Historyczne Bitwy 140 - Hammerstein 1627, Paweł Skworoda.pdf

(2787 KB) Pobierz
HISTORYCZNE BITWY
PAWEŁ SKWORODA
HAMMERSTEIN
1627
Dom Wydawniczy Bellona
Warszawa 2006
WSTĘP
W roku 1626 wojska szwedzkie pod osobistym d o w ó d z -
t w e m króla G u s t a w a II A d o l f a w y l ą d o w a ł y w Piławie
w Prusach Książęcych. Był to początek inwazji szwedzkiego
monarchy na wybrzeże Rzeczypospolitej. W krótkim czasie
zajął on kilka innych miast w Prusach Królewskich i za-
groził G d a ń s k o w i . O p a n o w a n e miejscowości, obsadzone
szwedzkimi załogami, stanowić będą bazę do dalszych
działań p r z e c i w k o Rzeczypospolitej.
Dzieje tej wojny, toczonej w latach 1 6 2 6 - 1 6 2 9 i okreś-
lanej m i a n e m wojny o ujście Wisły, kojarzą się czytelnikowi
polskiemu przede wszystkim ze zwycięskimi dla polskiego
oręża, w i e l o k r o t n i e o p i s y w a n y m i bitwami pod Oliwą
i Trzcianą. Sukcesy te usuwają w cień nie mniej ważne
bitwy pod G n i e w e m i H a m m e r s t e i n e m (Amersztynem,
H a m e r s z t y n e m , Czarnem), stoczone w czasie tej samej
w o j n y Rzeczypospolitej ze Szwecją. W pracy tej autor
starał się przybliżyć czytelnikom te właśnie, częściowo
zapomniane batalie, od których w bardzo znaczącym stopniu
zależał nie tylko sam p r z e b i e g w o j n y , ale także j e j
ostateczny wynik. Trzeba b o w i e m zauważyć, że opisane tu
działania wojenne wpłynęły na proces żmudnych przetargów
d y p l o m a t y c z n y c h . Wydarzenia te są tym bardziej warte
rozważenia, że dla historyków nie ulega wątpliwości, iż
zmagania polsko-szwedzkie w Prusach w latach 1626-1629
stanowiły przede wszystkim fragment ogólnoeuropejskiej
wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Znaczenie ich nie
ograniczało się do udziału Rzeczypospolitej w koalicji
habsbursko-katolickiej, lecz było zarazem walką o jej
suwerenność gospodarczą, do której klucz znajdował się
u ujścia Wisły. Pierwsze próby opracowania i oceny tego
okresu podjęli K. Górski i A. Szelągowski. Pierwszy z nich
prowadził badania jeszcze u schyłku wieku XIX, drugi zaś
na początku XX stulecia
1
. W świetle powojennych osiągnięć
historiografii polskiej i szwedzkiej opracowania te są już
przestarzałe. Tematyką wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją
w latach 1621-1629 zajmowali się następnie przede wszys-
tkim: J. Teodorczyk, E. Koczorowski, J. Seredyka, W.
Odyniec, L. Podhorodecki, W. Majewski, M. Nagielski, H.
Wisner, J. Wimme r oraz Z. Anusik
2
. W biografii Gustawa II
K. G ó r s k i,
Wojny Rzeczypospolitej Polskiej z Szwecją za
panowania Zygmunta
III od roku
1621
do
1629,
Biblioteka
Warszawska, 1888, 1889, A. S z e l ą g o w s k i ,
Watka o Bałtyk (1544-
1621),
Lwów 1904, tenże,
O ujście Wisły. Wielka wojna pruska,
Lwów
1905.
2
Zobacz m.in.: Z. A n u s i k ,
Gustaw II Adolf,
Wrocław 1996,
E. K o c z o r o w s k i ,
Bitwa pod Oliwą,
Warszawa 1968, tenże,
Oliwa
1627,
Warszawa 2002, W. O d y n i e c,
Lądowo-morska obrona polskiego
Wybrzeża,
„Studia i Materiały do Historii Wojskowości" (dalej SMHW),
t. 1, Warszawa 1954, L. P o d h o r o d e c k i ,
Stanisław Koniecpolski,
Warszawa 1978, J. S e r e d y k a ,
Nowe poglądy na bitwę ze Szwedami
pod Gniewem
iv
1626 roku,
„Zapiski Historyczne", t. XXXIV, 1969,
z. 2, J. T e o d o r c z y k ,
Bitwa pod Gniewem (22 IX-29 IX-1 X 1626).
Pierwsza porażka husarii.
SMHW, t. XII, cz. 2, Warszawa 1966, por.
R. S i k o r a ,
Fenomen husarii,
Toruń 2004, M. N a g i e I s k i,
Staropolska
sztuka wojenna w dobie zmagań polsko-szwedzkich XVII-XVIII wieku
(wzajemne
oddziaływania
i
wpływy),
[w:]
Stosunki polsko-szwedzkie
w
epoce nowożytnej. Materiały sesji.
Warszawa 2001, s. 17-29, tenże,
Militarne kontakty polsko-szwedzkie
w
XVI-XVIII wieku,
[w:]
Orzeł i Trzy
Korony. Sąsiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej
(XVI-XVIII w.),
Warszawa 2002, s. 37-50, H. W i s n e r ,
Zygmunt III
Waza,
Wrocław 1991, tenże,
Władysław IV Waza,
Wrocław 1995. Na
1
Adolfa autorstwa ostatniego ze wspomnianych historyków
znajdzie czytelnik omówienie bardzo obszernej bazy źród-
łowej i literatury obcojęzycznej do dziejów panowania tego
szwedzkiego monarchy. Spośród ważniejszych wydawnictw
źródłowych trzeba przede wszystkim wskazać bezcenną
edycję dokumentów i korespondencji kanclerza Axela
Oxenstierny
3
. Cennych informacji dostarczają liczne za-
chowane źródła polskie, zarówno archiwalne, jak też
wydane drukiem na przestrzeni głównie XIX i XX w.
Potrzeba wydania tej książki nie ulega wątpliwości,
ponieważ w aktualnym dorobku polskiej historiografii
wojskowej na temat wojny Rzeczypospolitej ze Szwecją
w latach 1626-1629, choć tak pokaźnym, brakuje pracy
popularnonaukowej opartej na dotychczasowych studiach
historycznych, dotyczących bitew stoczonych pod Gniewem
i Hammersteinem. Wydaje się, że także w świadomości
polskiego społeczeństwa bitwy te nie znajdują jak dotąd
należnego im miejsca i nie cieszą się zainteresowaniem,
temat budzącej kontrowersje wśród części badaczy pracy R. S i k o r y ,
Fenomen husarii,
Toruń 2004, zob. recenzję: K. F u d a l e j ,
Husaria od
podszewki,
[w:] „Mówią Wieki", nr 5/05: „Autor wyciąga w wielu
miejscach zbyt daleko idące i jednoznaczne wnioski, gdy przytoczone
argumenty uzasadniają jego stanowisko jedynie częściowo". K. Fu d a1e j.
op. cit.,
s. 59.
3
Zob.
przede
wszystkim
Rikskansleren
A.xel Oxenstiernas skrifter
och bref\'axling,
Ser. I, Bd I-II, Stockholm 1888-1890, Ser. II,
Bd I. Stockholm 1888. Omawiając dzieje wojen polsko-szwedzkich
1600-1629 należy uwzględnić też relacje i korespondencje w
Riksarkivet w Sztokholmie m.in.: Skokloster Sammlung nr E. 8917
(Erik Brahe kalendarium 1602-1606), E. 8909, E. 8868. E. 8598
(Kompendium diariuszu expeditiej jmp. hetmana w. lit. do Inflant 1625),
E. 8598 (korespondencja L. Sapiehy i A. Gosiewskiego, listy J. K.
Chodkiewicza), E. nr 8600 (komput pruski z 1626-1627 za 4 ćwierci),
M. 1280 (diariusz Johana von Nassau 1601-1602 z wojny w
Inflantach), M. 1285 (listy J. Zamoyskiego); Extranea Polen vol. 75,
90, 93, 109; Krigshistoriska Sammlingen Militaria, Gustaf II Adolfs
Polska Krieg i Lifland 1612-1618, t. I, II; Gustaf II Adolfs Polska
Krieg 1612-1629, M. 1289 i M. 1290.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin