Historyczne Bitwy 067 - Cudnów 1660, Romuald Romański.pdf
(
1893 KB
)
Pobierz
H I S T O R Y C Z N E B I T WY
ROMUALD ROMAŃSKI
CUDNÓW 1660
Wydawnictwo Bellona
Warszawa 1996
OD AUTORA
Wojna między Rzecząpospolitą a państwem moskiewskim
rozpoczęła się wiosną 1654 r. Główny korpus wojsk moskiew
skich z carem Aleksym Michajłowiczem pomaszerował na
Litwę, na Ukrainę zaś wysłano kniazia Aleksego Trubeckiego.
Miał on wspierać wojska kozackie hetmana Bohdana Chmiel
nickiego, który 15 stycznia 1654 r. w Perejasławiu złożył wraz
ze swym wojskiem przysięgę na wierność carowi.
Powody wypowiedzenia wojny Rzeczypospolitej przez Alek
sego Michajłowicza po czterech latach wahań były oczywiste.
Chodziło przede wszystkim o przekreślenie traktatu polanow-
skiego, o którym historyk polski Wiktor Czerniak pisał, że
„ciążył dumnej sąsiedzie Polski, niby kamień na piersiach
złamanego chorobą człowieka". Trudno się temu dziwić,
przecież w wyniku tego traktatu państwo moskiewskie utraci
ło łącznie około 75 000 km
2
i musiało zapłacić sumę 200 000
rubli tytułem zwrotu kosztów wojny. Z takimi stratami do
prawdy trudno się pogodzić.
Rosjanom - a przynajmniej części społeczeństwa - przy
świecała też niewątpliwie chęć rewanżu za tzw. polską gos
podarkę na ziemiach państwa moskiewskiego w czasach „wie
lkiej smuty". Działalność Polaków w korpusach interwencyj
nych i armiach kolejnych Samozwańców zapisała się bowiem
krwawymi zgłoskami, o czym świadczą kroniki i pamiętniki,
a także wypowiedzi wybitnych Rosjan.
Głównym teatrem działań wojennych w 1654 r. była Litwa
i tam też doszło do najistotniejszych, niestety niekorzystnych
dla Rzeczypospolitej rozstrzygnięć. Nie przygotowane należy
cie, źle wyposażone i zbyt słabe liczebnie wojska litewskie nie
były w stanie stawić skutecznego oporu oddziałom nieprzyja
cielskim i do połowy 1655 r. większość ziem litewskich
znalazła się w rękach moskiewskich. W tej sytuacji car uznał,
że ostatecznie rozwiązany został problem nie tylko ziem
ruskich zagarniętych ongi, w XII i XIII wieku przez Litwę, ale
również samej Litwy i 13 września 1655 r. ogłosił się wielkim
księciem Litwy, Białej Rusi, Wołynia i Podola.
Nieco gorzej wiodło się wojskom moskiewsko-kozackim na
Ukrainie. Armia koronna wspomagana przez Tatarów odnios
ła w styczniu 1655 r. zdecydowane zwycięstwo nad połączo
nymi wojskami moskiewskimi Wasyla Borysewicza Szere
mietiewa i kozackimi Bohdana Chmielnickiego. Zwycięstwo
to, jak wiele innych w naszej historii, nie zostało należycie
wykorzystane; tym razem przede wszystkim z winy Tatarów,
którzy dali się przekupić staremu hetmanowi kozackiemu.
Na dalszy rozwój stosunków polsko-moskiewskich ogrom
ny wpływ miała napaść Szwecji na Rzeczpospolitą. Sukcesy
wojsk szwedzkich w pierwszym okresie „potopu" zaniepokoi
ły cara i spowodowały zmianę jego stosunku do Rzeczypos
politej. Państwo moskiewskie miało bowiem do Szwecji rów
nie poważne i zadawnione pretensje, jak do Rzeczypospolitej.
Car nie chciał więc bezczynnie przyglądać się sukcesom
swego przeciwnika, tym bardziej że stwarzały one fakty
polityczne, których Rosja nie mogła zaakceptować. Należał
do nich zwłaszcza akt połączenia Litwy ze Szwecją podpisany
20 października 1655 r. przez Janusza Radziwiłła. Pojawiła
się bowiem wówczas realna groźba odepchnięcia Rosji od
Bałtyku. A przecież już od czasów Iwana Groźnego dążenie
do usadowienia się nad Morzem Bałtyckim było jednym
z głównych kanonów polityki zagranicznej Moskwy.
Pewien wpływ na wstrzymanie ofensywy wojsk moskiew
skich miało również stanowisko Krymu. Chan tatarski Meh-
med IV był mocno zaniepokojony umacnianiem się państwa
moskiewskiego kosztem Rzeczypospolitej, postanowił więc
interweniować. Już 10 listopada 1655 r. wojska tatarskie
otoczyły pod Jeziemą powracające po nieudanym oblężeniu
pułki moskiewskie i kozackie. Wojska moskiewskie zostały
wypuszczone, oczywiście po pozbawieniu ich łupów. Nato
miast z Chmielnickim chan zawarł układ zmuszający Koza
ków do zerwania z Moskwą i powrotu pod władzę Jana
Kazimierza.
Tak wyraźnej zmiany koniunktury międzynarodowej Mosk
wa nie mogła zlekceważyć. Wojska carskie zatrzymały się na
zajmowanych pozycjach. W sierpniu 1656 r. przystąpiono do
rokowań pokojowych nad rzeczką Niemieżą pod Wilnem.
W ich wyniku 3 listopada podpisano rozejm na zasadzie
uti
possidetis
(jak posiadacie). Dla Moskwy najważniejszy był
oczywiście punkt przewidujący wybór Aleksego Michajłowi-
cza na króla polskiego i to jeszcze za życia Jana Kazimierza,
któremu zagwarantowano dożywotnią władzę.
Jednakże w tej kwestii spotkało cara rozczarowanie. Strona
polska układ rozejmowy zawarła pod przymusem i nie miała
zamiaru skrupulatnie go przestrzegać. Korona, którą tak sku
tecznie łudzono dyplomatów carskich, służyła zresztą ówczes
nym kierownikom polityki zagranicznej Rzeczypospolitej za
uniwersalny wabik. Ofiarowano ją przecież także Karolowi
Habsburgowi w zamian za obietnicę pomocy austriackiej,
a u schyłku 1655 r. nawet Jerzemu II Rakoczemu, pragnąc
powstrzymać go od sojuszu ze Szwecją. Żadnej z tych obiet
nic - również tej złożonej pod Wilnem - nie traktowano
wówczas zbyt serio.
Punktem zapalnym w stosunkach między obu państwami
stała się też Ukraina. 27 czerwca 1657 r. zmarł nagle hetman
zaporoski Bohdan Chmielnicki, „ojciec chrzestny" klęsk, ja
kie spadły w drugiej połowie XVII wieku na Koronę i Litwę.
Po jego śmierci sytuacja na Ukrainie jeszcze bardziej się
pogmatwała, do istniejących bowiem problemów doszła za
cięta rywalizacja o władzę wśród starszyzny kozackiej.
Plik z chomika:
WIEDZAHISTORYCZNA
Inne pliki z tego folderu:
Historyczne Bitwy 023 - Kircholm 1605, Henryk Wisner.pdf
(5783 KB)
Historyczne Bitwy 104 - Trafalgar 1805, Józef W. Dyskant.pdf
(6879 KB)
Historyczne Bitwy 116 - Warka - Gniezno 1656, Paweł Skoworoda.pdf
(6464 KB)
Historyczne Bitwy 016 - Stalingrad 1942-1943, Kazimierz Kaczmarek.pdf
(5495 KB)
Historyczne Bitwy 034 - Lipsk 1813, Jadwiga Nadzieja.pdf
(5204 KB)
Inne foldery tego chomika:
ALE HISTORIA
AUDIOBOOKI
BIOGRAFIE
BITWY i WOJNY
CIEKAWOSTKI HISTORYCZNE
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin