14.Historia sztuki - Nowożytność 01 - Renesans.pdf

(17492 KB) Pobierz
1
Historia sztuki
Nowożytno
żytność
Sztuka Renesansu
2
Spis treści
1. Chronologia ............................................................................................................................ 4
2. Geografia ............................................................................................................................... 4
3. Urbanistyka ............................................................................................................................ 7
4. Architektura ........................................................................................................................... 9
5. Rzeźba ................................................................................................................................. 27
6. Malarstwo ............................................................................................................................. 34
7. Rysunek ................................................................................................................................ 77
8. Grafika ................................................................................................................................. 77
9. Rzemiosło artystyczne.......................................................................................................... 78
3
Renesans
Rodowód nazwy i ewolucja jej znaczenia
W języku polskim używamy zamiennie dwóch terminów
odrodzenie
i
renesans,
aby nazwać
pierwszy styl ery nowożytnej w sztukach plastycznych. Termin renesans wywodzi się z
francuskiego słowa
renaissance.
Określenie takie przyjęło się we Francji w okresie Voltera
(1756 r.) do Micheleta (1831 r.). Myśliciele francuscy nawiązywali do Giorgio Vasariego,
włoskiego humanisty, który w połowie XVI wieku pisał o
odrodzeniu
(rinascita) rodzimej
sztuki włoskiej, jaka w okresie
średniowiecza
upadła, ponieważ podporządkowano ją sztuce
obcej: bizantyńskiej (maniera graeca) i barbarzyńskiej sztuce „gockiej”. Metaforyczny sens
zawarty w określeniu renesans ma informować,
że
jest to styl upowszechniający
przedchrześcijańską hierarchię wartości, w której - jak sądzono, czy też tylko twierdzono, w
okresie Oświecenia – najwyższą wartością był pojedynczy człowiek, jednostka, a mówiąc
dokładniej
niezbywalne prawo do szczęścia na ziemi każdego indywiduum.
Światopogląd
bazujący na takim przekonaniu nazwano
humanizmem
zaś sztuka renesansu
zaczęła uchodzić za współtwórczynię i wyrazicielkę takiego prądu umysłowego. W okresie
Oświecenia i romantyzmu uważano,
że
sztuka renesansu trwała od początku XVI w. do
połowy XVIII stulecia. Uważano także,
że
poczynając od XVII stulecia sztuka renesansu
istniała w postaci „zepsutej”, zdegenerowanej sztuki XVI i XVII wieku i jako taka stała się
przykładem oddziaływania „obiektywnych” reguł rządzących ewolucją sztuki. Na przełomie
XIX i XX w.
Jacob Burckhard
i
Heinrich Wolfflin
„dowartościowali” sztukę
„zdegenerowanego” renesansu.
Równocześnie zobaczyli w niej znamiona nowego stylu, a mianowicie baroku. Kontynuując
rewizję dotychczasowego obrazu sztuki XVI wieku w okresie miedzy renesansem i Brokiem
dopatrzono się przejawów jeszcze jednego samodzielnego stylu, który nie był ani renesansem,
ani barokiem. Nazwano go manieryzmem i
ustalono,
że
we Włoszech pojawił się on w I
połowie XVI w. i trwał do końca XVI w., a w
innych krajach (Niderlandy, Niemcy, Polska
itd.) nawet do połowy XVII w.
Zakres znaczeniowy i jego wieloznaczność
Kryzys humanizmu około XVI w. przeobraził
ówczesną sztukę. W jednych ośrodkach
(Rzym) rozwinięto wówczas dotychczasowe
formy artystyczne, wzbogacając je i
przetwarzając. W innych
środowiskach
(Padwa, Vicenza – krąg Palladia) ograniczono
repertuar
wzorów
i
oczyszczono
dotychczasowe schematy, nawiązując do
wzorów
antycznych
jako
wartości
absolutnych. Nurt rzymski zapoczątkował
sztukę
baroku,
będąc
wyrazicielem
kontrreformacji. Natomiast nurt palladiański
stał się zaczynem klasycyzmu połowy XVII
wieku.
Leonardo da Vinci - Leda, 1510-15, olej na desce, 112
x 86 cm; Galleria Borghese, Rzym
4
W okresie renesansu ostatecznie wyparto islam z Europy zachodniej, lecz jednocześnie
pojawił się on w Europie południowo-wschodniej, powodując upadek antyczno-
średniowiecznego
cesarstwa wschodni-rzymskiego. Upadek Konstantynopola wiązał się z
likwidacją jedwabnego szlaku, co stało się przyczyną ekspansji Europejczyków na zachód.
Jest to okres odkryć geograficznych i schizmy zachodniej (reformacja). Sztuka renesansu jest
wytworem czasu, kiedy powstały europejskie państwa narodowe (Francja, Polska, Anglia
itd.), a zanikał dotychczasowy,
średniowieczny
uniwersalizm i kosmopolizm.
1. Chronologia
W dziejach sztuki powszechnej renesans dzieli się na:
- protorenesans (XIV w.)
- wczesny renesans (XV w.)
- dojrzały renesans (XVI w.)
Periodyzacja taka odtwarza dokładnie przemiany sztuki we Włoszech i Niderlandach. W
pozostałych krajach styl renesansowy pojawia się dopiero z początkiem XVI w. i utrzymuje
się nierzadko jeszcze w I połowie XVII w.
2. Geografia
Styl renesansowy rozpowszechnił się w sztuce całej Europy. Docierał również do
hiszpańskich posiadłości w Ameryce
Środkowej
i Północnej. Głównymi regionami
artystycznymi były Włochy i Niderlandy. Stamtąd styl ten promieniował w wersji włoskiej na
Europę
środkową
i południową (Węgry, Polska, południowe Niemcy, Francja, Hiszpania,
Portugalia), zaś w wersji niderlandzkiej na Europę północną (Anglia, północne Niemcy,
Skandynawia, Pobrzeże Bałtyku).
We Włoszech wyodrębniły się trzy najważniejsze ośrodki
(szkoły) we
Florencji, Wenecji
i
Rzymie.
Oprócz nich ważną
rolę odegrała
Siena
(szkoła sieneńska) w okresie
protorenesansu i wczesnego renesansu,
Urbino
(szkoła
umbryjska) w II połowie wczesnego okresu renesansu oraz
Mediolan
(szkoła lombardzka) i Genua. Szkoła florencka
zapoczątkowała architekturę, rzeźbę i malarstwo renesansu.
Bazując na wartościach haptycznych (linia, bryła, forma,
tektonika, jasność) wypracowała oryginalną, florencką
odmianę stylu renesansowego. W przeciwieństwie do
florenckiego stylu sieneńskiego, a później wenecki bazował na
wartościach optycznych (barwa, kolor, harmonia barw,
harmonia walorów) i wyraził się przede wszystkim w
malarstwie. Styl szkoły rzymskiej cechował monumentalizm,
uzyskiwany dzięki łączeniu (eklektyzm, synkretyzm) osiągnięć
florentyńczyków, wenecjan, umbryjczyków oraz innych szkół
włoskich. Na uboczu, jakby oderwana od sztuki
środkowych
i
północnych Włoch, rozwijała się sztuka południowych Włoch
z głównym ośrodkiem w Neapolu.
W Niderlandach wysunęły się na czoło dwa regiony – Flandria
i Brabancja. W XV w. przodowała Flandria, gdzie
Studia rysunkowe Rafaela
5
najważniejszym ośrodkiem była Brugia, zaś XVI w. przodowała Brabancja i Fryzja. W XVI
stuleciu stolicą sztuki niderlandzkiej była Antwerpia.
Hierarchia dyscyplin plastycznych
W okresie panowania stylu renesansowego rozwijała się urbanistyka (dążenie do zbudowania
idealnego miasta), architektura, rzeźba, malarstwo, rysunek, grafika oraz rzemiosło
artystyczne.
Leon Battista Alberti, San’Andrea, Mantua, 1472
Najważniejszą rolę odgrywało malarstwo. Już na początku XV w. malarze stworzyli estetyke
nowej sztuki i opracowali podstawowy repertuar form. Również doniosłą rolę odegrała
rzeźba, która zwłaszcza we Florencji i Rzymie, wpłynęła na estetykę i formę tamtejszego
malarstwa.
Status sztuki i status artystów
W XIV i XV stuleciu architekturę, rzeźbę i malarstwo traktowano powszechnie jako
samodzielne dziedziny rzemiosła. W uczonych traktatach przysługiwało im miejsce sztuk
mechanicznych (w starożytności zwane były pospolitymi), czyli takimi, których istotą są
umiejętności manualne, jakie opierają się na pracy rąk, a więc pracy fizycznej. Sztuki
mechaniczne były przeciwieństwem sztuk wolnych, zwanych także wyzwolonymi, a więc
takich, jakie uważano za domenę umysłu, do wykonywania których nie trzeba było pracy
fizycznej. Tylko sztuki wolne uważano za sztuki prawdziwe i do ich określenia stosowano
rzeczownik
ars
bez przymiotnika. Istniał więc podział na działalność umysłową i działalność
fizyczną, zaś architekturę, rzeźbę i malarstwo, jako sztuki mechaniczne, uważno za pracę
typowo fizyczną. Do sztuk wyzwolonych zaliczano gramatykę, retorykę, dialektykę (tak
nazywano odmianę logiki połączonej z filozofią), arytmetykę, astronomię i muzykę.
W XV w. pojawiły się, a w XVI stuleciu nasiliły się bardzo, głosy domagające się uznania
malarstwa za sztukę wolną (wyzwoloną). Zwracano uwagę,
że
podobnie jak poezja, taniec i
muzyka, malarstwo stanowi cześć filozofii, uważanej niekiedy za królową sztuk

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin