Elżbieta Mańczak-Wohlfeld - Angielsko-polskie kontakty językowe.pdf

(4841 KB) Pobierz
Elżbieta Mańczak-Wohlfeld
Angielsko-polskie
kontakty językowe
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Książka dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków W ydziału Filologicznego
RECENZENT
Prof. dr hab. Janusz Arabski
PROJEKT OKŁADKI
Maciej Kwiatkowski
REDAKTOR
Lucyna Sadko
KOREKTOR
Dorota Janeczko
SKŁAD I ŁAM ANIE
Wojciech Wojewoda
© Copyright by Elżbieta M ańczak-W ohlfeld & Wydawnictwo U niwersytetu Jagiellońskiego
W ydanie I, Kraków 2006
All rights reserved
Książka, ani żaden jej fragment, nie może być przedrukowywana bez pisemnej zgody Wydawcy.
W sprawie zezwoleń na przedruk należy zwracać się do W ydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego
ISBN 83-233-2132-9
www.wuj .pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. 012-631-18-81, 012-631-18-82, fax 012-631-18-83
Dystrybucja: ul. W rocławska 53, 30-011 Kraków
tel. 012-631-01-97, tel./fax 012-631-01-98
tel. kom. 0506-006-674, e-mail: wydaw@ if.uj.edu.pl
Konto: BPH PB K SA IV/O Kraków, nr 62 1060 0076 0000 3200 0047 8769
SPIS TREŚCI
W stęp .................................................................................................................................
R o z d z ia ł I
Pozycja języka angielskiego w świecie........................................................................
R o z d z ia ł II
Pierwsze kontakty angielszczyzny z j ęzykiem polskim .............................................
R o z d z ia ł III
Wpływ języka angielskiego na w spółczesnąpolszczyznę........................................
R o z d z ia ł IV
Zjawiska językowe w procesie zapożyczania z angielskiego do polszczyzny
R o z d z ia ł V
Tendencje purystyczne we współczesnym języku polskim ......................................
R o z d z ia ł V I
Wykaz anglicyzmów występujących we współczesnej polszczyźnie.....................
B ibliografia.......................................................................................................................
7
9
17
43
63
69
83
169
WSTĘP
Książka stanowi wynik moich zainteresowań lingwistycznych dotyczących kontaktów
językowych, a uściślając, wpływu angielszczyzny na język polski, które zostały zapo­
czątkowane artykułem opublikowanym w
Języku Polskim
w 1987 roku. Nosił on tytuł
„Najstarsze zapożyczenia angielskie w polszczyźnie”. Moje dalsze dociekania nauko­
we z zakresu kontaktów językowych dotyczyły sześciu kręgów zainteresowań (znala­
zły one odzwierciedlenie w układzie oddawanej do rąk czytelnika publikacji, złożonej
z sześciu odpowiadających im rozdziałów). Sąto:
1) pozycja angielskiego w odniesieniu do innych języków od czasów dawniejszych
po współczesność, co omówiono w rozdziale I („Pozycja języka angielskiego
w świecie”),
2) wpływ języka angielskiego na polszczyznę do połowy XX wieku, przedstawiony
w układzie chronologicznym w rozdziale pt. „Pierwsze kontakty angielszczyzny
z językiem polskim”,
3) analiza kontaktu języka angielskiego z polskim po zakończeniu II wojny świato­
wej, zawarta w rozdziale „Wpływ języka angielskiego na współczesną polszczyznę”,
4) zjawiska językowe towarzyszące kontaktowi angielszczyzny z polszczyzną zre­
ferowane w kolejnym rozdziale, zatytułowanym „Zjawiska językowe w procesie zapo­
życzania z angielskiego do polszczyzny”,
5) tendencje purystyczne we współczesnym języku polskim; stanowiące treść
przedostatniego rozdziału pt. „Tendencje purystyczne we współczesnym języku pol­
skim”,
6) angielskie zapożyczenia leksykalne zarejestrowane we współczesnym języku
polskim, zebrane w ostatnim rozdziale zatytułowanym „Wykaz anglicyzmów wystę­
pujących we współczesnej polszczyźnie”.
Jest rzeczą zrozum iałą że poszczególne rozdziały m ają różną objętość, która wyni­
ka z omawianej w nich problematyki.
W brew zasadzie Päniniego, iż element krótszy poprzedza dłuższy, tytuł niniejszej
pracy rozpoczyna człon dłuższy (Angielsko-polskie
kontakty...').
Taki układ m a jednak
uzasadnienie merytoryczne, gdyż, jak powszechnie wiadomo, kontakty języka angiel­
skiego z polskim w zasadzie ograniczają się do wpływu angielszczyzny na polszczy­
znę. Celowo zostało użyte określenie „w zasadzie”, gdyż - zgodnie z ustaleniami Pod-
hajeckiej (2002) - w języku angielskim występuje niewielka liczba polonizmów. Jak
wynika z tytułu artykułu, autorka wyekscerpowała zapożyczenia polskie z największe­
go leksykonu angielskiego, jakim jest
The Oxford English Dictionary
(II wyd. z 1989
r.). Znalazła tam zaledwie 19 jednostek leksykalnych, co stanowi 0,004% odnotowa­
nych w tym słowniku haseł. Podhajecka w przypisie podaje dalsze przykłady poloni­
zmów, które zostały zarejestrowane w innych słownikach, np.
duda, kujawiak
(Urdang),
babka, endek, gi-osz, leukergy, mazur, zubrowka
(III wyd. Webstera),
borscht1, horda, pirogi {The New Oxford Dictionary o f English)
[za Podhajecką2002].
M ożna więc przyjąć, iż w angielszczyźnie występuje około 30 polonizmów2, co z jed ­
nej strony świadczy o znikomym wpływie języka polskiego na angielski, ale z drugiej
—pokazuje, iż wbrew powszechnemu przekonaniu, panującemu również wśród lingwi­
stów, pewne elementy z polszczyzny przeniknęły do języka angielskiego. Być może
liczba ta byłaby nieco mniej skromna, gdyby przeanalizowano większą ilość leksyko­
nów, a także gdyby nie zawężono pojęcia
zapożyczenia
tylko do tych jednostek, które
bezpośrednio przeniknęły z języka polskiego do angielskiego3.
Naturalnie, większość odnotowanych polonizmów to tzw. egzotyki w rodzaju
P o­
lach
(zarejestrowane już w 1574 roku!),
Sejm, mazurka, zloty
itp., co wskazuje na ich
m ałą przydatność dla użytkowników języka angielskiego, a więc tym samym na ich
niską frekwencję. Niemniej jednak w zakończeniu artykułu Podhajecka (2002) wyraża
nadzieję, że autorzy III wydania
Słownika oksfordzkiego,
zaplanowanego na rok 2010,
odnotują nowsze polonizmy o charakterze w mniejszym stopniu literackim i nie-
odnoszące się wyłącznie do polskich realiów kulturowych.
Wreszcie należy odnotować, że niniejsza publikacja nie ma charakteru monografii,
jakkolwiek nie jest ona li tylko przedrukiem wybranych wcześniej wydanych prac
mojego autorstwa, gdyż:
1) część z nich została skorygowana lub poszerzona w wyniku późniejszych docie­
kań badawczych,
2) w pewnych wypadkach z powodów merytorycznych zamieszczono jedynie
fragmenty oryginalnych publikacji,
3) dla zachowania ciągłości wywodu gdzieniegdzie dodano rezultaty badań innych
językoznawców,
4) parę artykułów lub ich fragmentów przetłumaczono z języka angielskiego,
5) lista anglicyzmów nie jest jedynie przedrukiem wcześniej opublikowanych prze­
ze mnie wykazów (Mańczak-Wohlfeld 1994b, Görlach, red. 2001), ale zawiera liczne
zapożyczenia angielskie wyekscerpowane nie tylko ze współcześnie wydanych słow­
ników języka polskiego i leksykonów wyrazów obcych, lecz także z prasy.
1 W tym wypadku autorka błędnie przypisuje temu wyrazowi pochodzenie polskie, zob. np.
The Con­
cise Oxford Dictionary o f Current English
(1995), gdzie leksem
borscht
został odnotowany jako rusycyzm.
2 Warto zwrócić uwagę na to, że niektóre z zacytowanych przez Podhajecką polonizmów nie figurują
we współczesnych słownikach języka polskiego (np. Szymczak, red. 1992, Dunaj, red. 1996). Sąto: wspo­
mniane
leukergy
oraz z listy odnotowanych z
The Oxford English Dictionary, bobac
i
kromesky.
3 Jest oczywiste, że niektórzy językoznawcy tak interpretują termin
zapożyczenie,
co oznacza, iż uznają
za źródło zapożyczenia ten język, z którego dany leksem dostał się bezpośrednio do języka-biorcy (zob. np.
Cyran 1974, Kuroczycki, Rzepka 1979 czy M. Stachowski 2004). Warto natomiast odnotować, że Podha­
jecka (2002) błędnie posługuje się terminem
loanword
jako zapożyczeniem właściwym, czyli bezpośred­
nim. W rzeczywistości określenie to, wprowadzone przez językoznawców anglojęzycznych (np. Hockett
1958), nie odnosi się tylko do pożyczek bezpośrednich, ale też do wyrazów zapożyczonych, i stanowi
przeciwieństwo np.
hybryd
czy
kalk.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin