Wypustek A. Życie rodzinne starożytnych Greków.pdf

(9352 KB) Pobierz
ANDR ZE J! WYPUSTEK
ZYCIE RODZINNE
fr
STAROŻYTNYCH GREKÓW
A
ndrzej
W
y pu stek
ŻYCIE RO D ZIN N E
STARO ŻY TN Y CH
GREK Ó W
WROCŁAW • WARSZAWA • KRAKÓW
ZAKŁAD NARODOWY IM. OSSOLIŃSKICH
WYDAWNICTWO
S
pis treści
n tim m tiim m t-fm m r im r .
Od autora 6
Wstęp 9
I. Zawarcie małżeństwa 13
Wiek zawierania związków 16
Poszukiwanie kandydata, kandydatki 23
Epiklerat 36
Zawarcie małżeństwa 56
Engye, ekdosis, gamos
77
Ekonomia małżeństwa - posagi 86
II. Żona i rodzina 113
Status kobiety 113
Pojmowanie rodziny, realia rodziny 155
III. Życie w małżeństwie 172
Sens i charakter instytucji 172
Cudzołóstwo 193
Konkubinat i inne związki 204
Dzieci ze związków niemałżeńskich 209
Rozstanie i rozwód 219
IV. Małżeństwo w epoce hellenistycznej 230
Podsumowanie i zakończenie 256
Wybrana bibliografia 258
Słowniczek 262
Spis ilustracji 266
t-m
« a
tm rm
i i
n n n
-nn
„...jest tam i miłość”.
Homer,
Iliada (Ilias)
XVI 216
Historycy koncentrują się zwykle na dziedzictwie idei, jakie Europa
zawdzięcza antycznej Grecji, na jej kulturze i cywilizacji, na wkładzie
Aten do myśli politycznej, na historii wojen, władców oraz poszczegól­
nych miast i państw. Publikacje o historii greckiej filozofii, sztuki, litera­
tury, religii i mitologii są dostępne w dość obszernym wyborze. Brakuje
natomiast opracowań na temat życia prywatnego1 Przedmiotem niniej­
.
szej książki są sprawy małżeństwa i rodziny w świecie greckim od schył­
ku epoki archaicznej po epokę hellenistyczną włącznie (czyli, z grubsza
biorąc, VI— w. p.n.e.). W pewnych przypadkach, z różnych powodów,
I
przywoływane są w niej zarówno wcześniejsze (np. Homer), jak i póź­
niejsze (czasy rzymskie, bizantyjskie) dokumenty, które siłą rzeczy mu­
szą zastępować niezachowane przekazy tego typu z opisywanego przeze
mnie okresu.
Przy tego rodzaju zagadnieniu trudno jest oprzeć się pokusie aneg­
dotycznego potraktowania historii. Składając nieuchronne na tym polu
ofiary, starałem się jednak zorganizować materiał wedle opisu najważ­
niejszych instytucji, które kształtowały życie rodzinne Greków. Zamiast
1 Wydana przez Wydawnictwo Ossolineum wielka, pięciotomowa synteza
Histo­
ria życia prywatnego,
Wrocław 2005-2006, rozpoczyna się na Rzymie. Dostępna jest
wznawiana synteza życia prywatnego Greków pióra O. Jurewicza i L. Winniczuk,
Sta­
rożytni Grecy i Rzymianie wżyciu prywatnym i państwowym,
Warszawa 1968, w której
omawianym zagadnieniom poświęcono jednak stosunkowo niewiele miejsca. Na język
polski przełożona została dobra praca C. Reinsberg,
Ehe, Hetärentum und Knabenliebe
im antiken Griechenland
(polski przekład tytułu w zastanawiający sposób odbiega od
oryginału:
Obyczaje seksualne starożytnych Greków,
Gdynia 1998), oraz R. Flaceliere’a,
Życie codzienne w Grecji za czasów Perykiesa,
Warszawa 1985.
6
zbierać wszelkie możliwe intrygujące wzmianki o specyfice małżeńskie­
go życia Greków, wolałem np. zająć się analizą instytucji posagu i jej
przemian. Pozwoliło to utrzymać dyscyplinę wykładu i usystematyzować
ogrom materiału. Nawet jeśli narracja może się wydać miejscami sucha
i ożywiona mało soczystym detalem, ujęcie takie umożliwi Czytelnikowi
wyciągnięcie własnych wniosków i - mam nadzieję - bardziej przybliży
go do zrozumienia mechanizmów rządzących tą formą życia społeczne­
go, jaką stanowi grecka rodzina.
Nie znaczy to, że książka oparta jest na pozbawionych życia abstrak­
cjach. Każdy starożytnik szybko zauważy, że przy jej pisaniu powodowa­
ny byłem chęcią przedstawienia dokładnie tego, czego w istocie cudem
czasami zachowane antyczne źródła niemal zupełnie nam nie ujawniają,
a mianowicie ludzkiej prywatności. Pokazać, co wiemy na jej temat i co
przypuszczamy, nawet jeśli jest tego niewiele, było moim zadaniem. Przy
tym interesowało mnie raczej, co, jak i kiedy konkretni ludzie robili, co,
jak i kiedy im się przytrafiało i co o tym wszystkim sami sądzili, nie zaś
wyjaśnianie historycznych przemian i mechanizmów czy konstruowanie
modeli rozwoju starożytnych społeczeństw.
Czytelnika może zaskoczyć obszerność miejsca poświęconego w książ­
ce zagadnieniu życia kobiet. Nie jest to podyktowane feministycznymi
przesłankami autora, ale opisywanymi realiami. Można powiedzieć, że
niemal cała egzystencja greckiej kobiety nosiła cechy prywatności. U męż­
czyzn inaczej: ich życie nieprywatne - publiczne czy też społeczne - było
co najmniej równie ważne, jak życie prywatne. Niejeden Grek powiedział­
by chyba, że nawet ważniejsze. Mężczyznę, który spędzał w domu dużo
czasu, uważano za zniewieściałego i tchórzliwego.
Pisanie tej książki rozpocząłem z równie ambitnym, co naiwnym za­
miarem podsumowania naszej wiedzy na temat życia prywatnego w Gre­
cji klasycznej i hellenistycznej. Szybko zrozumiałem, że jest to zadanie
wymagające wielu długich lat pracy. Moja próba ogarnięcia choćby pod­
stawowej literatury przedmiotu, nie wspominając o źródłach, przypomi­
nała skok na główkę do oceanu piśmiennictwa. Gorącą głowę zimna ką­
piel ostudziła; efektem jest niniejsza pozycja. Opisuje ona pewien aspekt
życia prywatnego, ten, który udało mi się w miarę możliwości ogarnąć.
Przede mną praca, z której nie zrezygnowałem, nad dzieciństwem, ży­
ciem intymnym, przyjaźnią, starością i śmiercią w świecie starożytnych
Greków...
7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin