Wąglik, ANTHRAX, splenic fever
PRYSZCZYCA (STOMATITIS APHTHOSA EPIZOOTICA/APHTHAE EPIZOOTICAE;
foot and mouth disease - FMD)
LASECZKA WĄGLIKA (BACILLUS ANTHRACIS)
bardziej wrażliwe są zwierzęta młodsze
OI 24h - 3dni, per os
czynniki sprzyjające: zmęczenie, głód, przegrzanie, przeziębienie, brak witamin, zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego
źródła zakażenia: zakażone pastwiska, pasza, woda i różne surowe produkty pochodzenia zwierzęcego, zwierzęta zakażone, grzebowiska zwierząt, garbarnie i nieodpowiednio urządzone zakłady utylizacyjne, zwierzęta chorujące ze wszystkich wydalin i wydzielin, krew lub wydaliny zwierzęcia chorego dostaną się na świeże rany lub na błonę śluzową
WIRUS PRYSZCZYCY, rodzaj Aphthovirus, rodzina Picornaviridae
źródło zakażenia: zwierzęta chore, będące w okresie wylęgania, nosiciele i siewcy, w końcowym okresie inkubacji najwięcej zarazków zawiera ślina, wydzielina nosowo-gardłowa, mleko, kał i mocz, na początku choroby wydalanie wirusa jest szczególnie obfite, potem spada (zwłaszcza pęknięciu ostatnich pęcherzy), wektorami może być zakażone bezobjawowo bydło, ludzie, zwierzęta domowe, dzikie ptaki, owady
drogi zarażenia: - droga alimentarna (przez przewód pokarmowy)
- droga aerogenna
- spojówki
- nieowłosiona, poraniona skóra
OI 2-7 dni (do 14 dni)
- zarazki po dostaniu się per os do przewodu pokarmowego przechodzą w formy wegetatywne, które po namnożeniu się w błonie śluzowej jelit cienkich przenikają do limfy, a z nią do węzłów chłonnych
- jeżeli zarazek jest mało chorobotwórczy, a odporność komórkowa organizmu bardzo duża, rozwój zakażenia może na tym etapie ulec zahamowaniu
- zadziałanie w tym czasie na organizm niekorzystnych czynników zewnętrznych wpływa na uaktywnienie są zakażenia
- dochodzi do wytwarzania egzotoksyn, które porażają obronę komórkową organizmu
- zarazek dostaje się do krwi, uruchamiając równocześnie obronę humoralną
- jeżeli w tej fazie zakażenia nie dojdzie do zniszczenia zarazków, następuje ich namnażanie we krwi i powstanie posocznicy
- w jej przebiegu ulegają uszkodzeniu naczynia krwionośne, w wyniku czego powstają liczne wybroczyny i wylewy krwi oraz przenikanie osocza do tkanek
- powstają obrzęki, których nasilenie zależy od właściwości laseczek
- w przypadku zakażenia laseczkami produkującymi małe ilości toksyn obrzękotwórczych, posocznica wąglikowa może przebiegać bez znaczniejszych obrzęków
- postać posocznicowa wąglika prowadzi z reguły do śmierci zwierzęcia wskutek porażenia ośrodka oddechowego
- w przypadku gdy zarazki wąglika nie są w stanie pokonać bariery obronnej organizmu, rozwija się wówczas w miejscu osiedlenia się zarazków ognisko zapalne z obrzękiem okolicznych tkanek
- powstaje miejscowa obrzękowa postać wąglika, która nierzadko kończy się wyzdrowieniem
Wirus wnika do organizmu przez błony śluzowe górnych odcinków przewodu pokarmowego i układu oddechowego bądź też przez spojówki lub nieowłosioną skór
- wirus namnaża się najpierw w bramie wejścia, w warstwie nabłonka (powoduje powstanie jednego lub kilku pęcherzy pierwotnych
- z pęcherzy pierwotnych wirus dostaje się do krwi i chłonki, wywołując posocznicę
- w okresie wirusemii zarazek wędruje do innych tkanek nabłonkowych, w których po 2-4 dniach od zakażenia powstają pęcherze wtórne
- miejscami predylekcyjnymi dla pęcherzy wtórnych jest błona śluzowa jamy ustnej oraz skóra wymienia i szpary międzyracicowej
- pęcherze pękają albo ulegają wygojeniu lub na skutek powikłań bakteryjnych zmieniają się w owrzodzenia
- wirus po dostaniu się do mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych wywołuje w nich zmiany zapalne i zwyrodnieniowe (serce tygrysie u cieląt)
- w bramie wejścia wirusa, którą jest błona śluzowa, powstają ogniskowe zmiany zwyrodnieniowe, stwierdzalne tylko histologicznie i określane jako pęcherze pierwotne (aphthae primariae), na podniebieniu miękkim, w jamie nosowej, przełyku oraz tylnej części jamy ustnej
- z pęcherzy wirus dostaje się do krwi, a następnie do narządów, gdzie ulega namnożeniu
- po namnożeniu wirusa i powstaniu wiremii, w tkankach nabłonkowych pęcherze (aphthae secundaria), widoczne już makroskopowo, miejscem predylekcyjnym do ich występowania jest przede wszystkim błona śluzowa jamy ustnej oraz skóra wymienia i okolicy racic
POSTAĆ POSOCZNICOWA- szybki rozkład gnilny- niezupełne stężenie pośmiertne zwłok - z naturalnych otworów ciała sączy się ciemna, (niekrzepnąca), lakowata krew- widoczne błony śluzowe zastoinowo przekrwione - w tkance łącznej podskórnej stwierdza się zwykle w różnych okolicach ciała surowicze obrzęki, wokół których występują wybroczyny - obrzęki obserwuje się w obrębie krezki i śródpiersia, w okolicy nerek, w gardle- pod błonami surowiczymi, szczególnie pod nasierdziem i w błonach śluzowych występują liczne plamiste i smugowate wylewy krwi- wybroczyny stwierdza się we wszystkich narządach wewnętrznych węzły chłonne: - szczególnie przynależne do miejsc objętych obrzękiem - powiększone, soczyste, przekrwioneśledziona: - typowy obraz ostrego obrzmienia wąglikowego (tumor lienis anthracocicus) - prawie zawsze - gładka - torebka napięta - z powierzchni przekroju wynicowuje się ciemnoczerwona, bryjowata miazga, zbierająca się łatwo grzbietem noża (miąższ czerwonoczarny, półpłynny) - prawidłowa struktura narządu jest zupełnie zatarta - narządy miąższowe są zwyrodniałe miąższowo (głównie m. sercowy) - wątroba i nerki silnie przekrwione zastoinowoserce: zwyrodnienie miąższowe, wylewy krwi pod nasierdziem nerki: silnie przekrwione zastoinowo wątroba: silnie przekrwione zastoinowo, obrzękłapłuca: przekrwienie i wybroczyny mózg, opony: - przekrwienie i wybroczyny, wylewy krwi w oponach (apoplexia intermeningealis)
jelita: - rozlane lub ogniskowe krwotoczno-martwicowe zapalenie postać ogniskowa: - zwana karbunkułem - nieco wyniesione ponad błonę śluzową ognisko barwy czerwonej, pokryte często włóknikowym nalotem - na szczycie ogniska znajduje się szaro-brązowo-czarny strup, utworzony z martwiczych tkanek - po odpadnięciu strupa powstaje owrzodzenie otoczone obrzękłą, przekrwioną błoną śluzową - karbunkuł prześwieca przez błonę surowiczą, która w tym miejscu jest obrzękła, usiana wybroczynami i pokryta włóknikiem
POSTAĆ SKÓRNA- u bydła krwisty obrzęk zapalny - u owiec karbunkuły wąglikowe w postaci ograniczonych krwotoczno-martwicowych zapaleń skóry i tkanki podskórnej POSTAĆ PRZEWLEKŁA- raczej u świń, rzadko - u bydła zmiany mogą ograniczać się do kilku węzłów chłonnych krezkowych
POSTAĆ PĘCHERZYKOWA- pęcherze dochodzą do wielkości jaja kurzego i są wypełnione żółtoczerwonym płynem- pojedyncze lub mnogie pęcherze w błonie śluzowej jamy ustnej i na skórzestwierdza się: na bezzębnym brzegu szczęki, na błonie śluzowej warg i policzków, gardła, na śluzawicy, w otworach nosowych, na podniebieniu twardym , w krtani, tchawicy, oskrzelach, w ukł. pokarmowym zwłaszcza na fałdach żwacza, na skórze (u podstawy rogów, szpary międzyracicznej, na wymieniu i strzykach)- czasami może dojść do oddzielenia się koronki od rogu racicy, a w następstwie powikłań bakteryjnych, do zejścia puszki rogowej lub zanokcicy (panaritium)- powstają wówczas odosobnione lub zlewające się nadżerki (erosiones), obrzeżone strzępkami resztek sklepienia pęcherzy- dno nadżerek stanowi warstwa brodawkowata z intensywnie czerwonymi brodawkami, która zostaje pokryta żółtawym lub szarobiałym nieżytowo-ropnym wysiękiem - śladem pierwotnych nadżerek są leukoplakie (ogniskowe białawe zgrubienia nabłonka)- zmianom pęcherzowym w jamie ustnej towarzyszą często uszkodzenia błony śluzowej przełyku i przedżołądków w postaci pęcherzy, nadżerek i owrzodzeńPOSTAĆ STRUPOWA żwacz i księgi: - w żwaczu i księgach rozwijają się niekiedy okrągłe, ciemnobrunatne strupy powstają one w następstwie hialinizacji i koagulacji nabłonków- pęcherze, nadżerki, owrzodzenia i strupy spotyka się przede wszystkim na szczytach fałdów żwaczatrawieniec i jelita: - w błonie śluzowej trawieńca i jelit występują wybroczyny oraz ogniskowe lub rozlane obrzęki zapalne- fałdy spiralne trawieńca przekształcają się niekiedy w grube, galaretowate obrzęki, którym mogą towarzyszyć ciemnobrunatne strupy i owrzodzenia- w zakresie opłucnej, osierdzia i nasierdzia stwierdza się podsurowicze wylewy krwi- worek osierdziowy zawiera często dużą ilość surowiczego płynu POSTAĆ ZŁOŚLIWA- przebiega z nieropnym zapaleniem mięśnia sercowego, bez tworzenia się pęcherzy, ale z częstym zejściem śmiertelnym serce: - zapalenie mięśnia sercowego poprzedza zwykle zwyrodnienie (zwyrodnienie szkliste, ziarniste, wodniczkowe, tłuszczowe) - zwyrodnienie szybko prowadzi do martwicy rozpływnej włókien mięśniowych, zmianom zwyrodnieniowo-martwicowym towarzyszą mniej lub bardziej nasilone procesy zapalne w postaci nacieków limfohistiocytarnych, leukocytarnych i komórek plazmatycznych - w tym okresie może dojść do nagłego porażenia czynności serca i śmierci zwierzęcia, jeżeli zwierzę utrzyma się przy życiu, wygojenia zmian poprzez rozrost tkanki ziarninowej i jej zbliznowacenie - zmiany zwyrodnieniowo-martwicowo-zapalne występują przede wszystkim w ścianie lewej komory i w przegrodzie serca w postaci małych lub większych ognisk i smużek nadających sercu charakterystyczny tygrysowaty wygląd (cor tigrinum)- skutkiem uszkodzenia serca są zwykle skrzepy krwi w lewej komorze oraz zastój krwi w narządach mięśnie - u młodych spotyka się czasami zmiany zwyrodnieniowe szklisto-woskowe w mięśniach szkieletowych, u cieląt, młodego bydła, prosiąt i jagniąt zmiany te występują w postaci mnogich, rozsianych ognisk w różnych grupach mięśniowych- u bydła dorosłego zmiany zwyrodnieniowe lokalizują się głównie w mięśniach udaPRYSZCZYCA OWIEC I KÓZ- pryszczyca u owiec, kóz i świń przebiega łagodnie, przy czym u owiec i świń na plan pierwszy wysuwają się zmiany w obrębie racic, często powikłane wtórnym zakażeniem bakteryjnym - u kóz, obok pęcherzy, często występują obrzęki błony śluzowej warg i policzków OBRAZ HISTOPATOLOGICZNY- pęcherze pierwotne (ogniskowe zmiany zwyrodnieniowe) na błonach śluzowych podniebienia miękkiego, jamy nosowej, przełyku oraz tylnej części jamy ustnej - pęcherze rozwijają się w warstwie kolczystej nabłonka, gdzie dochodzi do zwyrodnienia i rozpadu (lizy) kilku leżących obok siebie komórek - powstaje pęcherzyk, w którym gromadzi się niewielka ilość płynu- z kolei kilka sąsiadujących ze sobą pęcherzyków łączy się tworząc duży pęcherz z wodnistym płynem, większe pęcherze mają z reguły budowę wielokomorową - poszczególne komory oddzielone są od siebie mostkami z zachowanych komórek, które łączą dno ze sklepieniem pęcherza- warstwa rozrodcza nabłonka nie ulega uszkodzeniu, co umożliwia szybkie gojenie nadżerek powstałych po pęknięciu pęcherzy- w postaci złośliwej w sercu zmianom zwyrodnieniowo-martwicowym towarzyszą mniej lub bardziej nasilone procesy zapalne w postaci nacieków limfohistiocytarnych, leukocytarnych i komórek plazmatycznych- w postaci strupowej strupy powstają w następstwie hialinizacji i koagulacji nabłonków, do których przenika krew z naczyń włosowatych
karolina.vet96