Historyczne i prawne aspekty funkcjonowania uzdrowisk w Polsce.pdf

(752 KB) Pobierz

Część I. Historyczne

aspekty powstania

i funkcjonowania uzdrowisk

Kup książkę

Rozdział I. Zarys historii

rozwoju uzdrowisk w Europie

§ 1. Pierwotne leczenie uzdrowiskowe w Europie

Mówiąc o historii leczenia uzdrowiskowego, śmiało można postawić tezę,

że dzieje tej formy leczenia są w zasadzie prawie tak odległe, jak odległa jest

historia gatunku ludzkiego i trudno byłoby dziś podać nawet jakąś przybliżoną

datę rozpoczęcia używania naturalnych surowców leczniczych w procesie le-

czenia człowieka. Niewątpliwie podstawą pierwotnego leczenia, w tym także

leczenia, które dziś nazywamy uzdrowiskowym, było wszystko to, co dała na-

tura, a więc woda, zioła, glinki, błota.

Efekty lecznicze u ludzi uzyskiwano zazwyczaj metodą prób i błędów lub

w wyniku obserwacji zachowania zwierząt, które często naprowadzały na trop

leczniczego surowca. Choć setki czy tysiące lat później do rozwoju lecze-

nia, opartego na naturalnych surowcach leczniczych, przyczyniali się głów-

nie możni, traktując pobyt u wód jak jakiś rytuał, to jednak pierwotna wie-

dza o właściwościach leczniczych naturalnych surowców pochodziła od ludzi

gminu. To oni, obserwując zachowanie zwierząt, które korzystały z tego, co

zaoferowała natura, a także poprzez własne doświadczenia przyczyniali się,

na początku nieświadomie, do rozpropagowania naturalnych surowców lecz-

niczych.

Rodzaj naturalnych surowców leczniczych, wykorzystywany w procesie le-

czenia, związany był zazwyczaj z regionem, w którym żył człowiek. W jed-

nym miejscu były to wody czy peloidy

, o określonym składzie chemicznym

i działaniu leczniczym, a w innym zioła, rośliny lub zupełnie inne naturalne

surowce. Także skład środków leczniczych pochodzenia roślinnego używanych

Peloidy (gr.

pelos

– błoto) – utwory geologiczne, które po rozdrobnieniu i zmieszaniu z wodą

są wykorzystywane do celów leczniczych w formie kąpieli lub okładów. Do peloidów natural-

nych zaliczane są borowiny, sapropel (szlamy wodne), fango (muły wulkaniczne) oraz glinki, lessy

i kredy (złożone z SiO

, CaCO

i Al

) – definicja według

J. Bażyńskiego, S. Turka,

Słownik hy-

drogeologii, s. 192.

Kup książkę

Część I. Historyczne aspekty powstania...

do leczenia zmieniał się w zależności od gatunków roślin, których dany re-

gion dostarczał. To choćby z tego tytułu, jak słusznie zauważa

Z. Gajda

: „całe

wieki później, gdy dojdzie do spisywania i opisywania roślin oraz ich działania

i zrodzi się przeświadczenie (naukowo nieuzasadnione), że lokalnie występu-

jące rośliny dostarczają surowców przeciw występującym endemicznie choro-

bom”. To wszystko dowodzi, że towarzysząca człowiekowi od prawieków em-

piria, czyli wiedza zdobywana przez obserwację i doświadczenie, zawsze była

z człowiekiem i niewątpliwie będzie z nim tak długo, jak długo będzie istniała

ludzkość

. Pierwsze pisemne wzmianki o indywidualnym używaniu natural-

nych surowców leczniczych do leczenia pojawiają się już w starożytnym Egip-

cie i Indiach

. Nie było to jednak lecznictwo zorganizowane, a dostęp do wie-

dzy medycznej mieli tylko wybrani, którzy czerpali ją z racji przynależności

do określonego stanu społecznego. Byli to zazwyczaj kapłani czy szamani ple-

mienni, a także wróżbici i zielarze. Wiedzę medyczną uzyskiwali, praktykując

w zespole (kapłani), albo zdobywali ją na zasadzie dziedziczenia w drodze in-

dywidualnego przekazu od swoich krewnych (zielarze, wróżbici).

Jest rzeczą oczywistą, że w ówczesnych czasach mówiono generalnie o le-

czeniu, ale nikt nie nazywał tego typu leczenia leczeniem uzdrowiskowym. Aby

jednak mówić o leczeniu uzdrowiskowym czy jego symptomach, trzeba wy-

jaśnić, co charakteryzuje tego typu leczenie lub co nim rzeczywiście jest. Je-

żeli przeanalizujemy dostępną literaturę, to możemy stwierdzić, że i w dzisiej-

szych czasach nie jest możliwe sformułowanie uniwersalnej definicji leczenia

uzdrowiskowego, bowiem w każdym kraju czy grupie krajów leczenie uzdro-

wiskowe jest inaczej pojmowane lub definiowane. Jednakże elementem wspól-

nym tych definicji jest zazwyczaj fakt wykorzystywania w procesie leczenia

naturalnych surowców leczniczych, a także osobliwych właściwości klimatu

sprzyjających leczeniu. Odrębną kwestią jest rodzaj surowców, które są wy-

korzystywane w procesie leczenia uzdrowiskowego. W jednym miejscu będą

to wody termalne, w innym wody lecznicze o różnym składzie chemicznym

i działaniu leczniczym. Jeszcze w innym borowiny, sapropel (szlamy wodne),

fango (muły wulkaniczne), glinki, lessy, margle, kredy, wosk ziemny, tuf, gytia

czy też jeszcze inne naturalne surowce, które mają właściwości lecznicze. To

głównie na nich opierało się pierwotne leczenie uzdrowiskowe.

Gajda,

Do historii medycyny wprowadzenie, s. 34.

s. 35.

A. Sabatowski,

Lecznictwo uzdrowiskowe w zarysie, s. 289. Także

M. i R. Łazarkowie,

Uzdro-

wiska w Europie, s. 13 i n.

Ibidem,

Kup książkę

Rozdział I. Zarys historii rozwoju uzdrowisk w Europie

Trudno jest dziś przyjąć nawet jakąś przybliżoną datę powstania zorganizo-

wanego leczenia uzdrowiskowego w odniesieniu do całego rodzaju ludzkiego.

Można jedynie wskazać, w jakich rejonach świata powstawały pierwsze zorga-

nizowane formy leczenia, w tym także typu uzdrowiskowego. Pierwsze zorga-

nizowane ośrodki lecznicze zazwyczaj mieściły się w świątyniach, co jest oczy-

wiste i naturalne, ze względu na wiedzę, jaką posiadali kapłani i skupione wo-

kół nich osoby. W ośrodkach tych do leczenia wykorzystywano nie tylko zioła

i medykamenty, ale też naturalne surowce lecznicze w postaci gorących wód,

szlamów i mułów.

K. Konat

zauważa, że w „starożytnym Egipcie medycyna

miała charakter zarówno magiczno-religijny, jak i empiryczno-racjonalny”

To wiara w ozdrowieńczą moc bogów skłaniała chorych ludzi do odwiedza-

nia świątyń

Thota, Ptaha, Apisa,

bogiń

Izydy

Sachmet

oraz szukania pomocy

u kapłanów. Natomiast konkretne dolegliwości zmuszały ludzi do korzysta-

nia z porad lekarzy

. Pierwsze ośrodki lecznicze, w których wykorzystywano

zioła, ale też i inne naturalne surowce lecznicze, pojawiły się w Egipcie w la-

tach 2690−2670 p.n.e. za sprawą kapłana

Imhotepa

architekta (twórca pira-

midy schodkowej w Sakkarze-Egipt) wezyra i medyka nadwornego na dworze

faraona

Dżesera.

Służyły one przede wszystkim faraonowi, kapłanom i moż-

nym skupionym wokół dworu faraona.

W starożytnym Egipcie wiedza medyczna spisywana była w księgach czczo-

nego przez tamtejszy lud boga

Thota

. Najstarsze rozprawy medyczne spisy-

wane były na papirusie, ale nie dotrwały do naszych czasów, a zatem nie są

źródłami pierwotnymi. Są to źródła wtórne, bo czerpiemy je z opisów antycz-

nych historyków. Wiele informacji o medycynie egipskiej dostarczają jednak

zachowane manuskrypty, takie jak choćby papirus

Smitha

(spisany ok. 1600 r.

p.n.e.)

, papirus z Kahun zawierający teksty ginekologiczne i weterynaryjne

(ok. 2000 r. p.n.e.) oraz papirus

Ebersa,

z tekstami o chorobach wewnętrznych

i używanych środkach leczniczych (ok. 1550 r. p.n.e.)

. To w papirusie

Ebersa

wspomina się o ziołach oraz środkach leczniczych pochodzenia zwierzęcego

i mineralnego podawanych chorym w postaci pigułek, czopków, maści, kro-

pli, kadzideł czy kąpieli. Rośliny wymienione w tym dokumencie to: platan

K. Konat,

Medycyna w starożytnym Egipcie, http://www.histurion.pl/historia/starozyt-

nosc/egipt/medycyna_w_starozytnym_egipcie.html (dostęp: 2.12.2018 r.).

Ibidem.

G. Rachet,

Słownik cywilizacji egipskiej,

passim.

J.H. Breasted,

The Edwin Smith surgical papyrus, s. 1–5;

J.P. Allen

James P.J.P., The Art of

Medicine in Ancient Egypt,

passim.

U. Kokot,

Początki słownictwa zielarskiego,

passim; J. Thorwald,

Dawna medycyna,

passim.

Kup książkę

Plik z chomika:

PDFator

Historyczne i prawne aspekty funkcjonowania uzdrowisk w Polsce.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: