, koni, świń, bawołów, wielbłądów, osłów, zajęcy, królików, małp, ptaków i człowieka, jest chorobą zakaźną

- ospa bydła, koni i świń podobna jest morfologicznie do ospy ludzkiej i cechują ją głównie zmiany wysiękowo-zapalne w naskórku

- u owiec i kóz odczyny zapalno-wysiękowe spotyka się raczej w skórze właściwej

- u ludzi i owiec, niekiedy także kóz i świń, osutka ospowa występuje na całym ciele, natomiast u bydła, koni i wielbłądów ma zwykle charakter miejscowy

- powstawanie zmian ospowych u ludzi, bydła i koni rozpoczyna się różyczkowym zaczerwienieniem skóry (stadium erythematosum, roseola variolosa) pod postacią okrągłych, czerwonych plamek, które wkrótce przekształcają się w grudki (stadium papulosum) wielkości ziarna prosa

- z kolei tworzy się wielokomorowy pęcherzyk (stadium vesiculosum) o perłowym połysku, wielkości ziarna grochu i większej, wypełniony przejrzystym płynem, wykazujący na szczycie charakterystyczne zagłębienie(pępek)

- z chwilą pojawienia się w pęcherzykach białych ciałek krwi zawartość pęcherza mętnieje i pojawia się ropna krosta (stadium pustulosum)

- po pęknięciu krost powstaje brązowy strup (stadium crustosum)

- po odpadnięciu strupów (stadium decrustationis) pozostają często blizny poospowe, które zaciągając się dają wgłębienia zwane u ludzi dziobami 

- u ludzi może pojawić się w pęcherzykach krew - powstaje wówczas ospa czarna (variola nigra)

czynnik etiologiczny: WIRUS OSPY BYDŁA (POXVIRUS BOVIS) i WIRUS KROWIANKI (POXVIRUS OFFICINALE)

- ospa u krów zdarza się rzadko

grupa wiekowa: - najczęściej krowy w okresie laktacji

OI: 4-8 dni, średnio 5

źródło zakażenia: - przenoszenie głównie podczas dojenia

drogi zakażenia: - wirus dostaje się do tkanek przez drobne ranki i uszkodzenia strzyków, droga oddechowa (przy zakażeniu właściwym wirusem ospy krów - Poxvirus bovis), dochodzi wtedy do uogólnienia choroby i wystąpienia gorączki (ciężka postać właściwej ospy bydła)

PATOGENEZA

- przy zakażeniu aerogennym dochodzi do uogólnienia choroby i wystąpienia gorączki (ciężka postać właściwej ospy bydła)

- wirusy namnażające się w komórkach nabłonkowych powodują powstawanie w cytoplazmie ciałek wtrętowych, zwanych u zwierząt ciałkami Paschena lub Prowazeka (u ptaków Borella lub Bollingera, a u ludzi Guarnierego)

- są to okrągłe, owalne lub sierpowate twory barwiące się hematoksyliną, metodą Gimsy lub barwnikami na tłuszcz

ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE

- zmiany dotyczą błon płodowych, macicy i płodu

wody płodowe: - naturalnie są przejrzyste, jasnożółte

                             - stają się mętne

                             - brudnoczekoladowe

błony płodowe: - ogniskowo lub rozlanie obrzękłe

                              - surowiczo nacieczone

                              - galaretowate

                              - usiane wybroczynami

                              - często wykazują szarożółte ogniska martwicowe

macica: błona śluzowa macicy pokryta śluzowym wysiękiem barwy żółtobrązowej lub czekoladowej, pomiędzy błoną śluzową macicy a kosmówką gromadzi się brudnożółty, bezwonny płyn, w którym znajdują się szarobiałe kłaczki rozpadłych tkanek

poroniony płód: obrzęk skóry, tkanki podskórnej, międzymięśniowej, worka osierdziowego i pępowiny, w jamach ciała gromadzi się płyn surowiczo-krwisty, błony surowicze i błona śluzowa żołądka, pęcherza moczowego i miedniczek usiane są smugowatymi lub punkcikowatymi wybroczynami, w wątrobie, śledzionie i węzłach chłonnych krezkowych drobne ogniska zapalno-martwicowe, płuca mogą wykazywać ropno-włóknikowe zapalenie, zawartość trawieńca, normalnie przezroczysta, staje się cytrynowa, mętna i kłaczkowata, z reguły zawiera dużo bruceli, błona śluzowa przedżołądków pokryta nalotem włóknikowym, jelita cienkie wykazują ostry nieżytowy, niekiedy krwotoczny stan zapalny, powiększona, węzły chłonne powiększone

BRUCELOZA BUHAJÓW

- dotyczy głównie jąder i przebiega albo w postaci ostrej - martwicowej, albo przewlekłej - ziarniniakowej

- powrózki nasienne ulegają zgrubieniu, a najądrza stają się obrzękłe; tworzą się ogniska martwicze i ropnie

OSTRA POSTAĆ- MARTWICOWA

jądra: - znaczne powiększenie

           - wskutek równoczesnego silnego odczynu zapalnego osłonek jądrowych (periorchitis) dochodzi do nagromadzenia w jamie pochwowej (cavum vaginale) znacznej ilości wysięku ropno-włóknikowego

           - osłonki jądrowe pokryte są gruby nalotem włóknika

           - w miąższu jądrowym pojawiają się ogniska martwicowe, które stopniowo rozprzestrzeniają się i zlewają ze sobą

            - w zaawansowanych przypadkach choroby całe jądro ulega martwicy

            - w miarę trwania procesu martwicowego jądro zostaje otorbione od strony osłonki kurczliwej (tunica dartos) przez tkankę łączną

najądrza: - znaczne powiększenie

                - ogniska martwicowe

BRUCELOZA BUHAJÓW - POSTAĆ PRZEWLEKŁA - ZIARNINIAKOWA

- obserwuje się histologicznie prosówkowe ziarniniaki (brucelloma), podobne do gruzełków gruźliczych oraz zwłóknienie jądra (fibrosis testis)

BRUCELOZA BUHAJÓW - BRUCELOZA PĘCHERZYKÓW NASIENNYCH

przebieg ostry: - objawia się powstawaniem torbieli retencyjnych, ropni, ogniskowych martwic w postaci martwaków oraz wylewami krwi

przebieg przewlekły: - zdarza się częściej

                                  - prowadzi do łącznotkankowego stwardnienia pęcherzyków i silnego zgrubienia ich otoczki

- u buhajów każde zapalenie pęcherzyków nasiennych, nawet mało typowe, z reguły nasuwa podejrzenie brucelozy

ZMIANY HISTOPATOLOGICZNE

- w łożysku stwierdza się zmiany obrzękowo-martwicowe oraz rozplem komórek siateczki, histiocytów, plazmocytów, limfocytów i granulocytów

- w postaci ziarniniakowej obserwuje się histologicznie prosówkowe ziarniniaki (brucelloma), podobne do gruzełków gruźliczych oraz zwłóknienie jądra (fibrosis testis)

BRUCELOZA OWIEC I KÓZ

Brucella MELITENSIS

źródła zakażenia: - chore owce i kozy, samice wydalające brucele z poronionymi płodami, zwierzęta wolnożyjące, zanieczyszczona woda, ściółka, pasza

drogi zakażenia: - per os

                              - przez jamy nosowe

                              - rzadziej przez uszkodzoną skórę

PATOGENEZA

- po wniknięciu do organizmu brucele dostają się do węzłów chłonnych, a następnie do krwi (bakteriemia), z którą są przenoszone do narządów wewnętrznych

- u ciężarnych zatrzymują się w łożysku, powodując stan zapalny prowadzący do upośledzenia ożywienia płodu i w konsekwencji do poronienia lub urodzenia słabego potomstwa

- po poronieniu brucele usadawiają się głównie w węzłach chłonnych wymienia lub w 

  samym wymieniu, gdzie mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy/lat

ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE

- poronione płody mogą nie wykazywać zmian lub stwierdza się obrzęk tkanki podskórnej i

  wzrost ilości płynu w jamie otrzewnej

- płód może wykazywać zmiany autolityczne (przy niewydaleniu go od razu po obumarciu)

- liścienie łożyska przyjmują barwę szarą

ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE
1. stadium erythematosum - powstawanie zmian ospowych rozpoczyna się różyczkowym zaczerwienieniem skóry pod postacią okrągłych, czerwonych plamek
2. stadium papulosum - plamki przekształcają się w grudki wielkości ziarna prosa
3. stadium vesiculosum - tworzy się wielokomorowy pęcherzyk o perłowym połysku, wielkości ziarna grochu i większej, wypełniony przejrzystym płynem, wykazujący na szczycie charakterystyczne zagłębienie (pępek)
4. stadium pustulosum - z chwilą pojawienia się w pęcherzykach białych ciałek krwi zawartość pęcherza mętnieje i pojawia się ropna krosta
5. stadium crustosum - po pęknięciu krost powstaje brązowy strup
6. stadium decrustationis - po odpadnięciu strupów pozostają często blizny poospowe, które zaciągając się dają wgłębienia zwane u ludzi dziobami 
skóra: - u samic - skóra strzyków i wymienia
            - u samców - skóra moszny
            - w ciężkich przypadkach wykwity ospowe pojawiają się na skórze śluzawicy, głowy, szyi, przyśrodkowej strony ud, podbrzusza, sromu oraz na błonie śluzowej początkowego odcinka przewodu pokarmowego i oddechowego
            - wykwity powstają z reguły w różnym czasie, stąd proces chorobowy trwa około 3 tygodni, a w przypadkach lżejszych - 10 dni
            - pierwsze zmiany pojawiają się w postaci drobnych, przekrwionych grudek, które stopniowo przekształcają się we wklęsłe, wielokomorowe pęcherze, a następnie w krosty
            - po pęknięciu i wyschnięciu krost tworzą się strupy silnie przylegające do tkanek, które po ok. 2 tygodniach odpadają
            - właściwej ospie towarzyszy często wybroczynowość, stąd strupy mają na ogół ciemniejsze zabarwienie aniżeli przy zakażeniu wirusem krowianki
- jeżeli nie dojdzie do wtórnych zakażeń lub do uogólnienia choroby, przebieg ospy jest łagodny
- zmiany szybko ustępują, zwłaszcza przy zakażeniu wirusem krowianki
- powikłaniem ospy krów może niekiedy być miejscowa martwica tkanek, ropowica i zapalenie wymienia (mastitis)
- przebycie zakażenia pozostawia małe blizny oraz odporność trwającą prawdopodobnie do końca życia
ZMIANY HISTOPATOLOGICZNE
- wirusy namnażające się w komórkach nabłonkowych powodują powstawanie w cytoplazmie ciałek wtrętowych, zwanych u zwierząt ciałkami Paschena lub Prowazeka (u ptaków Borella lub Bollingera, a u ludzi Guarnierego)
- są to okrągłe, owalne lub sierpowate twory
RZEKOMA OSPA KRÓW (PSEUDOVARIOLA BOVUM, PARAVACCINIA
czynnik etiologiczny: VIRUS PARAVACCINIAE
- zdarza się znacznie częściej niż ospa prawdziwa
źródła zakażenia: - zakażenie szerzy się głównie w sposób mechaniczny w czasie doju
                                 - rozprzestrzenianiu sprzyja przede wszystkim uszkodzenie nabłonka strzyków i dlatego ospopodobne wykwity powstają przeważnie na strzykach, rzadziej na pozostałych częściach wymienia

OI: średnio 5 dni

- często chorują wszystkie krowy stada
- powstająca odporność jest krótkotrwała
- stąd możliwe nawroty, które mogą się utrzymywać w stadzie przez kilka miesięcy

ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE
- podobne do ospy prawdziwej

- w miejscu zakażenia skóry powstaje miejscowe zaczerwienienie i obrzęk tkanki
- po 48h rozwijają się grudki koloru pomarańczowego, które stopniowo ciemnieją, zasychają i okrywają się delikatnym strupem
- po regeneracji nabłonka strupy odpadają, nie pozostawiając blizn
- część grudek przekształca się w pęcherzyki, które są na ogół większe niż w ospie prawdziwej, nie mają nieckowatych zgłębień i nie przechodzą w stadium krost
- zmiany w skórze strzyków przyjmują często charakterystyczny kształt pierścieni lub podkowy
- ustępowanie zmian trwa 3-4 tygodnie