Pomerania Czerwiec 2019.pdf

(17860 KB) Pobierz
CENA 5,00 zł (w tym 5% VAT)
Nr 6 (532) czerwiec 2019
ROK JANA TREPCZYKA
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY
ROK ZAŁOŻENIA 1963
www.miesiecznikpomerania.pl
ISSN 0238 NR INDEKSU 371939 PL
0 6
9 770238 904906
MUZEUM – KASZUBSKI PARK ETNOGRAFICZNY
IM. TEODORY I IZYDORA GULGOWSKICH
WE WDZYDZACH KISZEWSKICH PRZED SEZONEM TURYSTYCZNYM
FOT. SŁAWOMIR LEWANDOWSKI
CZERWIŃC 2019
W NUMERZE:
3 Ò kaszëbsczi tożsamòscë i kùlturze
Łukôsz Zołtkòwsczi
4 Smaki i aromaty Pomorza. Biesiadowanie
na świeżym powietrzu
Rafał Nowakowski
6 Òrmùzdowé Skrë 2018. Smùkanié nie sygnie
do rozwiju
Z Danielã Kalinowsczim kôrbił Dark Majkòwsczi
10 Pochwała tradycji. Relacja z XXIV Festiwalu
Pieśni o Morzu w Wejherowie
Witosława Frankowska
13 Pomorskie Kresy w przedwojennej „Zrzeszë
Kaszëbsczi”
Piotr Schmandt
17 Dawne obyczaje i tradycje związane
z urodzeniem się dziecka
Rajmund Głembin
21 Gdyńscy kolekcjonerzy. Nie tylko o tabakierach
Z Jerzym Zającem rozmawiał Andrzej Busler
24 Listy
25 Opowieści z Jastarni. Wypadki lipcowej
niedzieli
M
arcin Herrmann
28 Gawędy o ludziach i książkach. Pisać?
Czytać? A może tylko tańczyć?
Stanisław Salmonowicz
30 Tacewnô pòzwa „Kaszub”, to je Zbigórz
Talewsczi w papiorach SB (dzél 4)
Słôwk Fòrmella
32 Bliżej morza. Jak babka bycza statkiem
nad Bałtyk przypłynęła
Sławomir Lewandowski
34 Gdańsk mniej znany. U Kazimierza
w Sobieszewie
Marta Szagżdowicz
NAJÔ ÙCZBA. Edukacyjny dodôwk nr 6 (128)
38 Wòjnowi Kaszëbi. Miemcë bëlë òkrutny,
a ùbówcë téż!
Z Józefã Sosnowsczim gôdôł Eùgeniusz Prëczkòwsczi
41 W Gdańsku o dziejach Mazurów
BC
42 Pò kaszëbskù, spiéwôj leno pò kaszëbskù
Ò
X Kaszëbsczim Festiwalu Pòlsczich a Swiatowëch
Szlagrów pisze Łukôsz Zołtkòwsczi
44 Nordowé pòwiôstczi. Piwny geszeft (part 1)
Mateùsz Bùllmann
46 Mòje òddzãkòwanié z Benediktã Karczewsczim
Felicjô Bôska-Bòrzëszkòwskô
47 Nôdzeje kaszëbiznë. Nicht sã nie wësmiéwô
Z Bartkã Stinã gôdôł Dark Majkòwsczi
48 Z Kociewia. Wyczulenie na Kociewie
Maria Pająkowska-Kensik
50 Pòde drogą z Jerzim Stachùrsczim. Wanoga
z méstrã (dzél 1)
Tomôsz Fópka
52 Z południa. Ogród niezwykłych ludzi
Kazimierz Ostrowski
53 Z pôłnia. Ògard òsoblëwëch lëdzy
Kazmiérz Òstrowsczi, tłóm. Ana Cupa
54 Debiut w „Pomeranii”. Kaszubskie pszczelarstwo
ludowe
Mateusz Klebba
56 Lektury
58 Słowo gra we mnie jak muzyka
O
promocji tomiku wierszy Adeli Kuik-Kalinowskiej
pisze Ł.Z.
59 Klëka
67 Sëchim pãkã ùszłé. Czedës a dzysô
Tómk Fópka
68 Z bùtna. Hó, hó, hó, krôsniãta są tu
Rómk Drzéżdżónk
35 Historiô niczegò nas nie naùczëła...
Ò
Marianie Kòłodzeju i téż ò Halinie Słojewsczi
pisze Karolëna Serkòwskô
Numer wydano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Zrealizowano ze środków Województwa Pomorskiego.
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Od Redaktora
„Smaki i aromaty Pomorza” to tytuł nowego cyklu,
którego premierową odsłonę publikujemy w czerwcowej
„Pomeranii”. Rafał Nowakowski, pomysłodawca cyklu,
w swoim pierwszym artykule pisze m.in., że chce
„namawiać wszystkich, którzy lubią jeść na zewnątrz
w okresie letnim, do tego, by starali się korzystać
z ofert autentycznych, ofert związanych z regionem
organicznie”.
Zwyczaje i obrzędy towarzyszące narodzinom
dziecka to, z kolei, temat omawiany w tym numerze
naszego pisma przez Rajmunda Głembina, dotąd
znanego Państwu z artykułów o Sopocie. Autor
przybliża okołoporodowe obyczaje panujące na
Kaszubach w XIX i pierwszej połowie XX wieku.
Jego zdaniem ich część nadal jest kultywowana
na Pomorzu.
Także o trwałości dawnych zwyczajów,
ale związanych z ludowym pszczelarstwem, pisze
dla Państwa na stronach 54–55 kolejny nasz nowy
współpracownik Mateusz Klebba.
Polecamy też rozmowę o pasji kolekcjonerskiej,
którą z gdynianinem Jerzym Zającem dla „Pomeranii”
przeprowadził Andrzej Busler. Z artykułu
dowiemy się m.in., dlaczego dawne tabakiery nie miały
zatyczek oraz skąd taki, a nie inny ich kształt.
Sławomir Lewandowski
PRENUMERATA
Pomerania z dostawą do domu!
Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną
dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenume-
raty zagranicznej: 150 zł. Podane ceny są cenami
brutto i uwzględniają 5% VAT.
Aby zamówić roczną prenumeratę, należy:
• dokonać wpłaty na konto:
PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13,
ZG ZKP, ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk,
podając imię i nazwisko (lub nazwę jednostki za-
mawiającej) oraz dokładny adres
• zamówić w  Biurze ZG ZKP, tel. 58  300 06 83,
58 301 27 31, e-mail: prenumerata@kaszubi.pl
Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: zamó-
wienia na prenumeratę (...) można składać bezpo-
średnio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl.
Ewentualne pytania prosimy kierować na adres
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontak-
tując się z Infolinią Prenumeraty pod numerem:
22 693 70 00 – czynna w dni robocze w godzinach
7–17. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Aleksandra Dzięcielska-Jasnoch (Najô Ùczba)
Ka Leszczyńska (redaktorka techniczna)
KOLEGIUM REDAKCYJNE
Piotr Dziekanowski (przewodniczący kolegium)
Andrzej Busler
Roman Drzeżdżon
Aleksander Gosk
Ewa Górska
Stanisław Janke
Wiktor Pepliński
Danuta Pioch
Edmund Szczesiak
Bogdan Wiśniewski
TŁUMACZENIA NA JĘZYK KASZUBSKI
Anna Cupa
Dariusz Majkowski
ZDJĘCIE NA
OKŁADCE
Fot. Piotr Januszewski
WYDAWCA
Zarząd Główny
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
80-837 Gdańsk, ul. Straganiarska 20–23
DRUK
Bernardinum, ul. bpa Dominika 11, 83-130 Pelplin
Nakład 1200 egz.
Redakcja zastrzega sobie prawo skracania
i redagowania artykułów oraz zmiany tytułów.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść ogłoszeń i reklam.
ADRES REDAKCJI
80-837 Gdańsk
ul. Straganiarska 20–23
tel. 58 301 90 16, 58 301 27 31
e-mail: red.pomerania@wp.pl
REDAKTOR NACZELNY
Sławomir Lewandowski
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
Bogumiła Cirocka
Dariusz Majkowski
Krystyna Sulicka
Ò KASZËBSCZI TOŻSAMÒSCË I KÙLTURZE
Dlô wszëtczich bëła to leżnosc pòsłëchac cekawëch wiadłów, a dlô nëch, chtërny interesëją sã regionalny-
ma sprawama, spòsobnosc do nabëcégò nowëch ksążków. W bëtowsczi Miesczi Bibliotece 13 maja òdbëła sã
promòcjô dwóch dokazów ò Kaszëbach. Òbadwa są dzélã dwùch seriów.
Przë pełny zalë Pioter Dzekanowsczi pòprowadzył pòtkanié
z aùtorama dwùch ksążków. Pierszô to nowi tom dwajãzëkòwi
serie Vademecum rëchtowóny przez Kaszëbsczi Institut
i  Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié pt.
Współczesna kultura
kaszubska. Terôczasnô kaszëbskô kùltura.
Òpòwiôdalë ò nim
i prowadzący zéńdzenié, i dwaji z aùtorów dokazu: prof. Cezari
Òbracht-Prondzyńsczi i Tomôsz Fópka (trzecą wespółaùtorką
je dr Katarzëna Kùlikòwskô). Seriô Vademecum (kaszëbsczé)
pòwsta z mëslą przede wszëtczim ò szkólnëch kaszëbsczégò
jãzëka, a  téż sztudérach kaszëbsczi etnofilologie. Pò tomach
m.jin. ò historii czë lëteraturze terôzka wëszedł smarą tom ò
kùlturze.
Béł baro drãdżi do napisaniô. Jeżlë jidze ò historiã czë
kaszëbską rësznotã, mómë dosc tëli ju napisóné. Ò terôczasny
kaszëbsczi kùlturze ju tak wiele ni ma. Tej wedle mie nen tom
je nôbarżi pòtrzébny
– gôdôł na promòcje prof. Òbracht-Pron-
dzyńsczi. W ksãżce bôczënk wôrt dac chòcbë na kalendarium.
W nym nalazłë sã nôwôżniészé wëdarzenia òd 1945 do 2018
rokù.
Wëszło na to, że nawetka w nôgòrszich latach co rok dze-
jało sã cos wôżnégò dlô kaszëbsczi kùlturë
– dodôł profesór. Je
tam m.jin. pierszi pò wòjnie zjôzd kaszëbsczich dzejôrzów,
nadôwanié cykliczny aùdicje w Radiu Gdańsk „Wies tuńcëje
i spiéwô”, Festiwal Piesni ò Mòrzu, pierszô mszô òdprôwionô
pò kaszëbskù, Pòwiatowi Przezérk Szkòlnëch Téatrów, wëdanié
tłomaczeniô pòlsczi konstitucje czë Festiwal Cassubia Cantat.
Ò tim slédnym wëdarzenim mòże przeczëtac w  dzélu ksąż-
czi namienionym mùzyce, chtëren to napisôł Tomôsz Fópka,
direktór Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi
we Wejrowie.
Tëli mómë nowëch karnów, platków, ùdbów, że
tak pò prôwdze felëje mie z dwa – trzë lata, bë to wszëtkò spisac.
Zrodzëła mie sã takô mësla, cobë stwòrzec òsobny tom Vademe-
cum, w jaczim bãdze leno ò kaszëbsczich piesniach
– rzekł Fóp-
ka. Pòdsztrichnął w tim sztóce dzejanié bëtowsczégò Zôpad-
nokaszëbsczégò Mùzeùm w rozkòscérzaniô dôwnëch piesniów
prawie przez Festiwal Cassubia Cantat, jaczi pòkôzëje, jak mòże
wëzwëskac stôré dokazë i dac jim nowégò, terôczasnégò dëcha.
Ò drëdżi promòwóny tegò dnia ksążce,
Znaki tożsamości.
Wzór haftu kaszubskiego w przestrzeni publicznej,
gôdôł òkróm
red. Dzekanowsczégò i prof. Òbracht-Prondzyńsczégò ji wespół-
aùtór, Pioter Zatoń, jaczi zrobił do ni òdjimniãca. Wespółaùtorką
ti pùblikacje je Katarzëna Kùlikowskô, chtërna przërëchtowa téż
wstãp do ni. Albùm pòkôzëje wëzwëskanié elementów kaszëb-
sczégò wësziwkù m.jin. na banerach reklamòwëch, bùdinkach
a szildach. W ksążce nalazło sã 197 òdjimków z rozmajitëch
môlów na Kaszëbach.
Mómë swiądã, że to nie je wszëtkò.
Pòjôwiałë sã jinszé place, chtërne téż wôrt òdjimac, co robiã. Tej
robòtë nie przeriwôm
– rzekł Zatoń. Z ùczãstnikama pòdzelił sã
swòjim pòzdrzatkã na przëczënë wëkòrzistiwaniô elementów
wësziwù.
Czasã je to przëtrôfk. Òdmikô sã np. spòżiwczi króm,
miéwca ni mô ùdbë, co dac na reklamie, tej dôwô cos z haftu, bò
nick jinszégò na mësl mù nie przëszło
– tłomacził òdjimkôrz, ale
jesz dopòwiedzôł:
Jinszim razã ùdbòdôwcë wëchôdają z aùten-
ticznégò przërzeszeniô do kaszëbsczi tożsamòscë.
Dokôz
Wzór
haftu kaszubskiego w przestrzeni publicznej
to pierszi dzél serie
Znaki tożsamości.
W przindnoscë mają pòwstac ksążczi, co bãdą
sã tikac wëkòrzistaniô grifa, kaszëbsczégò jãzëka, kaszëbsczich
farwów czë módë (òbleczënków) w pùblicznym rëmie.
Pò prezentacji béł jesz czas na pëtania. Jedno z nich tikało sã
tulpów w kaszëbsczim wësziwkù, to je tegò, jak i czedë sã w nim
pòjawiłë. Wedle prof. Òbracht-Prondzyńsczégò
Stegna pewno
bëła na mòrskô bez pòrt we Gduńskù i wëmianã z Hòlandczika-
ma. A do nich cëbùlczi tulpów trôfiałë z Òrientu. Stądka w pałacu
krimsczich chanów w Bakczisaraju mòże òbaczëc wësziwk baro
pòdobny do naszégò, kaszëbsczégò...
Na kùńc aùtorzë dostelë snôżé róże i wzãlë sã do pòdpisywa-
niô ksążków, a tëch wiele bëło tegò dnia przedónëch.
ŁUKÔSZ ZOŁTKÒWSCZI
CZERWIŃC 2019 /
/
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin