Edukacja pacjenta z astmą oskrzelową.doc

Projekt porady pielęgniarskiej

Celem edukacji pacjenta z astmą oskrzelową/ jego opiekunów jest:

1. zapoznanie z istotą choroby, podstawami diagnostyki i terapii, (Załącznik nr 1)

2. zapoznanie z indywidualnym planem leczenia przewlekłego i w sytuacjach doraźnych,

3. wyjaśnienie różnicy między lekami ,,doraźnymi” a lekami ,,kontrolującymi” chorobę,

Zasady stosowania leków

·     Leki kontrolujące chorobę stosuje się regularnie według zaleceń lekarza, niezależnie od obecności objawów. Brak napadów duszności i kaszlu nie jest wskazaniem do zaprzestania stosowania leków kontrolujących astmę bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Tylko leki kontrolujące o działaniu przeciwzapalnym wpływają na przyczynę choroby, pozostałe leki stosowane w astmie jedynie łagodzą jej objawy!

·     Leki stosowane doraźnie przyjmuje się w celu złagodzenia objawów i zaostrzeń astmy oraz zapobiegawczo przed wysiłkiem fizycznym. Nie wpływają one na przebieg choroby, a ich zwiększone zużycie należy zgłosić lekarzowi. Lek stosowany doraźnie powinno się stale nosić przy sobie.

·     Po zastosowaniu preparatów glikokortykosteroidów wziewnych wskazane jest przepłukanie ust i gardła wodą.

·     Każdy chory powinien mieć pisemny plan postępowania w astmie i stosować się do zawartych w nim zaleceń. W razie jego braku, skonsultuj się z lekarzem i ustal pisemny plan leczenia! Pamiętaj! Zawsze przed użyciem inhalatora, zapoznaj się z dołączoną ulotką i instrukcją używania inhalatora!

4. dostarczenie informacji na temat możliwych działań niepożądanych leków i możliwości p/ działania im,

5. zachęcenie do aktywności fizycznej

- Jak przygotować się do wysiłku?

·      Zawsze pamiętaj o minimum 10 minutowej rozgrzewce, na którą będą się składać ćwiczenia o mniejszej intensywności od tych z głównej części treningu

·      W przypadku aktywności na zimnym powietrzu możesz spróbować trenować w masce zakrywającej nos i usta. Dzięki temu będziesz mógł wdychać nieco cieplejsze powietrze, co zmniejszy ryzyko wystąpienia napadu astmy

·      Przed podjęciem aktywności fizycznej, najlepiej skonsultuj się ze swoim lekarzem pulmonologiem, tak aby dobrać dawkowanie leków bezpośrednio przed i po treningu. Ograniczone zostaną w ten sposób potencjalne napady duszności i kaszlu.

·      Unikaj aktywności fizycznej w czasie infekcji oraz w okresach zaostrzenia choroby.

W czasie ćwiczeń zawsze miej ze sobą inhalator z lekiem rozszerzającym oskrzela w razie wystąpienia napadu!!!

- Rodzaj aktywności fizycznej, a astma

Chociaż uprawianie sportu w astmie samo w sobie nie jest przeciwwskazane, szczególnie zachowując wyżej opisane zasady, przy pewnych aktywnościach fizycznych należy zachować szczególną ostrożność. (Załącznik 2)

·      Dla astmatyków polecane są sporty w których wysiłek jest bardziej rozłożony w czasie oraz te, w których nacisk położony jest na pracę przepony. Wysiłek gwałtowny i krótkotrwały jak np. sprint czy interwały może sprowokować atak choroby.

·      Zwróć uwagę na warunki w jakich chcesz trenować. Jeśli jesteś uczulony na kurz unikaj rzadko sprzątanych siłowni, a jeśli masz alergię na pyłki unikaj ćwiczeń w sąsiedztwie łąk lub pylących drzew. Reakcja alergiczna może stymulować napad astmy!

·      W przypadku sportów uprawianych w warunkach zimnego powietrza, wysiłek należy podejmować ostrożnie. Szczególnie nie zalecane są sporty, przy których dochodzi do krótkotrwałego i bardzo intensywnego wysiłku przy zimnym i powietrzu jak np. hokej czy jazda na panczenach.

·      Jeśli nie tolerujesz chloru, unikaj basenów.

6. Ukształtowanie umiejętności samooceny stopnia ciężkości astmy tak, aby pacjent wiedział kiedy skorzystać z pomocy lekarskiej w oparciu o samoobserwację objawów

JAK POSTĘPOWAĆ PRZY ZAOSTRZENIU OBJAWÓW I KIEDY UDAĆ SIĘ DO SZPITALA?

Czynniki mogące wyzwolić napad i/lub zaostrzenie astmy:

•alergeny,

•zakażenia układu oddechowego (głównie wirusowe),

•zanieczyszczenia powietrza (w tym także dym tytoniowy),

•wysiłek fizyczny,

•silne emocje,

•zmiany pogody,

•leki (β-blokery, NSLPZ),

•pokarmy i dodatki do żywności.

Co robić w razie zaostrzenia astmy?

1.Przyjmij doraźnie 2–6 wdechów krótko działającego leku rozkurczającego oskrzela za pomocą inhalatora. Zwykle stosuje się szybko działający β2-mimetyk wziewny (salbutamol, fenoterol). Jeżeli masz komorę inhalacyjną (spejser), użyj jej podczas przyjmowania leku.

2.Jeżeli inhalacja leku spowodowała ustąpienie dolegliwości, a duszność nie nawraca przez kilka godzin, najpewniej dodatkowe postępowanie nie będzie konieczne (chyba, że Twój lekarz zalecił inaczej w Twoim pisemnym planie postępowania).

3.Jeżeli inhalacje szybko działającego β2-mimetyku wziewnego nie przyniosły istotnej poprawy, zastosuj dodatkowe leczenie przewidziane w Twoim planie postępowania, zgłoś się do lekarza albo wezwij pogotowie ratunkowe.

4.Jeżeli duszność utrudnia Ci mówienie, masz wrażenie, że za chwilę możesz stracić przytomność, pilnie wezwij pogotowie ratunkowe. Oczekując na przybycie karetki, kontynuuj przyjmowanie leku β2-mimetyku szybko działającego (nawet do 10 wdechów).

5.Do szpitala zabierz ze sobą całość swojej dokumentacji medycznej (jeżeli chorujesz nie tylko na astmę, a nie byłeś/aś nigdy w szpitalu, poproś lekarza rodzinnego, by przygotował Ci na piśmie informacje o rozpoznanych u Ciebie chorobach i stosowanym leczeniu)oraz zapisane na kartce leki, które aktualnie przyjmujesz.

6.Jeżeli w przeszłości występowały u Ciebie wymienione niżej czynniki ryzyka, należy wcześnie szukać pomocy medycznej w przebiegu zaostrzeń:• intubacja i mechaniczna wentylacja z powodu zaostrzenia astmy,• stosowanie glikokortykosteroidów doustnych w czasie ostatnich kilku miesięcy,• niestosowanie glikokortykosteroidu wziewnego,• konieczność doraźnej pomocy medycznej (np. na SOR) z powodu astmy wciągu roku.

UWAGA! Należy pilnie wezwać pogotowie (tel. 999 lub 112), jeżeli chory lub jego rodzina zauważają jeden lub więcej z następujących objawów:

-bardzo nasilona duszność, utrudniająca mówienie i nie reagująca na doraźnie przyjmowane leki rozkurczające oskrzela,

-nasilona senność, uczucie bliskiego omdlenia, nasilone zawroty głowy, mroczki przed oczyma,

-silny i nie ustępujący ból w klatce piersiowej oraz w przypadku zaobserwowania innych, niepokojących dolegliwości lub nagłego pogorszenia się stanu zdrowia!

7. Nauka pomarów PEF

- Jak używać pikflometru?

•Pomiarów dokonuje się w pozycji stojącej, trzymając urządzenie poziomo•Wskaźnik należy przesunąć na pozycję „zero”

•Trzymając urządzenie w ręce, należy zrobić jak najgłębszy wdech

•Włożyć ustnik do ust, obejmując go szczelnie wargami; należy unikać blokowania ustnika językiem

•Dmuchnąć w urządzenie z całej siły, jak najszybciej i jak najkrócej

•Odczytać i zapisać wynik

•Powtórzyć pomiar 3 razy, zanotować najwyższy uzyskany wynik (Załącznik 3)

- Najczęstsze błędy popełniane w czasie pomiaru

•Pomiar w pozycji siedzącej, leżącej -↓PEF

•Niezbyt natężony wydech -↓PEF

•Nieszczelne objęcie ustnika -↓PEF

•Nieprawidłowa technika wdmuchiwania powietrza -↑/↓PEF

•Korzystanie z pikflometrupo terminie „używalności”, który z reguły wynosi 3 lata -↑/↓PEF

•Odkrztuszanie wydzieliny do pikflometru-↑PEF

•Nie przesunięcie skali na „0” przed kolejnym pomiarem -↑PEF

8. ukształtowanie umiejętności rozpoznawania czynników wyzwalających, zaostrzających objawy choroby i ich eliminacji.

Winowajcami odpowiedzialnymi za wywoływanie objawów astmy mogą być roztocze kurzu domowego, ale również alergeny z naskórka naszych pupili, tj. sierści kotów, psów, świnek morskich itp. ,,Bombą alergenową” jest też mocz chomików, myszy, świnek morskich, a także pióra papug i kanarków.

Napady dolegliwości astmatycznych nierzadko powodują też pyłki roślin, dlatego też warto unikać przebywania na zewnątrz w czasie okresu pylenia. Dym tytoniowy–zwiększa ryzyko rozwoju astmy, o co najmniej 1/3! Ponadto palenie tytoniu oraz wdychanie dymu przez chorych nasila objawy astmy, przyśpiesza tempo pogarszania się czynności oskrzeli oraz pogarsza odpowiedź na leczenie. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego–mieszanina gazów zanieczyszczających powietrze: dwutlenku siarki, ozonu i tlenków azotu oraz cząsteczek o wymiarach mniejszych niż 10 mikronów(czyli tzw. smog), może być szczególnie niebezpieczna i –wdychana –prowadzi wprost do śmierci osób z ciężką postacią astmy oraz innymi chorobami układu oddechowego

Astma jest chorobą przewlekłą, której nie można wyleczyć, jednak możliwe jest jej kontrolowanie polegające na:

•opanowywaniu objawów;

•zapobieganiu występowaniu napadów astmy;

•utrzymywaniu wydolności organizmu i układu oddechowego na jak najwyższym poziomie poprzez zapobieganie nieodwracalnym zmianom ograniczającym przepływ powietrza przez drogi oddechowe

9. Ze względu na przewlekłość choroby, oczekuje się od pacjenta zaakceptowania i regularnego stosowania leków, także w bezobjawowym okresie astmy

W farmakoterapii astmy stosuje się leki kontrolujące przebieg choroby (przyjmowane na stałe) oraz przyjmowane doraźnie (działające objawowo, przyjmowane doraźnie w razie napadu).Do najważniejszych leków przyjmowanych na stałe zaliczamy:

•glikokortykosteroidy (sterydy)–są najskuteczniejszymi lekami przeciwzapalnymi stosowanymi w przypadku astmy. Zmniejszają objawy choroby, nadreaktywność oskrzeli, częstość zaostrzeń i w konsekwencji poprawiają jakość życia. Należy pamiętać jednak, że jak wszystkie leki, mogą one powodować działania niepożądane. W postaci wziewnej mogą przyczyniać się do rozwoju grzybicy jamy ustnej i gardła czy chrypki, natomiast przyjmowane przewlekle w postaci doustnej przyczyniają się do rozwoju osteoporozy, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, otyłości, osłabienia siły mięśniowej czy zespołu Cushinga.

• beta2-mimetykiprzyjmowane w postaci wziewnej (np. formoterol) –stosowane są zawsze w połączeniu z glikokortykosteroidami, powodując rozkurcz oskrzeli. Ze skutków ubocznych mogą powodować przyspieszenie akcji serca, drżenie mięśniowe i hipokaliemię (obniżone stężenie potasu we krwi).

Leki stosowane doraźnie, w celu przerwania napadu astmy:

•szybko działające beta2-mimetyki wziewne(np. salbutamol) –jak sama nazwa wskazuje, czas ich działania jest szybki, co pozwala stosować je w przypadku napadu duszności. Można stosować je także doraźnie w zapobieganiu napadom duszności w planowanym wysiłku fizycznym. Najczęstsze skutki uboczne ich stosowania to tachykardia, zaburzenia rytmu serca czy drżenie mięśniowe.

•bromek ipratropium jest to także szybko działający lek rozszerzający oskrzela. Lek ten sporadycznie powoduje uczucie suchości w ustach lub gorzki smak.

Pamiętaj! Zawsze przed użyciem inhalatora, zapoznaj się z dołączoną ulotką i instrukcją używania inhalatora!

10. Dieta

Dieta w astmie powinna zawierać produkty bogate w kwasy omega 3 (tłuste ryby oraz siemię lniane) i magnez (zielone warzywa, orzechy, kasze i płatki zbożowe), a do potraw zaleca się dodawać tzw. naturalne antybiotyki (czosnek i cebulę). Poza tym należy spożywać produkty świeże i w miarę nieprzetworzone.

11. Kluczowym elementem edukacji jest nabycie przez pacjenta umiejętności przyjmowania leków wziewnych z wykorzystaniem różnych technik inhalacyjnych (Załącznik nr 4)

12. POPRAWNE UŻYWANIE INHALATORÓW

Inhalator to aparat do rozpylania substancji przeznaczonych do inhalacji. W sprzedaży są cztery podstawowe rodzaje inhalatorów: ciśnieniowe i proszkowe, które należą do grupy tzw. inhalatorów kieszonkowych, oraz pneumatyczne i ultradźwiękowe, określane mianem nebulizatorów. Inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem -(MDI-metered dose inhalers). Zawierają lek w skompresowanej formie. Po naciśnięciu przystawki ciśnieniowej, która znajduje się w górnej część inhalatora, dochodzi do uwolnienia dokładnie określonej porcji leku w postaci sprężonego gazu. Podczas wykonania inhalacji konieczne jest skoordynowanie uwolnienia leku z wdechem -od tego zależy skuteczność inhalacji. Inhalatory proszkowe (DPI-dry powder inhaler). Są łatwiejsze w obsłudze niż inhalatory ciśnieniowe, ponieważ porcja leku zostaje uwalniania z dozownika przy wykorzystaniu siły wdechu pacjenta. Podczas inhalacji dochodzi do przekłucia opakowania leku zawierającego kapsułkę i jego rozgniecenia, co powoduje uwolnienie proszku. Proszek z lekiem może być zawarty w kapsułkach, które za każdym razem przed inhalacją trzeba włożyć do komory inhalatora, a następnie przycisnąć przyciski powodujące przekłucie kapsułki. Drugi rodzaj inhalatorów DPI zawiera zbiornik z kilkudziesięcioma dawkami leku, a przygotowanie kolejnej dawki do podania wymaga przesunięcia dźwigni inhalatora. Obydwa typy inhalatorów nie różnią się skutecznością, a wybór jest podyktowany dostępnością danego leku albo wspólnego wyboru lekarza i chorego. Na rynku powinny wkrótce pojawić się inne typy inhalatorów (np. inhalator „miękkiej mgły”).NEBULIZACJA Leki w nebulizacji zwykle stosuje się podczas zaostrzeń choroby. Prawie nigdy nie ma potrzeby stosowania leku w nebulizacji wleczeniu przewlekłym. Ta metoda utrudnia precyzyjne dawkowanie leku i może zwiększać niektóre działania niepożądane leku, np. miejscowe przy nebulizacji glikokortykosteroidu wziewnego.

UŻYWANIE INHALATORA CIŚNIENIOWEGO Z DOZOWNIKIEM (MDI) (załącznik 5)

Czy płukanie ust po inhalacji jest naprawdę takie ważne? Okazuje się, że tak. Jednym z najczęstszych działań niepożądanych przy stosowaniu wziewnych glikokortykosteroidów (jest to naprawdę spora grupa preparatów) jest rozwój grzybicy jamy ustnej i gardła. Związane jest to z tym, iż podczas inhalacji część leku osadza się na błonach śluzowych jamy ustnej, a jednym z efektów działania glikokortykosteroidów jest miejscowe obniżanie odporności organizmu. Takiemu rozwojowi wydarzeń możemy zapobiec poprzez płukanie jamy ustnej po każdej inhalacji leku. Ale uwaga! Wodę wypluwamy, a nie połykamy!

Koniecznie. Pamiętaj! Zawsze przed użyciem inhalatora, zapoznaj się z dołączoną ulotką i instrukcją używania inhalatora