pdf---Religie-swiata.pdf

(15418 KB) Pobierz

pr zec z y ta j, o c z ym się mów i

W Y DA N I E D R U G I E UA K T UA L N I O N E

3/2019, cena 19,99 zł

(w tym 8 % vat)

INDEKS 403-660 ISSN 2391-7709

RE L I G I E ŚW I AtA

HISTORIA

WIER ZEŃ

SPORY O BOGA

Z AŁOŻ YCIELE,

PROROC Y, LIDER Z Y

KOŚCIOŁY

I W Y ZNANIA

RELIGIA W Ż YCIU

SPOŁECZNYM

M APY W Y ZNAŃ

I RELIGIJNOŚCI

N I E Z B Ę D N I K

I N T EL I G EN TA

spis treści

WI ARĄ I BEZ WI ARY

Kosmos religii

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zegar wiary

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Skąd wziął się Bóg?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PRZEWODNICY

zanowni Czytelnicy,

Jezus i Budda: Wędrowcy prawdy

. . . . . . . . . . . . .

Paweł, zawodnik Jezusa

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mojżesz Majmonides

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muhammad: Pieczęć proroków

. . . . . . . . . . . . . . .

Luter: Buntownik z przypadku

. . . . . . . . . . . . . . .

Kalwin reformator

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dyskretny urok Konfucjusza

. . . . . . . . . . . . . . . . .

często powtarzane jest zdanie André Malraux

(1901–76), francuskiego pisarza i eseisty, że „

XXI

wiek

będzie religijny/duchowy albo nie będzie go wcale”.

Ma się ku schyłkowi druga dekada tego stulecia i każdy

przyzna, że – istotnie – trudno jest żyć człowiekowi bez

wiary: w spełnienie marzeń, szczęście w przedsięwzię-

ciu, wygrany los. Przeważająca część Ziemian wierzy

jednak głębiej – w Porządek Nadprzyrodzony; reli-

gia bowiem jest związana z ludzkim losem od zawsze.

Także na poziomie instytucjonalnym, Kościołów i dog-

matów, nic nie stygnie, nie zamiera. Katolicy spierają się

m.in. o etykę seksualną, celibat księży, pozycję laikatu,

w tych miesiącach emocje rozpala synod dla Amazonii,

którego ustalenia mogą zaważyć na przyszłym kształ-

cie Kościoła rzymskokatolickiego. Wśród protestan-

tów rosną w siłę ewangelikałowie, „osobiście nawróce-

ni”, kontestujący często tradycję ewangelickich Kościołów

głównego nurtu; w szczególny sposób dają oni o sobie

znać m.in. na politycznej mapie USA. Nie zanikają

napięcia między wyznawcami różnych nurtów islamu,

tak jak nie gasną obawy wobec islamskiego fundamen-

talizmu, napędzane przy okazji przez kryzysy społecz-

ne i ksenofobów. No i nie maleje liczba osób poszukują-

cych metafizyki poza klasycznymi ramami religijności.

Dlatego zdecydowaliśmy się na wznowienie „Niezbęd-

nika” sprzed 10 lat – z korektami i uzupełnieniami

(kilka artykułów zostało napisanych na nowo). W pierw-

szym rozdziale przedstawiamy podstawowe zagadnie-

nia dotyczące historii religii i sporów o religię, w dwóch

następnych prezentujemy założycieli, proroków, liderów

oraz najważniejsze Kościoły i wyznania, w czwartym

zgromadziliśmy artykuły publicystyczne dotyczące

gorących tematów związanych z obecnością religii w życiu

społecznym. Całość uzupełniamy zestawem map.

OBL ICZA REL IGII

Wśród apokryfów i Ojców Kościoła

. . . . . . . .

Rozmowa z ks . prof . Markiem Starowieyskim

Pod znakiem menory

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Drugie prawo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cerkiew bez Moskwy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gra w zielone

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hinduizm: Wieczne prawo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nirwana, kod dostępu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nowa Era po przejściach

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GORĄCE TEMATY

Vaticanum II: Okna otwarte

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lefebryści . Iskry schizmy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bóg kobiet

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jan Paweł II: RYSY NA SPIŻU

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

FRANCISZEK: CICHA REWOLUCJA

. . . . . . . . . . . . . . . . .

Kościół DONALDA TRUMPA

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101

RUCHY ZIELONOŚWIĄTKOWCÓW

. . . . . . . . . . . . . . . . .

106

Między boskim a cesarskim

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

108

Auschwitz . Grób Boga

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

112

Gdzie kapłanów sześciu . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

116

Czas Zacheuszy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

121

Mapy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

126

n i ezbędn i k i n teligen ta ◆

P O L I T Y K A

Jerzy Baczyński

, redaktor naczelny POLITYKI

Leszek Będkowski

, redaktor wydania

w y da n i e specja l n e

KOSMOS

RELIGII

ŚWIAT RELIGII JEST JAK

DŻUNGLA DARWINA: TRWA

W NIM NIEUSTANNA WALKA

O PRZETRWANIE

z wiarą i bez wiary

Adam Szostk iewicz

riedrich Nietzsche, wróg chrześcijaństwa, tej „religii nie-

wolników”, zasłynął powiedzeniem: „Bóg umarł”. Odpła-

cono mu pięknym za nadobne: „Nietzsche umarł. Pod-

pisano: Bóg”. A jednak nie brakuje poważnych autorów

– także kościelnych – którzy stawiają pytanie, czy chrze-

ścijaństwo przetrwa. Książkę pod takim tytułem wydał niemiecki

socjolog religii Franz-Xavier Kaufmann, wykładowca renomowa-

nych uczelni katolickich.

Weszliśmy w XXI w. z bojaźnią i drżeniem: religie nie osłabły,

raczej eksplodowały, ale czy można się z tego cieszyć? W skali glo-

bu mamy wojnę z nienawidzącymi Zachodu islamskimi ekstremi-

stami, załamuje się ruch ekumeniczny, a Kościołem katolickim

wstrząsa seria kryzysów – od sporu o znaczenie soboru watykań-

skiego po afery na tle seksualnym. Religie pokazują fanatyczną

twarz. Żeby zastanowić się nad przyszłością chrześcijaństwa, a ry-

suje się ona dramatycznie, warto najpierw zrewidować kilka wy-

obrażeń – nazwijmy je mitami – dotyczących religii we współ-

czesnym świecie.

m i t o m s z a łyc h s k a ł

kalendarium najważniejszych religii i kultur

.n.e.

sumeryjskie

staroegipskie

australijsko-aborygeńskie

akadyjsko-babilońskie

hinduizm

hetyto-huryckie

starogreckie

judaizm

majów

celtyckie

buddyzm

starorzymskie

afrykańskie - joruba

polinezyjskie

nordycko-islandzkie

chrześcijaństwo

inków

azteków

nowozelandzko-maoryjskie

islam

dzieje nieudokumentowane

dzieje udokumentowane

(datowanie orientacyjne)

Źródło: Michael Jordan,

„Dictionary of Gods and

Goddesses”, ‑Facts on

File Inc., Nowy Jork 2004

Nie istnieje nic takiego jak religijne monolity. Nie ma jedne-

go chrześcijaństwa, islamu, buddyzmu. Świat religii jest ciągle

w ruchu i przemianie. Dwa tysiące lat temu maleńka sekta wy-

znawców Jezusa

mogła się wydawać żydowskim ortodoksom efeme-

rydą.

Kiedy w 1517 r. Marcin Luter wystąpił z 95 tezami przeciw-

ko papieskim odpustom, kto mógł przypuszczać, że otwiera on

nową epokę w historii zachodniego chrześcijaństwa? W połowie

XIX w. niektórym wydawało się, że po islamie nie powstanie

już żaden znaczący, zorganizowany ruch religijny. Tymczasem

już wtedy rodziły się nowe, które funkcjonują do dzisiaj – na

przykład bahaizm i mormoni. Kościół katolicki po II Soborze

Watykańskim różni się od przedsoborowego tak jak świątynia

gotycka od rokokowej.

Nowe ruchy religijne zwykle budziły reakcję pogardliwą – rzym-

scy intelektualiści uważali chrześcijaństwo za wiarę w zabobony

i nic więcej, w pierwszych wyznawcach islamu widziano garstkę

nieokrzesanych pustynnych Arabów. W czasach współczesnych

amerykański protestancki establishment religijny wyśmiewał

ruch zielonoświątkowców – dziś jedną z najbardziej dynamicz-

nych wspólnot wiary na świecie – a komunistyczne władze Chin

z przerażeniem patrzyły, jak w ciągu kilku lat miliony ludzi przy-

ciągnął ruch Falungong. W powojennej Japonii nowe ruchy religij-

ne mnożyły się w takim tempie i tylu wydaniach, że tamtejsi bada-

cze mówili o religijnej gorączce złota. Coś z tej gorączki przeżywają

także społeczeństwa wychodzące z komunizmu, zwłaszcza w kra-

jach poradzieckich.

RELIGIE SĄ NIEZMIENNE

POLITYKA

w ydanie specjalne

◆ n i ezbędn i k i n teligen ta

JHWH,

najstarsza znana

inskrypcja

imienia Jahwe,

tetragram

z IX w. p.n.e.

Życie religijne nie znosi próżni – tam gdzie rządy

zwalczały zorganizowane religie i mocno osłabiły tra-

dycyjne wyznania, pleni się bujnie „dzikie” sacrum:

astrologia, magia, cudowni uzdrowiciele, a także sek-

ty i bractwa. W reakcji na odreligijnienie – wszyst-

ko jedno z jakiej przyczyny – rozwijają się twarde for-

my religijności, zwane potocznie fundamentalizmami lub sekta-

mi. U nas forpocztą takiego prądu są wyznawcy ojca Rydzyka i ks.

Jankowskiego. „Fundamentalizm – pisze Kaufmann – czyni życie

prostszym, izolując zarazem od ludzi mających inne przekonania”.

Ludzie Zachodu nie zdają sobie sprawy, jak wielobarwna i dyna-

miczna jest mapa religijna reszty świata. Wiemy zwykle tyle, ile zo-

baczymy w telewizji lub na ulicach wielkich miast – wyznawcy Hari

Kriszna, sekty Moona, New Age, scjentolodzy, neopoganie. A tym-

czasem z Pakistanu wyszła sekta ahmadystów, której założyciel po-

dawał się za nowego proroka odnowiciela islamu (8 mln wyznaw-

ców), z Indii – ruch Światowego Uniwersytetu Duchowego Brah-

ma Kumari (pół miliona wyznawców), z Wietnamu – synkretycz-

ny ruch Cao Dai (3 mln), z Japonii – buddyjska międzynarodówka

Soka Gakkai (18 mln), z Brazylii – ruch Umbanda (20 mln), łączący

afrykańską wiarę w duchy i czary z katolicyzmem.

Nikt nie wie, jak ostatecznie potoczą się losy nawet największych

Kościołów i wyznań, jakie czekają je jeszcze wyzwania, rozłamy, kry-

zysy i odnowy – ale na jakieś próby zostaną wydane i wyjdą z nich

zmienione, a może już się nie podniosą. Tak jak przepadła starożyt-

na religia Rzymian i Greków lub potężne niegdyś ruchy gnostyckie,

które stoczyły z Kościołem zażartą walkę o rząd dusz.

Pisarz Arthur C. Clarke, autor słynnej „Odysei kosmicznej:

2001”, fantazjował, że za dwa tysiące lat znikną wszystkie stare

religie, bo się całkowicie skompromitują. Ale nawet Clarke nie

wyobrażał sobie ludzkiego świata bez jakichś wyższych sił, któ-

re nim kierują: według niego tymi opiekunami będą nieśmier-

telni – wcielenia czystych energii bytujące w osobnym, wyższym

Wszechświecie – trochę tak jak w filmie „Matrix”.

Z tego, że religie się przepoczwarzają, dzielą, pączkują, giną i po-

wstają i że żadna wielka religia nie jest monolitem, nie wynika,

iż zaniknie sama potrzeba religii. Tylko jakiej?

m i t ł a b ę dz i e g o ś p i e w u

Amerykański socjolog Peter Berger przewidywał (zatroskany)

przed laty, że w XXI w. ludzie religijni będą samotnymi wysepkami

w oceanie niewiary. Co najmniej od Oświecenia forsowano pogląd,

że religia w zderzeniu z rozumem, nauką, techniką – musi odejść.

Tak jak w zamierzchłej przeszłości religie monoteistyczne wyparły

wiarę w czary, tak teraz te systemy wierzeń ustąpią miejsca świato-

poglądom, które nie potrzebują religijnych odpowiedzi.

RELIGIE SKAZANE SĄ NA ZANIK

Na razie wyznawcy tej teorii – że w miarę postępów nauki i cy-

wilizacji techniczno-konsumpcyjnej religia będzie wyczerpywa-

ła siły oddziaływania – wydają się nie mieć racji. Jest jakby od-

wrotnie: im bardziej rozwija się rynek wiary (podobny do su-

permarketu, po którym można chodzić i wybierać so-

bie wyznanie), tym większa, zgodnie z prawem

popytu, jest podaż religijnych „produktów”.

Jak to w markecie, nie muszą one być długiej

trwałości i wysokiej jakości, ale póki znajdują

nabywców, nie znikną z duchowych półek.

Tradycyjne religie i Kościoły nie są tym

stanem rzeczy zachwycone, ale ponie-

waż utraciły dawne możliwości kon-

troli, muszą się pogodzić z taką sy-

tuacją. Podobnie też, jak w prawdzi-

wej gospodarce rynkowej, sam fakt

istnienia coraz szerszej oferty ducho-

wej stwarza presję konkurencyjną: stare

wspólnoty wyznaniowe nie mogą ignorować

wpływu kultury masowej i innych religijnych rywali,

chyba że wybierają świadomie głęboką izolację od nowocze-

sności, jak na przykład gminy amerykańskich amiszów.

Zwykle jednak robią ustępstwo, a nawet przechwytują pewne wy-

nalazki i mody, by je wykorzystać do własnych celów misyjnych. Tu

mistrzem okazuje się Kościół katolicki, który namiętnie posługuje

się komputerem i Internetem, a od czasu pontyfikatu Jana Pawła II

skutecznie używa też telewizji i masowych zgromadzeń utrzymanych

w konwencji wielkich show popkultury do rozbudzania emocji i prze-

kazywania treści religijnych. Z Kościołami chrześcijańskimi ścigają

się dziś w sieci muzułmanie.

Wyścig trwa także w demografii. Można dyskutować z inter-

pretacjami statystyk, ale pewne trendy są jednak raczej poza dys-

kusją. Według World Christian Encyclopaedia, jeśli nie wydarzy

się jakiś wielki kataklizm naturalny czy historyczny, należy prze-

widywać, że ok. 2050 r. liczba chrześcijan (czyli osób ochrzczo-

nych w którymś z wielu Kościołów i ruchów chrześcijańskich

lub wyznających jakąś wersję chrześcijaństwa) sięgnie 3,5 mld

– w tym katolików rzymskich 1,6 mld, podczas gdy muzułmanów

– 2,3 mld. Ogólna liczba niechrześcijan na świecie wyniesie

5,9 mld, czyli przewyższy prawie dwukrotnie liczbę chrześcijan. Re-

ligie niechrześcijańskie konkurują z chrześcijaństwem za pomocą

kołyski, dotyczy to zwłaszcza świata islamu.

Drugim potężnym czynnikiem działającym na niekorzyść zor-

ganizowanego chrześcijaństwa jest zmiana, jaka zaszła w mateczni-

ku tej religii – Europie. W 2000 r. londyński „Times” ogłosił wyni-

ki sondażu dotyczącego systemu wartości wyznawanych przez wcho-

dzącą w dorosłe życie brytyjską młodzież: aż 77 proc. ankietowanych

Ichthys

(ryba)

– słowo i znak

pierwszych chrześci-

jan, w IV w. zastą-

piony przez krzyż.

Allah

– imię

Boga Jedynego,

według Koranu

tożsamego z Bogiem

Abrahama, Izaaka

i Jakuba.

n i ezbędn i k i n teligen ta ◆

P O L I T Y K A

w y danie specjalne

Plik z chomika:

sliwak

Inne pliki z tego folderu:

Pol do sluchania 42-2023.zip (130834 KB)
Pol do sluchania 41-2023.zip (119305 KB)
EP 08 2023.rar (12415 KB)
EDW 08 2023.rar (12022 KB)
Lech Walesa i liderzy przelomu89.zip (10498 KB)

pdf---Religie-swiata.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: