Miesięcznik Problemy 1987 nr 08.pdf

(14678 KB) Pobierz
niesięcznik popularnonaukowy — rok założenia 1945
INDEKS 37047
PL ISSN 0032-9487
(493) sierpień 1987
Informujemy, że począwszy od nru 9 ulega zmianie cena naszego pisma, która będzie wynosić 70 zl za jeden egzemplarz.
Konieczność zmiany ceny wynika ze wzrostu niezależnych od nas kosztów wydawania pisma. Składa się na to wzrost
kosztów papieru, druku oraz pozostałych kosztów, takich jak transport, energia, telekomunikacja, czynsz itp.
Pragniemy zaznaczyć, że nowa cena tylko częściowo zrównoważy wzrost kosztów. Jednocześnie informujemy, że prenume­
ratorzy będq otrzymywali pismo po starej cenie aż do wygaśnięcia opłaconych okresów prenumeraty.
KRAJOWE WYDAWNICTWO CZASOPISM
PROBLEIIW
INDEKS 37047
PL ISSN 0032-9487
M ie sięczn ik Towarzystwa
W ied zy Powszechnej
Nr 8 (493) sierpień 1987
Klimatologia
Medycyna
Psychologia
Morze i mikroklimat
Czesław Garbalewski
Porfirię - choroby nieznane lub niedoceniane
Bożena Zawirska
Motywacja hubrystyczna - krótka rozprawa
o nienasyceniu
Józef Kozielecki
Utrwalanie żywności: napromieniowywać czy nie
napromieniowywać?
Zbigniew Paweł Zagórski
Zwiqzek Maeterlincka (2)
C. M. Federici
2
-7
12
18
25
•
Kolegium Redakcyjne
H A N N A D O BRO W O LSKA
red aktor n aczeln y, p rzew od nicząca
Kolegium R edakcyjn eg o i R ad y N aukow ej
A L E K S A N D R A B A G N O W S K A , AN N A B O G ­
D A Ń S K A , M A R EK D E M IA Ń S K I, A N D R Z EJ
G O R Z Y M , M A C IE J (Ł O W IE C K I, A N N A TA-
B A C Z Y Ń S K A , A D A M Z U B E K (se kre tarz re­
d a k c ji)
Radiochemia
FANTASTYKA
PROBLEMY KRAJU I ŚWIATA
Rada Naukowa
Prof.
prof.
prof.
prof.
•
red aktor g raficzn y
B A R B A R A W IN TER
red aktor techniczny
JO A N N A K ĘD R A
A D R E S R E D A K C J I:
u l. K ru cza 6/14,
00-537 W a rsza w a
TELEFO N Y:
redaktor n aczeln y
sekretarz re d a k cji
re d a k c ja techniczna
•
M ate riałó w nie zam ów ionych R e d ak cja nie
zw raca.
26-21-33
28-27-75
29-35-61
dr
dr
dr
dr
h a b . E U G E N IU S Z D U R A C Z Y Ń S K I
h a b . A L E K S A N D E R G IE Y S Z T O R
h ab . T A D E U S Z K O S Z A R O W S K I
h ab . W Ł O D Z IM IE R Z M IC H A JL O W
Ochrona środowiska
Ochrona środowiska
Religioznawstwo
Medycyna - hipotezy
Medycyna
Książki nadesłane
„PROBLEMY" PRZEDSTAWIAJĄ
Chemia, rolnictwo, środowisko
Konrad Gałuszko
Klęska gleby
Eugeniusz Mazur
Ludzie i zwierzęta
Jan Dobrzański, Janina Dobrzańska
AIDS i komary
Perspektywy leczenia i nowe zagrożenia
35
37
40
44
45
45
Chronobiologia
Embriologia
Astrofizyka
O rytmach biologicznych i biologicznej dobie
„Sciences et Avenir”
Przeżycie płodu
„Science News"
Wielka czerwona plama na Jowiszu i jej model
doświadczalny
\„Priroda”
Ploy (2)
Marek Penszko
A imię jego czterdzieści i cztery
Jakub Tatarkiewicz
46
48
50
55
•
W YD AW CA:
K rajo w e
W ydaw nictw o
Czasopism
R S W „P ra sa -K sią żk a -R u c h "
u l. N oakow skiego 14
00-666 W arszaw a
te l. 25-72-94
B iu ro R eklam
i Pro p ag and y
te l. 25-56-26
Ilu s tra c ja na okład ce - do a rt. , .U trw a ­
la n ie żyw n o ści: nap ro m ieniow yw ać czy nie
n ap ro m ie n io w yw ać?”
GRY LOGICZNE
^
mikroProblemy
III
Str.
Ord.
R e d a k cja nie z a ła tw ia żadnych spraw zw iązanych z prenum eratą i kolportażem .
D ru k : Prasow e Z akład y G ra fic zn e R S W ..P rasa-K siążk a-R u ch ” , 00-375 W a rs za w a , u l. Sm olna 10/12. Zam . 345. K-65.
Morze i mikroklimat
Czesław Garbalewski
profesor doktor habilitowany,
Instytut Oceanologii PAN,
Sopot
Morska strefa brzegowa stanowi przedmiot szerokiego zainteresowa­
nia gospodarczego. Poza tym wysoko cenione są jej walory rekreacyj­
ne, wykorzystywane na przykład w talassoterapii, ale także w turystyce,
sporcie itp. Można oczekiwać, że w miarę poświęcenia coraz większej
uwagi jej zasobom klimatycznym zainteresowanie tą strefą jeszcze
będzie wzrastało. Chodzi tu zwłaszcza o naturalne zasoby energetycz­
ne związane ze szczególnymi warunkami nasłonecznienia w morskich
strefach przybrzeżnych, a także z wiatrem i dynamiką morza.
Mówiąc: klimat, mamy na myśli statystyczną oce­
nę warunków pogodowych uzyskaną na podstawie
wieloletnich obserwacji. Małe odchylenia od typo­
wych wartości elementów klimatu — powodowa­
ne niejednakowym wpływem lokalnych, małoska-
lowych czynników fizycznych — świadczą o wy­
stępowaniu różnic mikroklimatycznych na tle kli­
matu. Na morzu czynnikami tymi są efektywne
strumienie wymiany masy i energii między po-
więtrzem i tonią morską.
Warunki pogodowe, wpływając na mikrokli-
matyczne zmiany i różnice w zakresie wymiany
ciepła i wilgoci między morzem i powietrzem, nie
mogą pozostawać od tych zmian odizolowane, ina­
czej mówiąc — nie mogą nie ulegać sprzężeniom
zwrotnym. Strumienie tej wymiany są bowiem na
morzu na tyle aktywne, że znaczniejsze wahania
ich natężenia mogą prowadzić do szybkich zmian
warunków pogody. Na przykład większa porywi-
stość wiatru, nawet przy tej samej temperaturze,
oznacza większą wilgotność powietrza, bo zwiększa
się przy tym szorstkość powierzchni morza i pa­
rowanie. A to z kolei powinno powodować zwięk­
szenie stanu chwiejności atmosferycznej (przy­
spieszenie mieszania powietrza w pionie — po­
wietrze wilgotne jest lżejsze, ma mniejszą gę­
stość od powietrza suchego) a wraz z nią wywo­
łać efekt wzrostu porywistości wiatru.
Co określa mikroklimat w warunkach morskich?
Trudno jest ściśle określić naturalne kryteria po­
działu klimatu na różne zakresy skali przestrzen­
nej — na przykład na klimat oddzielnego regionu
i mikroklimat poszczególnych charakterystycznych
elementów tego regionu. Niemniej takie jego roz­
różnienie jest fizycznie uzasadnione. Mikroklimat
daje się bowiem wyodrębnić już na podstawie
drobnych zmian charakterystyk termicznych, wil­
gotnościowych itp., obserwowanych w powietrzu
przyziemnym nawet przy nieznacznych tylko róż­
nicach charakteru terenu. Rozróżnienie takie może
służyć lepszemu zrozumieniu i szczegółowej oce­
nie udziału odchyleń mikroklimatycznych w pro­
cesach formujących klimat wyższej skali.
Zasadniczo klimat jest kształtowany przez ogól­
ną cyrkulację atmosfery. Z kolei cyrkulacja ogól­
na formuje się pod wpływem wymiany energii
promienistej między Ziemią, Słońcem i najbliższą
przestrzenią kosmiczną, a także pod wpływem ru­
chu Ziemi dokoła swej osi. Do tego dochodzi
wpływ niejednakowego rozmieszczenia oceańów i
lądów na kuli ziemskiej, a także innych czynni­
ków. Dokładnie nie wiadomo dotychczas, jak ten
złożony zespół czynników i bodźców prowadzi do
nieregularnych zmian klimatu na przestrzeni wie­
ków, a nawet dziesięcioleci. Rola wielu czynników
w tym zespole nie jest jeszcze w pełni zbadana i
należycie doceniona. Czynniki kształtujące klimat
mają jednocześnie decydujący wpływ na warunki
mikroklimatyczne. Wyodrębnienia mikroklimatu
na tle klimatu dokonuje się przyjmując za podsta­
wę odchylenia klimatyczne obserwowane w obrę­
bie dostatecznie małego obszaru... Zwykle obszar
ten powinien stanowić cząstkę większej jednostki
przestrzennej charakteryzującej się klimatem lo­
kalnym (jak klimat miasta, niedużej miejscowości,
lasu itp.). Jednocześnie ma się różnić drobnymi
osobliwościami klimatycznymi na tle klimatu lo­
kalnego, a przynajmniej na tle ogólnych warun­
ków klimatycznych w danym regionie.
Różnice mikroklimatyczne bywają wywoływa­
ne głównie przez wpływ niejednorodności podło­
ża, jego szczególnych charakterystyk w wybra­
nym małym obszarze, a także kształtu powierzchni
ziemi (orografii) decydującego o ekspozycji dane­
go miejsca względem promieni słonecznych itp.
Wpływ tych różnic występuje wyraźnie w naj­
niższych warstwach powietrza i zanika idąc
wzwyż.
Ostatnio zwraca szczególną uwagą wystąpowanie na tle pozornej jednorodności morza subtelnych różnic
(patchiness
—
„plamistość"). Na zdjąciu
—
nowy statek naukowo-badawczy „Oceania” Instytutu Oceanologii PAN, który uczest­
niczył w międzynarodowym eksperymencie PEX
(Patchiness Experim ent)
w kwietniu 1986 r. na Morzu Bałtyckim.
Fot. C A F
Oprócz powyższych kryteriów stosuje się jeszcze
inne, wynikające z faktu, że pod pojęciem mi­
kroklimatu rozumie się także klimat najniższych
warstw powietrza w obrębie przyziemnej warstwy
atmosfery. W warstwie tej obserwujemy szybki
wzrost prędkości wiatru z wysokością przy na
ogół jednakowym jego kierunku. Zdecydowana
zmiana kierunku wiatru, idąc wzwyż, oznacza
przekroczenie górnej granicy warstwy przyziem­
nej. Rolę kryterium oddzielenia obszaru charak­
terystyk mikroklimatycznych od klimatycznych
odgrywa wtedy wysokość, na której dokonuje się
rutynowych obserwacji meteorologicznych (zwykle
2 m nad poziomem morza na lądzie i około 10 m
nad p.m. na morzu). Pomiary poniżej tej wysoko­
ści prowadzą do uzyskania charakterystyk mikro­
klimatycznych.
Na morzu przyziemna warstwa atmosfery, bę­
dąc warstwą przywodną, wyróżnia się tak samo
jak na lądzie występowaniem największych pio­
nowych gradientów prędkości wiatru oraz innych
charakterystyk. Warstwę tę cechuje:
• występowanie w warunkach średnich pra­
wa logarytmicznego rozkładu prędkości wiatru w
pionie (ryc. 1);
• średnio olbrzymi gradient temperatury w la-
minarnej podwarstwie powietrza (do wysokości
około 1 mm nad powierzchnią wody), gdzie gra­
dient ten waha się w przedziale od zera do około
1°C na mm, czyli około 1000°C na m);
• złożona struktura ruchów powietrza, gdzie
obok typowej turbulencji atmosferycznej wystę­
pują jeszcze ruchy powietrza wzbudzane przez fa­
le morskie;
® ciągła efektywna wymiana masy i energii
między morzem i atmosferą, zależna od pionowego
rozkładu temperatury, wiatru i innych elementów
meteorologicznych, a także' od charakterystyk
hydrologicznych (zwłaszcza od falowania morza i
jego współoddziaływania z wiatrem).
Wysokość warstwy przyziemnej nad morzem
(warstwy przywodnej) jest o wiele niższa w po­
równaniu z jej wysokością nad lądem i zmienia
się w zależności od prędkości wiatru i falowania
morza od poniżej 10 m do około 30 m i więcej nad
p.m. W warstwie tej przebiegają bezpośrednio in­
tensywne procesy wymiany, zwłaszcza istotnych
dla klimatu ciepła i wilgoci między morzem i przy­
legającym powietrzem. Czynniki wymiany na tym
szczeblu małych zmian na niedużych wysokościach

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin