Bitwa pod Grunwaldem w historii i tradycji Polski i Litwy.pdf
(
2834 KB
)
Pobierz
99
Annales
Universitatis
Paedagogicae
Cracoviensis
Studia Historica XI
wydanie specjalne
Bitwa pod Grunwaldem
w historii i tradycji Polski i Litwy
99
Annales
Universitatis
Paedagogicae
Cracoviensis
Studia Historica XI
wydanie specjalne
Bitwa pod Grunwaldem
w historii i tradycji Polski i Litwy
pod redakcją
Jerzego Rajmana
Jacek Chrobaczyński (Kraków), Andrzej Essen (Kraków), Marek Kazimierz Kamiński (Warsza-
wa), Kazimierz Karolczak (Kraków), Franciszek Leśniak (Kraków), Marian Mudryj (Lwów),
Czesław Nowarski (Kraków), Michał Parczewski (Kraków), Aivas Ragauskas (Wilno), Jerzy
Rajman (Kraków), Marek Wilczyński (Kraków), Josef �½emlíčka (Praga)
Rada Naukowa
Redaktor Naczelny
Krzysztof Polek (e-mail: krzysztof_polek@interia.pl)
Sekretarz redakcji
Anna Zapalec (e-mail: zapalec@wp.pl)
e-mail Redakcji: studhist@up.krakow.pl
Recenzent
prof. dr hab. Krzysztof Ożóg
adres
Instytut Historii UP, 30–084 Kraków, ul. Podchorążych 2, p. 340
© Copyright by Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2011
ISSN 2081–3341
Publikacje zamieszczone w numerze zostały poddane recenzjom
Wydawnictwo Naukowe UP
Redakcja/Dział Promocji
30-084 Kraków, ul. Podchorążych 2
tel./fax 12 662–63–83, tel. 12 662–67–56
e-mail: wydawnictwo@up.krakow.pl
Zapraszamy na stronę internetową:
http://www.wydawnictwoup.pl
druk i oprawa
Zespół Poligraficzny UP, zam. 73/11
Wstęp
W kalendarzu liturgicznym dzień 15 lipca to święto Rozesłania Apostołów. Król
Władysław Jagiełło w niedługi czas po bitwie grunwaldzkiej nakazał, aby ten dzień
obchodzono uroczyście nie tylko jako święto liturgiczne, ale jako upamiętnienie
wielkiego zwycięstwa
1
. Cieszono się po prostu ze zwycięstwa, nie wiedząc jeszcze
przecież, jak dalej potoczą się losy konfliktu polsko-krzyżackiego. Kraków, a pewnie
i inne miasta królewskie, uczcił zwycięstwo biciem w dzwony i nocną iluminacją.
Radość wyrażali profesorowie krakowskiego uniwersytetu. Radość Polaków prze-
kazał po latach Jan Długosz, na ogół krytyczny wobec dokonań króla Władysława
Jagiełły. Zakon Najświętszej Panny Marii Domu Niemieckiego, militarna i polityczna
potęga, wspierany wojskowo, politycznie i moralnie przez znaczną cześć chrześci-
jańskiej Europy, przegrał 15 lipca 1410 r. wielką bitwę na polach koło wsi Grunwald.
Zakon Krzyżacki, grabieżca polskiego Pomorza i litewskiej Żmudzi, ale i doskonały
gospodarz, szybko odrodził się po klęsce. Polska i Litwa uzyskały bardzo niewiele
w kończącym Wielką Wojnę pierwszym pokoju toruńskim. Tak niewiele, że polski
historyk Jan Długosz w kilkadziesiąt lat po bitwie grunwaldzkiej żachnął się, że zwy-
cięstwo to zostało zmarnowane. Już współcześni nadali zwycięstwu grunwaldzkie-
mu wielkie znaczenie i to od razu, zaraz po bitwie. Nikt nie mógł przewidzieć, jak
fatalnie ułożą się dalsze sprawy, że Malbork nie zostanie zdobyty, że miasta pruskie
z powrotem poddadzą się Zakonowi.
Bitwa grunwaldzka inspiruje mediewistów do podejmowania badań nie tylko,
co warto podkreślić, nad szeroko rozumianą wojskowością, ale także nad zagadnie-
niami z historii kultury, religii, społeczeństwa, władzy itp. pierwszej i drugiej de-
kady XV w. Te studia „okołogrunwaldzkie” obejmują np. postawy mieszczaństwa,
dziękczynne fundacje kościołów i ołtarzy (tu słabo zbadana problematyka funda-
cji ku czci święta Rozesłania Apostołów), prosopograficzne studia nad rycerstwem
biorącym udział w tej bitwie, działania wojenne w okresie bitwy na innych polach
niż terytorium państwa zakonnego, poselstwa itp. Problematyka jest naprawdę
bardzo szeroka. Zebrane w niniejszym tomie artykuły badaczy polskich i litewskich
poświęcone są zarówno samej bitwie, jak i wielu zagadnieniom z nią związanym
2
.
T. Lalik,
O patriotycznym święcie Rozesłania Apostołów w Małopolsce XV wieku,
„Studia
Źródłoznawcze” 1981, 26, s. 23–32.
1
2
W czerwcu 2010 r. Instytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie i In-
stytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego w Wilnie zorganizowały konferencję zatytu-
łowaną „Bitwa grunwaldzka w historii i tradycji narodowej Polski i Litwy”. Publikowane
[4]
Tadeusz Grabarczyk omówił skomplikowaną kwestię ustalenia drogi, którą armia
polsko-litewska podążała na miejsce bitwy i na tej podstawie sformułował własną
propozycję rozwiązania tego zagadnienia. Jerzy Rajman podjął się przedstawienia
przebiegu bitwy dając pierwszeństwo źródłom z epoki, ale konfrontując je z hipote-
zami nowszych historyków polskich. Tomas Baranauskas dokonał krytycznej oceny
poglądów historyków litewskich na przebieg bitwy, rolę obu armii i ich dowódców,
króla Władysława i księcia Witolda. Pokazał, że przy ocenie bitwę historycy polscy
i litewscy posiłkują się tymi samymi źródłami, ale wyciągają nieraz diametralnie
różne wnioski. �½ydrūnas Mačiukas skupił swą uwagę na opinii, jaką Jan Długosz
przekazał o księciu Witoldzie, szczególnie o jego umiejętnościach dowódczych, roli,
jaką odegrał w bitwie i postawie podczas oblężenia Malborka. W artykułach history-
ków litewskich znajdujemy przegląd i ocenę poszczególnych stanowisk badawczych
w historiografii litewskiej, raczej słabo znanych w polskiej literaturze Jerzy Sperka
ukazał, że polscy rycerze dobrze przysłużyli się ojczyźnie. Fakty, które ten historyk
ujawnia, wydobywają z zapomnienia bezimiennych dotąd bohaterów bitwy.
Bitwa pod Grunwaldem to w wymiarze chronologii dziejów bardzo odległa hi-
storia. Dlaczego więc ma tak wielkie znaczenie w dziejach i tradycji historyczno-
-narodowej Polski i Litwy? Odpowiedzi na to pytanie jest wiele, ale trzeba zazna-
czyć, że na pewno wielki wpływ wywarło postrzeganie złowrogiej roli Prus. Prusy
w sensie terytorialnym stanowiły kontynuację państwa zakonnego, ich pierwszy
świecki władca był przecież ostatnim mistrzem. Był także, jak wielcy mistrzowie
po pokoju toruńskim, lennikiem króla Polski. Czy miał rację Paweł Jasienica, że po-
lityka polska wobec Zakonu i księstwa pruskiego to ciąg niezałatwionych spraw?
Patrząc z perspektywy losów Rzeczypospolitej uznać trzeba, że jednym z najdo-
nioślejszych wydarzeń, o znaczeniu dziejowym, była zgoda sejmu Rzeczypospolitej
4 lipca 1609 r. na to, aby lenno Prusy Książęce objęli Hohenzollernowie panują-
cy w Brandenburgii. Jan Zygmunt zastąpił w opiece nad obłąkanym Albrechtem
Fryderykiem zmarłego rok wcześniej Joachima Fryderyka. Fatalnym błędem było
przyznanie Janowi Zygmuntowi prawa do sukcesji w jego linii. Tym samym sejm
Rzeczypospolitej wypaczył sens hołdu krakowskiego z 1525 r. i otworzył branden-
burskiej linii Hohenzollernów drogę do panowania w Prusach Książęcych. Cóż uzy-
skano w zamian? Jan Zygmunt zobowiązał się wpłacić jednorazowo sumę 17 tysięcy
dukatów, a królowi Zygmuntowi obiecał poparcie w staraniach o tron szwedzki.
21 marca 1633 r. książę pruski złożył hołd lenny polskiemu królowi, z tym że uczy-
nił to nie osobiście, jak dotychczas było to praktykowane, lecz przez swego posła.
Był to znamienny precedens, zwiastujący w przyszłości rozluźnienie stosunków
między Rzecząpospolitą a Prusami Książęcymi. 19 września 1657 r. został podpisa-
ny układ w Welawie, który przyznawał elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi i jego
męskim potomkom pełnię praw książęcych w Prusach. W razie wygaśnięcia linii
męskiej Hohenzollernów prowincja ta miała powrócić do Polski. W konsekwencji
w niniejszym tomie artykuły stanowią rozbudowane wersje referatów wygłoszonych podczas
tej konferencji. Już po złożeniu tomu ukazało się kilka ważnych, „rocznicowych” publikacji
poświęconych bitwie pod Grunwaldem. Autorzy artykułów mediewistycznych zdecydowali
się na ustosunkowanie się do nowych ustaleń na tyle, na ile pozwalały wymogi wydawnicze,
zwłaszcza w stosunku do tez zawartych w książce S. Jóźwiaka, K. Kwiatkowskiego, A. Szwedy,
S. Szybkowskiego,
Wojna Polski i Litwy z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411,
Malbork
2010.
Plik z chomika:
Polemon
Inne pliki z tego folderu:
Turek J., Jan Biskupiec z Opatowca (ok. 1377-1452). Dominikanin, spowiednik króla, biskup chełmski.pdf
(7380 KB)
Marzec A., Pod rządami nieobecnego monarchy. Królestwo Polskie 1370-1382.pdf
(2147 KB)
Kᴏzicki A., Dwᴜ c℮s𝚊rzy z𝚊chodnich j𝚊kᴏ zasada ᴜstrᴏjᴏw𝚊 w cz𝚊s𝚊ch Chrᴏbr℮gᴏ.pdf
(10783 KB)
Kᴏzicki A., C℮s𝚊rz Bᴏl℮sł𝚊w Chrᴏbry. R℮int℮rpr℮t𝚊cj𝚊 i r℮konfigur𝚊cj𝚊 źród℮ł.pdf
(11175 KB)
Sikorski D.A., Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego.pdf
(18749 KB)
Inne foldery tego chomika:
Afryka
Azja Zachodnia
Bizancjum
Daleki Wschód
Dyplomatyka
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin