Ryzyko_system_logist_Szymonik_2014.pdf

(3067 KB) Pobierz
ZESZYTY N AU KO WE POLITECHNIKI
ŁÓDZKIEJ
Nr 1193
ORGANIZACJA I
ZARZĄDZANIE,
z.
58
2014
ANDRZEJ szyMONIK
Wydział
Organizacji i
Politechnika
Łódzka
Zarządzania
RYZYKO W SYSTEMACH LOGISTYCZNYCH
Zaprezentowany
artykuł
jest
próbą
udzielenia odpowiedzi na pytania:
co
należy rozumieć
przez ryzyko w systemach logistycznych
i
jak
postępo­
wać
by
zarządzać
nim efektywnie. Przedstawione
narzędzia
i
instrumenty,
które
zostały
opracowane na podstawie
dostępnej
literatury oraz
badań
własnych wskazują drogę
efektywnego
zarządzania
ryzykiem w systemach
Io
gistyc znych.
1.
Wprowadzenie
Systemy logistyczne
zapewniają użyteczność
miejsca i czasu przemieszcza-
nego strumienia rzeczowego oraz
towarzyszących
informacji. W praktyce ozna-
cza to,
że materiały,
wyroby
oraz
usługi są
dostarczane tam, gdzie jest na nie
popyt,
zgodnie z
zasadą
4W (odpowiednia
ilość,
czas,
miejsce,
jakość)
i
popular-
ną
koncepcją zarządzania
JiT
(Just
in
Time).
Tym
działaniom
zawsze
towarzyszy
niepewność,
która
może mieć wpływ
korzystny lub niekorzystny na realizowane
procesy biznesowe. Ta
niepewność,
to nic innego jak ryzyko
wewnętrzne (ściś le
związane
bezpośrednio
z procesami
logistycznymi
realizowanymi
w
systemach
logistycznych) oraz
zewnętrzne (wynikające
z otoczenia
mającego wpływ
na
wynik procesów logistycznych).
2. Istota ryzyka w systemach logistycznych
Zrozumienie
oraz
wyjaśnienie
roli i miejsca ryzyka w
systemach
logistycz-
nych
wymaga
przytoczenia i przeanalizowania trzech definicji: ryzyka,
systemu
logistycznego, ryzyka w
systemach
logistycznych.
Pochodzenie wyrazu
ryzyko
nie jest jednoznacznie zdefiniowane. W
języku
arabskim
risq
oznacza los, dopust
boży,
w
hiszpańskim
ar-risco
oznacza
odwagę
i
niebezpieczeństwo,
w
angielskim
oznacza
sytuację powodującą
niebezpieczeń­
stwo
lub
możliwość,
że
zdarzy
się coś złego.
128
Współcześnie
Andrzej Szymonik
ryzyko jest definiowane jako:
• deficyt informacji co do realizacji jednego wyznaczonego celu lub wielu
celów [9, s. 7];
• potencjalna
niemożliwość osiągnięcia
celów
przedsięwzięcia
lub umowy
zgodnie z
określonymi
wymogami
dotyczącymi
parametrów (charakterystyk)
wyrobu, harmonogramu realizacji dostaw lub kosztów [l];
• miara
niepewności, ilościowa
ocena
prawdopodobieństwa wystąpienia
zda-
rzeń
niekorzystnych
(zakłóceń),
czyli tego, co postrzegamy jako
zagrożenie
[11,
s.
191];
• zbiór dwóch
głównych
elementów:
prawdopodobieństwa nieosiągnięcia
określonego
rezultatu oraz konsekwencji i skutku
nieosiągnięcia określonego
rezultatu [2];
• zjawiska
towarzyszące
decyzjom niedeterministycznym.
W
ślad
za
przywołanymi
definicjami, w odniesieniu do systemów logistycz-
nych jest celowe
określenie
ryzyka jako:
warunki, w których logistyk zna
przypuszczalną wielkość prawdopodobieństwa
uzyskania
działalności
przez
celowo zorganizowany i
połączony zespół
takich elementów (podsystemów),
jak np. zaopatrzenie, produkcja, dystrybucja wraz z relacjami
między
nimi oraz
ich
własnościami, warunkującymi przepływ
strumieni rzeczowego i informacji.
Zaprezentowana definicja pozwala na
sformułowanie następujących
wniosków:
• ryzyko jest
ściśle związane
z zapewnieniem
użyteczności
miejsca i czasu
strumienia rzeczowego oraz
towarzyszących
informacji w systemie logi-
stycznym;
• potencjalna
niemożliwość
osiągnięcia
celu
przez
system
logistyczny jest
uzależniona
od
zdarzeń
niekorzystnych
występujących
w
jego podsystemach
(np.
logistyki
zaopatrzenia, produkcji
i
dystrybucji) oraz w otoczeniu dal-
szym (np. na
rynku dostawców i
odbiorców).
3.
Zarządzanie
ryzykiem
Funkcjonowanie
systemu logistycznego j
est
uzależnione, między
innymi,
od
sprawnoś
ci
i
skuteczności
zarządzania
ryzykiem, które
możemy definiować
jako:
•
panowanie
nad
niepewnością
[5];
•
działanie
lub praktyka
postępowania
z
ryzykiem
[2];
•
system
metod i
działań
zmierzających
do
obniżenia
stopnia
oddziaływania
ryzyka
na
funkcjonowanie
podmiotu
gospodarczego i do
podejmowania
w tym
celu
optymalnych
decyzji
[6];
•
skoordynowane
działania dotyczące
kierowania
i nadzorowania
organizacji
w
odniesieniu
do ryzyka [13].
Ryzyko
w
systemach logistycznych
Zarządzanie
129
•
•
•
•
•
•
ryzykiem w
systemach
logistycznych obejmuje [10,
s.
98]:
identyfikację,
która:
jest procesem
ciągłym,
ustala przyczyny ryzyka, które
mogą być:
techniczne, np. nowe wyma-
gania
branżowe
-
traceability1;
organizacyjne, np. nietrafione
usługi
out-
sourcingowe [3, ss. 124, 125] czy niedocenienie
działań
konkurencji;
związane
z
zarządzaniem,
np. uchybienia w obszarze planowania, zabez-
pieczenia zasobów, kontrolowania, koordynacji;
zewnętrzne,
np.
klęski
żywiołowe
czy zmiany regulacyjne,
jest prowadzona w oparciu o wspólny model,
jednolitą metodologię,
stwierdza
możliwe następstwa,
wskazuje podmioty, procesy
mogące być dotknięte
ryzykiem;
analizę
ryzyka - sprecyzowanie
prawdopodobieństwa nieosiągnięcia
okre-
ślonego
rezultatu oraz konsekwencji i skutku jego
nieosiągnięcia
dla systemu
logistycznego (w praktyce ryzyko stanowi iloczyn
prawdopodobieństwa
wystąpienia zagrożenia
i
wielkości
skutków tych
zagrożeń);
planowanie - proces opracowania i udokumentowania zorganizowanej,
wszechstronnej i interaktywnej strategii
zarządzania
ryzykiem w systemie
logistycznym, która
uwzględnia
wydzielenie odpowiednich zasobów do rea-
lizacji tego zadania, odpowiedzialnych oraz czasu realizacji;
redukowanie - proces
wdrażania
strategii i metod w celu utrzymania ryzyka
na akceptowanym poziomie w odniesieniu do
wymagań
i celów realizowa-
nych przez system
logistyczny;
monitorowanie
-
proces,
w
którym
zapisuje
s
ię
systematycznie
obserwacje
i
ocenia
realizację działań
redukowania ryzyka
w odniesieniu
do
określonych
wymagań
dla systemu
logistycznego
(proces
ten
dostarcza
koniecznych
in-
formacji
do
sprawnego
i
skutecznego
podejmowania decyzji
uprzedzających
pojawienie
się
ryzyka);
dokumentowanie
-
proces,
w którym
zapisuje
się,
utrzymuje
zapisy
i
przed-
stawia
wyniki
różnych
działań zarządzania
ryzykiem w
systemie
logistycznym.
4.
Metody
zarządzania
ryzykiem
w
systemach
logistycznych
Skuteczne
zarządzanie
ryzykiem
nie jest
możliwe,
bez
jego
oceny,
którą
mo-
żemy przeprowadzić
metodą
jakościową
lub
ilościową.
To ona pozwoli osza-
Traceability
-
omacza
możliwość
śledzenia
i
podążania
za
pochodzeniem
żywności,
pasz,
zwierzęcia
hodowlanego, substancji
przemaczonej
do dodania
lub
która
może być
dodana do
żywności
i
pasz
na
wszystkich
etapach produkcji, przetwarzania
i
dystrybucji.
1
130
Andrzej Szymonik
cować wielkość prawdopodobieństwa
i skutków zaistnienia zidentyfikowanego
uprzednio ryzyka.
Materiałami wyjściowymi
do
jakościowej
analizy ryzyka
mogą być
np.
[4]:
•
•
•
•
•
•
•
plan
zarządzania
ryzykiem;
lista zidentyfikowanych ryzyk wraz z
podziałem
ich na kategorie
uwzględ­
niając
procesy logistyczne (w tym etap projektowania, zaopatrywania i ob-
sługi posprzedażnej),
systemy logistyczne w wymiarze mikro, makro;
raport o stanie zaawansowania realizacji wytyczonych celów logistycznych
(np. 4W
-
właściwe
miejsce, czas,
ilość
i
jakość
czy 7W -
właściwe
miejsce,
czas,
ilość, jakość,
cena, produkt, informacja);
charakterystyka typu stosowanych
rozwiązań
logistycznych w realizacji dzia-
łań związanych
z typem organizacji produkcji (np. jednostkowa,
małoseryj­
na, seryjna, masowa),
organizacją przepływów
produkcyjnych (np. rytmiczna
i nierytmiczna, elastyczne systemy wytwórcze),
lokalizacją
i
rozkładem
po-
szczególnych
urządzeń uczestniczących
w procesie wytwarzania (np. przed-
miotowe, technologiczne, mieszane,
ręczne,
maszynowe, zmechanizowane,
zautomatyzowane),
cechą
wyrobu (konstrukcja, struktura,
złożoność, stopień
przetwarzania, technologia wytwarzania), zasadami zapatrzenia
materiało­
wego (np. wspólne
zarządzanie
zapasami,
zarządzanie
zapasami przez do-
stawcę,
wspólne planowanie, prognozowanie i odnawianie zapasów);
charakterystyka
dokładności
danych, na podstawie których dokonano identy-
fikacji i opisu ryzyka (dane te powinny
być
ocenione pod
kątem
ich wiary-
godności
oraz
dostępności);
zestaw
przyjętych
w
firmie
skal
prawdopodobieństwa
i mierników
skutków
wystąpienia zagrożeń;
lista
założeń,
które
zostały przyjęte
w procesie
identyfikacji
i oceny
źródeł
ryzyka.
W
każdym
procesie
zarządczym
dla zrealizowania
wytyczonego
celu nie-
zbędny
jest
prawidłowy
dobór
narzędzi.
Podstawowymi
narzędziami
i technika-
mi
używanymi
do
jakościowej
analizy ryzyka
mogą być
[15,
s.
162]:
• lista
prawdopodobieństw
i
skutków
ryzyka
(dla
prawdopodobieństwa
korzy-
sta
s
ię
tu
ze skal opisowych
np.
bardzo wysokie,
umiarkowane, niskie
i bardzo niskie lub liczbowo,
a w
przypadku
skutków ryzyka np.
bardzo do-
tkliwe, dotkliwe, umiarkowane,
łagodne,
bardzo
łagodne
lub
według
skali
liczbowej);
• macierz
ocen
prawdopodobieństwa
i
skutków
wystąpienia
ryzyka,
która
pozwala
uwzględnić łącznie
wymienione
wielkości
i
je
ocenić.
Ilościowa
analiza
ryzyka
często
jest poprzedzana badaniami
jakościowymi.
Materiałami wejściowymi
do
ilościowej
analizy
ryzyka
są:
•
plan
zarządzania
ryzykiem;
• lista
zidentyfikowanych ryzyk;
Ryzyko
w
systemach logistycznych
131
lista hierarchii ryzyk;
lista ryzyk do dalszej analizy;
dane historyczne;
opinie ekspertów oraz rezultaty innych procesów planowania w danej re-
alizacji.
Narzędzia
wykorzystywane do analizy
ilościowej
różnią
się między sobą
ze
względu
na
stopień
skomplikowania. Do
najczęściej używanych należą:
• ankiety (przeprowadza
się
je
wśród
logistyków - decydentów i ekspertów
w celu wyznaczenia
wielkości prawdopodobieństwa
i skutków
wystąpienia
ryzyka);
• analiza
wrażliwości
(pozwala na wyznaczenie, które ryzyka
mają
potencjal-
nie
największy wpływ
na przebieg procesu logistycznego lub funkcjonowa-
nia systemu logistycznego);
• analiza drzew decyzyjnych (ustala diagram
następstw
wraz z
określonym
ich
prawdopodobieństwem
i kosztami, zawiera
każdą
z
możliwych
logicznych
ścieżek zdarzeń mogących pojawić się
w trakcie realizacji procesu logistycz-
nego lub
osiągnięcia
celu systemu logistycznego
funkcjonującego
w skali
mikro czy makro);
W praktyce do
ilościowej
analizy ryzyka wykorzystujemy tzw.
metodę
sza-
cunkową, zwaną również metodą delficką
-
grupy eksperckiej. Jest to metoda
subiektywna,
gdyż
oparta jest na
własnym osądzie powołanych
do badania eks-
pertów. Wymaga ona
dogłębnej znajomości
badanych obszarów jednostki.
Każ­
dy z
członków
grupy
przypisuje wytypowanym
wcześniej
obszarom odpowiedni
poziom
ryzyka.
W
tej metodzie,
poziom
ryzyka przypisywanego poszczególnym
obszarom
i
zadaniom
ma
charakter subiektywny.
Jest, bowiem
określany
przez
oceniającego
na podstawie jego
osądu.
Analiza ryzyka
metodą szacunkową
reali-
zowana
jest
w
następujących
etapach
[ 12,
s.
398]:
•
utworzenie grupy eksperckiej;
•
każdy członek
grupy
niezależnie,
a
więc
bez
porozumienia z
innymi, tworzy
własną listę rankingową,
w
kolejności
wynikającej
z oceny
nasilenia
ryzyka,
liczba
punktów jest
uzależniona
od
liczby
wyodrębnionych zadań;
•
zadanie,
które
powinno
być
realizowane, jako
pierwsze, otrzymuje
najwyż­
szą
liczbę
punktów,
każde
kolejne zadanie otrzymuje o
1 punkt mniej -
ostatnie zadanie
na
liście
otrzymuje
1
punkt;
• punkty
przypisane poszczególnym zadaniom
przez
wszystkich ekspertów
powołanej
grupy
są
sumowane;
• hierarchizacja
zadań
następuje
w
kolejności malejącej
liczby
punktów, za-
czynając
od zadania,
które
otrzymało
największą
ilość
punktów;
•
•
•
•

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin