doktorat TA SKA Magdalena.pdf

(5305 KB) Pobierz
Gdański Uniwersytet Medyczny
Wydział Nauk o Zdrowiu z Odziałem Pielęgniarstwa
i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej
Magdalena Tańska
Wpływ wybranych czynników środowiskowych
na postawy i zachowania żywieniowe słuchaczy
Uniwersytetu Trzeciego Wieku
Praca doktorska
Promotor: prof. dr hab. Ewa Babicz-Zielińska
Gdańsk 2014
1
SPIS TREŚCI
WSTĘP
............................................................................................................................. 3
1
1.1
1.2
PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA
........................................................................... 5
Starość jako etap biologicznego rozwoju człowieka.............................................
5
Rola Uniwersytetów Trzeciego Wieku w edukacji ludzi starszych
..................... 19
1.3
Czynniki środowiskowe determinujące kształtowanie się postaw i zachowań
żywieniowych
............................................................................................................. 23
2
2.1
3
3.1
3.2
3.3
3.4
4
4.1
4.2
4.3
4.4
CEL PRACY I HIPOTEZY BADAWCZE ........................................................... 35
Cel pracy ........................................................................................................... 35
METODYKA BADAŃ
........................................................................................ 36
Charakterystyka
badanej próby..........................................................................
36
Organizacja i etapy badania ............................................................................... 37
Narzędzia badawcze
.......................................................................................... 37
Statystyczna
interpretacja wyników badań
......................................................... 38
WYNIKI BADAŃ
................................................................................................ 40
Ocena wybranych wskaźników zdrowia
............................................................ 40
Styl życia ludzi starszych
.................................................................................. 44
Ocena postaw respondentów względem żywności i żywienia
............................ 46
Ocena zachowań żywieniowych
........................................................................ 66
4.5
Wpływ wybranych czynników środowiskowych na postawy i zachowania
prozdrowotne respondentów
........................................................................................ 71
4.6
Porównanie postaw i zachowań prozdrowotnych słuchaczy Uniwersytetu
Trzeciego Wieku i osób starszych nie wykazujących tego typu aktywności
................. 74
5
6
7
8
9
10
11
DYSKUSJA ......................................................................................................... 80
WNIOSKI ............................................................................................................ 92
STRESZCZENIE.................................................................................................. 93
SUMMARY ......................................................................................................... 95
SPIS TABEL ........................................................................................................ 97
SPIS RYCIN ........................................................................................................ 99
SPIS WYKRESÓW
............................................................................................ 100
PIŚMIENNICTWO
....................................................................................................... 101
ANEKS ......................................................................................................................... 113
2
WSTĘP
Rok
2012 był europejskim rokiem aktywności osób starszych i solidarności
międzypokoleniowej. Postęp cywilizacyjny, a zwłaszcza poprawa warunków bytowych,
postęp medycyny, zmiana stylu życia na bardziej prozdrowotny, wpływa na wydłużanie się
życia ludzkiego. W porównaniu z danymi z 1990 roku czas trwania życia zarówno
mężczyzn, jak i kobiet wydłużył się o ponad 4 lata. W 2006 roku przeciętne trwanie życia
wynosiło 70,9 lat dla mężczyzn i 79,6 lat dla kobiet. Światowa Organizacja Zdrowia
(WHO) mianem starych określa ludzi po 60 roku życia.
Starzenie się społeczeństwa i wydłużanie życia ludzkiego przyczyniło się
do powstania ośrodków dydaktycznych dla osób w wieku starszym. W Polsce pierwszy
Uniwersytet Trzeciego Wieku (UTW) powstał w 1975 roku w Warszawie. W Polsce
obecnie działa około 450 Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Głównym celem ich
działalności jest włączenie osób starszych do systemu kształcenia poprzez prowadzenie
atrakcyjnych zajęć umożliwiających poznawanie różnych zakresów nauki, wiedzy
i kultury.
Oceniając znaczenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku warto odnieść się do opinii
słuchaczy. Do najciekawszych zajęć należą te, na których podejmuje się zagadnienia
związane ze zdrowiem człowieka. Szczególne znaczenie w profilaktyce chorób i radzenia
sobie z problemami życia codziennego ludzi starszych ma przekazywana wiedza medyczna
i psychologiczna (Steuden, 2012).
Jednym z czynników decydujących o jakości życia osób starszych jest zdrowie.
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie to stan dobrego samopoczucia
fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby czy kalectwa (WHO).
Co trzeci mieszkaniec Polski skarży się na długotrwałe problem zdrowotne lub choroby
przewlekłe, trwające co najmniej 6 miesięcy. Częstotliwość występowania takich
problemów rośnie wraz z wiekiem. Czynnikami ryzyka chorób cywilizacyjnych
i społecznych są nieprawidłowe zachowania zdrowotne, nieprawidłowy styl żywienia,
nadwaga i otyłość (Sygit, 2010).
Osoby starsze często nie łączą powstawania chorób z niewłaściwymi zachowaniami
żywieniowymi. Typowe konsekwencje błędów w odżywianiu osób starszych to nadmierne
spożycie tłuszczu i cholesterolu (Wądołowska, 2011), towarzyszy temu zmniejszenie
gęstości odżywczej diety (tj. proporcji budulcowych i regulujących składników
odżywczych do energii), prowadzące do niedoborów, głównie witamin i składników
3
mineralnych (Roszkowski, 2011).
W literaturze polskiej możemy spotkać wiele publikacji dotyczących zachowań
żywieniowych osób starszych. Aby prowadzić efektywną edukację zdrowotną należy
jednak najpierw poznać postawy osób starszych wobec zdrowia, żywności i zdrowego
odżywiania, które bezpośrednio wpływają na intencję do zachowania i zachowanie
(Babicz-Zielińska i Zabrocki, 2007). Postawy mogą dotyczyć różnych aspektów żywności
i żywienia.
Poznanie postaw osób starszych w stosunku do zdrowia i walorów prozdrowotnych
żywności pozwala na bliższe określenie zachowań żywieniowych, co może pomóc
w edukacji osób starszych. Niezbędna jest edukacja osób starszych dotycząca zdrowej,
zbilansowanej diety, która zapobiega lub wspomaga leczenie już istniejących dolegliwości
dietozależnych. Zakres upowszechnianej wiedzy żywieniowej powinien wynikać
ze znajomości sposobu żywienia osób, do których jest ona kierowana, popełnianych przez
nie błędów żywieniowych i wynikających stąd potrzeb. Istotne znaczenie dla wyboru
przekazywanych treści ma także zapoznanie się z oczekiwaniami, poziomem wiedzy
i
zdolnościami
percepcyjnymi
odbiorców,
przy
uwzględnieniu
czynników
socjodemograficznych, jak: płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, stan zdrowia,
sytuacja materialna, charakter wykonywanej pracy i innych uznanych za istotne,
np. związanych ze stylem życia (sposób spędzania czasu wolnego, palenie tytoniu,
aktywność fizyczna, stosowanie używek itp.) (Kołłajtis-Dołowy i Schlegel-Zawadzka,
2011).
4
1
1.1
PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA
Starość jako etap biologicznego rozwoju człowieka
Starość – pojęcie, periodyzacja starości
W Polsce obserwuje się proces zmian demograficznych, który charakteryzuje
rosnący udział osób starszych w Polsce. W roku 2010 średnia długość życia mężczyzn
wynosiła 72,1 lat, a kobiet 80,6 lat (GUS, 2011). Według prognozy Głównego Urzędu
Statystycznego (GUS) do 2035 roku trwanie życia wzrośnie średnio o około 8 lat dla
mężczyzn i około 3 lat dla kobiet. Dziś co czwarta osoba starsza należy do grupy
zaawansowanej starości (75 lub więcej lat), w 2005 roku była nią już co trzecia (Sygit,
2010). W 2010 roku zanotowano niski wskaźnik urodzeń (1,38). Prognozuje się, że do
2035 roku liczba osób w wieku przedprodukcyjnym zmaleje o 1,5 miliona. Od 2010 do
2035 roku liczebność grupy przedprodukcyjnej zmniejszy się o 3 miliony, a największy
ubytek, na poziomie 1,2 miliona osób, nastąpi w latach 2015 i 2010. Jednocześnie
wzrośnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym o 3,2 miliony osób (GUS). Starzenie się
ludności
i wydłużanie się życia, dotyczące głównie krajów wysoko rozwiniętych, ma wiele
uwarunkowań. Wiąże się ze zmniejszaniem przyrostu naturalnego, dobrobytem
i zwiększaniem jakości życia człowieka. Dobrobyt łączy się z łatwiejszym dostępem do
opieki zdrowotnej, wzrostem zakresu zabezpieczenia społecznego, lepszymi warunkami
bytowymi, popularyzacją wiedzy zdrowotnej sprzyjającej podnoszeniu jakości życia,
działaniem organizacji krajowych i międzynarodowych na rzecz wsparcia i aktywności
społecznej osób starszych (Steuden, 2012). Prognozuje się, że trwanie życia człowieka
będzie się wydłużało. Konieczne więc będzie objęcie osób starszych opieką. Komitet
prognoz „Polska 2000 Plus”, wskazuje na konieczne działania podnoszące jakość życia
osób starszych: ochronę zdrowia, działalność opiekuńczą, edukację na przestrzeni całego
życia; przedłużanie aktywności zawodowej odpowiednio do możliwości osób starszych;
poprawę warunków mieszkaniowych; likwidację barier architektonicznych, technicznych,
wsparcie badań naukowych dotyczących osób starszych (Kleiber, 2008).
Starość jest naturalnym okresem życia człowieka. Możemy wyróżnić zespół
czynników określających starość: czynniki fizjologiczne, psychologiczne i społeczne.
Starość jest rezultatem długotrwałego procesu fizjologicznego zachodzącego u wszystkich
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin