Zaburzenia psychiczne u dorosłych krzywdzonych w dzieciństwie.pdf

(297 KB) Pobierz

Zaburzenia psychiczne u dorosłych

krzywdzonych w dzieciństwie –

badanie z zastosowaniem wywiadu

strukturalizowanego SCID-I

Małgorzata Dragan

Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

Celem badania było przeprowadzenie ustrukturalizowanych klinicznych wywiadów

diagnostycznych (Structured

Clinical Interview for DSM-IV-TR,

SCID-I) z osoba-

mi, które aktualnie nie leczą się psychiatrycznie, i uwzględnienie w ramach tych

wywiadów pytań o doświadczenia krzywdzenia w dzieciństwie. Postawiono pytanie

o to, czy osoby relacjonujące doświadczenia krzywdzenia w dzieciństwie w porów-

naniu z osobami bez takich doświadczeń otrzymają częściej diagnozę zaburzenia

psychicznego według SCID-I. Zbadano łącznie 98 osób, spośród których 58 rela-

cjonowało doświadczenia krzywdzenia w dzieciństwie. Wykazano istotne staty-

stycznie różnice w zakresie występowania zaburzeń psychicznych – aktualnych

i w ciągu życia. W grupie osób relacjonujących krzywdzenie w dzieciństwie 36,2%

otrzymało diagnozę bieżącego zaburzenia według SCID-I, natomiast w grupie bez

tego typu doświadczeń nie otrzymał jej nikt. Diagnozę w ciągu życia otrzymało

55,2% badanych z grupy osób krzywdzonych w dzieciństwie w porównaniu z 12,5%

w grupie osób bez tego typu doświadczeń. Stwierdzono także częstsze relacjono-

wanie stresu bieżącego i współwystępowanie zaburzeń. Ogólnie przeprowadzone

badanie potwierdziło, że osoby relacjonujące doświadczenia krzywdzenia w dzie-

ciństwie w porównaniu z osobami bez takich doświadczeń wykazują więcej obja-

wów psychopatologii i spełniają znacznie częściej kryteria zaburzeń psychicznych

z osi I DSM-IV-TR według SCID-I.

łowa kluczowe

doświadczenia krzywdzenia w dziecińStwie

zaburzenia pSychiczne

uStrukturalizowany wywiad kliniczny

Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 17 Nr 2 (2018)

ZABURZENIA PSYCHICZNE U DOROSŁYCH KRZYWDZONYCH W DZIECIŃSTWIE…

becnie liczne już badania na temat odległych następstw krzywdzenia

w dzieciństwie, a także ich metaanalizy w sposób dosyć spójny wykazują,

że jest ono znaczącym czynnikiem ryzyka zaburzeń psychicznych w wieku

dorosłym (np. Chapman i in., 2004; Cohen, Brown, Smailes, 2001; Edwards, Holden,

Felitti, Anda, 2003; Green i in., 2010; por. Dragan, 2016; Jarosz, 2009; Makaruk i in.,

2018). Doświadczenie zaniedbywania, przemocy fizycznej, emocjonalnej i seksualnej

czy bycie świadkiem przemocy w rodzinie, a także wydarzenia traumatyczne – ta-

kie jak śmierć bliskiego członka rodziny – szczególnie silnie wiąże się z ryzykiem

zaburzeń w dalszych etapach życia. Przykładowo, na podstawie metaanalizy badań

przeprowadzonej przez Chen i in. (2010), uwzględniającej 37 badań i ponad 3 mln

badanych, wykazano istotny związek między przemocą seksualną a diagnozą w ciągu

życia zaburzeń snu, zaburzeń lękowych, depresji, zaburzeń odżywiania oraz prób

samobójczych. Podobne negatywne następstwa wiążą się z innymi formami prze-

mocy – fizyczną i emocjonalną – oraz z zaniedbywaniem. Jako przykład może służyć

przeprowadzona przez Norman i in. (2012) metaanaliza 124 badań. Wynika z niej,

że zarówno przemoc fizyczna i emocjonalna, jak i zaniedbywanie w dzieciństwie

wiążą się m.in. ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń depresyjnych, nadużywania nar-

kotyków, prób samobójczych oraz ryzykownych zachowań seksualnych na dalszych

etapach życia. Ponadto na podstawie przeglądu piśmiennictwa stwierdzono, że ze

zwiększonym ryzykiem psychopatologii w dorosłości mogą się wiązać również inne

doświadczenia w dzieciństwie postrzegane jako krzywdzenie, takie jak separacja od

rodzica w wyniku rozwodu, wysoki poziom konfliktów w rodzinie czy odwrócenie

ról (parentyfikacja; por. Dragan, 2016; Izdebska, 2010; Jarosz, 2009; Schier, 2015).

Na przykład Kendler, Neale, Kessler, Heath i Eaves (1992) wykazali, że separacja

od rodzica przed 17 r.ż. koreluje ze zwiększonym ryzykiem depresji, uogólnionego

zaburzenia lękowego i lęku napadowego. W innych badaniach stwierdzono, że czę-

ste, poważne konflikty między rodzicami dziecka, które miały miejsce przed ukoń-

czeniem przez nie 14 r.ż., oraz nadmierna kontrola ze strony matki i odwrócenie ról

w relacji z nią okazały się silnie związane z późniejszym występowaniem u dziecka

problemowego używania alkoholu (Dragan, Hardt, 2016). Podobne prawidłowości

zaobserwowano w badaniu dużej próby studentów przeprowadzonym w ostatnim

czasie w Polsce (Makaruk i in., 2018). Uwzględniono w nim różne kategorie nega-

tywnych doświadczeń z dzieciństwa i potwierdzono ich związek z m.in. takimi za-

chowaniami zagrażającymi zdrowiu jak próby samobójcze i nadużywanie substancji

psychoaktywnych.

Warto podsumować, że ze względu na uzyskiwane w różnych badaniach podob-

ne zależności wielu autorów – jak np. Reuben i in. (2016) – podziela pogląd, zgodnie

www.dzieckokrzywdzone.fdds.pl

Małgorzata Dragan

z którym problem krzywdzenia dzieci stanowi nieujawniony społecznie kryzys zdro-

wotny o dalekosiężnych konsekwencjach. Jeszcze do niedawna nierzadko przyjmo-

wano, że podstawowym mechanizmem prowadzącym do występowania różnych

konsekwencji krzywdzenia w dzieciństwie jest podejmowanie przez ofiary zacho-

wań ryzykownych (Jarosz, 2009). Obecnie dominującym w piśmiennictwie podej-

ściem jest wyjaśnianie związku między doświadczeniami krzywdzenia w dzieciństwie

a zdrowiem psychicznym w kategoriach psychofizjologicznych reakcji organizmu

na długotrwały stres. Z perspektywy neurobiologicznej mówi się o niekorzystnym

wpływie tego typu doświadczeń na rozwijający się mózg i deregulacji układów bio-

rących udział w reakcjach stresowych, która objawia się nadmierną wrażliwością

na stres bieżący. To właśnie ta nadmierna wrażliwość wiąże się z podatnością na za-

burzenia psychiczne. Z perspektywy psychologicznej z kolei wskazuje się na główną

rolę takich mechanizmów jak dysocjacja i inne niekorzystne w perspektywie długo-

terminowej intrapsychiczne strategie radzenia sobie z traumą, takie jak tłumienie

emocji czy ruminowanie (tzn. przeciągające się negatywne myślenie). Strategie te

przyczyniają się do deregulacji emocjonalnej, która uznawana jest za wspólny rdzeń

wielu zaburzeń psychicznych (Dragan, 2016).

Należy podkreślić, że we współczesnych badaniach długotrwałych konsekwencji

niekorzystnych doświadczeń w dzieciństwie uwzględniane są nie tylko różne rodza-

je przeżyć ocenianych jako krzywdzenie, ale także ich częste współwystępowanie

i efekt kumulacji następstw. Innym ważnym zagadnieniem jest wpływ zniekształceń

pamięci na przywoływanie zdarzeń z okresu dzieciństwa (Hardt, Schier, Dragan,

2011). Dotychczasowe dowody na związek między doświadczeniami krzywdzenia

a zdrowiem psychicznym w dorosłości pochodzą bowiem głównie z badań polega-

jących na przywoływaniu wspomnień takich zdarzeń. Reuben i in. (2016) porównali

jednak dane retrospektywne z wynikami badania podłużnego i doszli do wniosku,

że te ostatnie potwierdzają związek między doświadczeniami krzywdzenia w dzie-

ciństwie a negatywnymi następstwami wykazywany w badaniach polegających

na retrospekcji.

W badaniach, w których porównuje się osoby krzywdzone w dzieciństwie z tymi,

które nie mają tego typu doświadczeń, stosuje się różne metody pomiaru psycho-

patologii i diagnozy zaburzeń psychicznych. Kliniczne wywiady strukturalizowane,

takie jak

Ustrukturalizowany wywiad kliniczny do badania zaburzeń z osi I DSM-IV-TR

(SCID-I,

Structured Clinical Interview for DSM-IV-TR;

First, Gibbon, Spitzer, Williams,

2002; wersja polska: Popiel, Praglliams, Zawadzki, 2014) są z różnych względów –

takich jak zwiększone koszty badania, jego długotrwałość oraz wymóg doświad-

czenia klinicznego oraz treningu w stosowaniu narzędzia – używane rzadziej niż

Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 17 Nr 2 (2018)

ZABURZENIA PSYCHICZNE U DOROSŁYCH KRZYWDZONYCH W DZIECIŃSTWIE…

metody kwestionariuszowe. W Polsce do niedawna nie była dostępna żadna z wer-

sji klinicznego wywiadu ustrukturalizowanego. Celem opisanego w tej pracy badania

było zatem przeprowadzenie takich wywiadów przy użyciu SCID-I (wersja badaw-

cza) z osobami, które aktualnie nie leczą się psychiatrycznie (grupa niekliniczna),

i uwzględnienie w ramach tych wywiadów pytań o doświadczenia krzywdzenia

w dzieciństwie. Postawiono pytanie o to, czy osoby relacjonujące doświadcze-

nia krzywdzenia w dzieciństwie w porównaniu z osobami bez takich doświadczeń

otrzymają częściej diagnozę zaburzenia psychicznego (bieżącego i w ciągu życia)

według SCID-I.

ETODA

Grupę badaną wyłoniono z uczestników panelu internetowego firmy specjalizującej

się w badaniach sondażowych. Wyjściowo było to 1225 osób, które wypełniały

przez internet ankietę oraz kwestionariusze psychologiczne dotyczące sympto-

mów tzw. zespołu poznawczo-uwagowego, którego główną składową jest ten-

dencja do ruminacji (por. Dragan, 2011, 2016). Z tej grupy – na potrzeby innych

analiz – wybrano osoby o skrajnych cechach, tj. z wysokim lub niskim nasileniem

objawów tego zespołu. Ponadto ze względu na to, że osoby te miały uczestniczyć

w dalszej kolejności w badaniu neuroobrazowym z zastosowaniem rezonansu ma-

gnetycznego (MRI), zastosowano dosyć restrykcyjne kryteria wykluczenia, takie

jak przeszłe/obecne urazy głowy, obiekty metalowe w ciele, zaburzenia neuro-

logiczne, zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, tatu-

aże na skórze głowy, leworęczność, klaustrofobia, ciąża lub poważne procedury

medyczne w ciągu ostatnich dwóch lat. Dane na ten temat zbierano za pomocą

ankiety wewnętrznej stosowanej przez Pracownię Obrazowana Mózgu Instytutu

Biologii Doświadczalnej PAN. Warunkiem uczestnictwa było również zamieszki-

wanie w Warszawie i okolicach.

Ostatecznie w badaniu za pomocą SCID-I wzięło udział 98 osób. Uczestnicy

byli informowani o swoich podstawowych prawach jako osoby, uzyskiwano od

nich świadomą zgodę, a za udział w badaniu otrzymywali wynagrodzenie. Badanie

uzyskało akceptację Komisji ds. Etyki Badań Wydziału Psychologii Uniwersytetu

Warszawskiego. Próba została dobrana pod względem płci, wieku i wykształcenia

tak, aby odzwierciedlać populację warszawską (GUS, 2016; jej struktura demo-

graficzna jest odchylona w kierunku osób z wyższym wykształceniem i kobiet, ale

jest to prawidłowość obserwowana w populacji warszawskiej). Ogółem 57% osób

z wyłonionej próby stanowiły kobiety, 54% badanych miało wykształcenie wyższe

www.dzieckokrzywdzone.fdds.pl

Małgorzata Dragan

(25,5% – średnie, a 20,4% – niższe), 53,1% było żonatych/zamężnych lub w stałym

związku (36,7% – stanu wolnego, a 10,2% – po rozwodzie lub w separacji). Średnia

wieku wyniosła M = 32,64 roku (SD = 7,36; zakres: 19–65).

Wszystkie osoby badane brały udział w wywiadzie z zastosowaniem SCID-I, któ-

ry – po uprzednim szkoleniu przez specjalistę z zewnątrz (A. Popielarczyk) i treningu

praktycznym jego stosowania – przeprowadzała autorka niniejszego artykułu. W wy-

wiadzie oprócz rozmowy wstępnej i pytań przesiewowych uwzględniono moduły

A, B/C (w celu wykluczenia osób przejawiających objawy psychotyczne ze względu

na badanie MRI) oraz wszystkie pozostałe moduły D–J (a więc, oprócz objawów

psychotycznych, uwzględniono zaburzenia nastroju, zaburzenia związane z używa-

niem substancji, zaburzenia lękowe, zaburzenia pod postacią somatyczną, zaburzenia

odżywiania, zaburzenia przystosowania i zaburzenia dodatkowe). Oprócz diagnozy

bieżącego zaburzenia (current) SCID-I umożliwia określenie diagnoz w ciągu życia

(life-time), dzięki pytaniom o to, czy w życiu osoby kiedykolwiek wystąpiły objawy

poszczególnych zaburzeń (oczywiście odnosi się to do tych zaburzeń, w których

kryteriach diagnostycznych nie widnieje wymóg bieżącego występowania obja-

wów). Autorzy polskiej wersji SCID-I Popiel, Pragłowska i Zawadzki (2014) podają,

że zazwyczaj wywiad ten można przeprowadzić w trakcie jednej 60- lub 90-minu-

towej sesji. W opisywanym badaniu czas trwania wywiadu wynosił jednak 30–90

minut, ponieważ ze względu na niekliniczny charakter próby osoby badane różniły

się w znacznym stopniu w zakresie występowania objawów.

Informacje na temat doświadczeń krzywdzenia w dzieciństwie uzyskiwano

dopiero w trakcie wywiadu na temat zespołu stresu pourazowego (posttraumatic

stress disorder,

PTSD, moduł F, zaburzenia lękowe wg DSM-IV-TR), który rozpo-

czyna się pytaniem o zdarzenia traumatyczne w ciągu życia i zawiera dodatkowe

pytania na ten temat, m.in. o to, czy badany był kiedykolwiek ofiarą przemocy.

Dzięki możliwości zadawania pytań dodatkowych w SCID-I wprowadzono roz-

szerzenie wywiadu polegające na ponownym zadawaniu takich samych pytań

w odniesieniu tylko do okresu dzieciństwa, a także proszono badanych o ocenę

relacji z rodzicami. Ważną kwestią w przypadku SCID-I jest to, że osoby, któ-

re potwierdzą doświadczenia krzywdzenia w dzieciństwie (bądź jakiegokolwiek

innego zdarzenia traumatycznego lub związanego z silnym stresem), są jedynie

zachęcane – ale nie naciskane – aby opowiadać o nich szczegółowo. Ogółem,

spośród 98 badanych osób 58 relacjonowało doświadczenia krzywdzenia w dzie-

ciństwie, pozostałe osoby (n = 40) nie potwierdziły, aby takie zdarzenia miały

w ich życiu miejsce. Wśród osób relacjonujących doświadczenia krzywdzenia

w dzieciństwie znalazły się osoby doświadczające przemocy i zaniedbywania,

Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 17 Nr 2 (2018)

Plik z chomika:

Klaryssas

Zaburzenia psychiczne u dorosłych krzywdzonych w dzieciństwie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: