Prawa i obowiązki rodziców dzieci socjalizowanych poza rodziną.docx

1.       Prawa i obowiązki rodziców dzieci socjalizowanych poza rodziną.

W obowiązujących w Polsce rozwiązaniach prawnych uwzględniono standardy ochrony praw człowieka określone m.in. w Paktach Praw Człowieka ONZ, Konwencji o Prawach Dziecka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wśród nich istotną rolę odgrywają te, które dotyczą pozycji prawnej rodziców naturalnych dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej. 

Wymienić należy zwłaszcza:

·         Zasadę prymatu rodziców w wychowaniu dzieci i subsydiarny (pomocniczy) charakter zastępczych form pieczy wobec naturalnej i pierwotnej pieczy rodziców,

·         Prawo dziecka do życia w rodzinie i prawo rodziców do nierozdzielania ich z dziećmi,

·         Prawo dziecka odseparowanego od rodziców do utrzymywania kontaktów z rodzicami wyjąwszy przypadki, w których sąd zakazał takiej styczności lub ją ograniczył i prawo rodziców do styczności z dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej,

·         Obowiązek państwa podejmowania działań na rzecz powrotu do rodziny dziecka, które umieszczono w rodzinie zastępczej (zasada reintegracji).

Rodzaj ingerencji (ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie władzy rodzicielskiej) oraz sposób umieszczenia dziecka (poprzez orzeczenie sądu lub w drodze umowy starosty z rodziną zastępczą) przesądza o zakresie uprawnień, obowiązków i kompetencji wobec dziecka przejmowanych przez rodzinę zastępczą. Z powyższych względów wyróżnić można cztery sytuacje:

·         Gdy dziecko umieszczono w rodzinie zastępczej na wniosek rodziców (opiekunów prawnych), należy

przyjąć, iż nie doszło do ingerencji sądu w sferę władzy rodzicielskiej, zaś rodzice wnosząc o umieszczenie dziecka skorzystali z przysługujących im prerogatyw. Mają oni w związku z tym kompetencje, by spowodować powrót dziecka pod ich faktyczną pieczę, a w czasie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce ich prawo do decydowania w sprawach dziecka też jest pełne. W omawianym przypadku obowiązki rodziny zastępczej sprowadzają się do wykonywania tzw. pieczy.

·         Gdy przebywa ono w rodzinie zastępczej (ograniczenie władzy rodzicielskiej) lub na podstawie ustawy o

postępowaniu w sprawach nieletnich, wówczas władze nad dzieckiem rozdzielone są pomiędzy rodziców a instytucje sprawujące pieczę zastępczą. Umieszczenie dziecka poza rodziną na podstawie postanowienia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej musi powodować podjęcie działań (socjalnych, terapeutycznych, medycznych, itp.) w celu poprawienia sytuacji jego rodziców do pułapu, który umożliwiałby im podjęcie na nowo swych rodzicielskich obowiązków. W tym celu wprowadzono w 2000 roku nowy przepis nakazujący sądom rodzinnym współpracę z instytucjami pomocy społecznej. Sąd ma obowiązek zapoznawania się nie rzadziej, niż co pół roku z zakresem i efektami udzielanego rodzicom wsparcia, by na tej podstawie modyfikować wydane przez siebie wcześniej postanowienie w kierunku przywrócenia rodzicom władzy rodzicielskiej lub w kierunku pozbawienia ich tej władzy.

·         Gdy sprawowana jest nad nim opieka prawna. Dziecko umieszczono w rodzinie zastępczej na podstawie

orzeczenia sądu o pozbawieniu rodziców władzy rodzicielskiej, wówczas sąd ustanawia nad dzieckiem opiekę prawną. Opiekunami prawnymi dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej są z reguły rodzice zastępczy, przez co dochodzi do pożądanego połączenia "w jednym ręku" opieki prawnej z faktyczną.

·         Gdy rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej zostało też odebrane prawo do styczności z dzieckiem.

Rodzic, którego dziecko umieszczono poza rodziną, w tym także rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej, ma prawo do styczności ze swym dzieckiem z wyjątkiem sytuacji, gdy zostało ono przysposobione lub sąd wydał w tej mierze zakaz. Polskie prawo pozwala chronić dziecko przed sytuacjami, w których kontakty z rodzicami lub innymi osobami bliskimi byłyby niepożądane, gdyż zagrażałyby jego dobru.. Kompetencje do ingerowania w sferę władzy rodzicielskiej oraz do ograniczania lub pozbawiania rodziców prawa do styczności z dzieckiem jest, bowiem wyłącznie prerogatywą sądu.

2.       Prawa dziecka socjalizowanego poza środowiskiem rodziny własnej.

Wszystkie dzieci i młodzież do osiemnastego roku życia mają prawo do:

·         Wypowiedzi własnego zdania w ważnych dla dziecka sprawach;

·         Poszanowania godności i prywatności

·         Poszanowania podmiotowości dziecka, wysłuchiwania jego zdania i w miarę możliwości uwzględniania jego wniosków we wszelkich dotyczących go sprawach oraz informowania dziecka o podejmowanych wobec niego działaniach;

·         Ochrony przed złym traktowaniem i krzywdzenia fizycznym oraz psychicznym;

·         Życia i prawidłowego rozwoju fizycznego, psychicznego i umysłowego;

·         Miłości i wychowania przez rodziców bądź opiekunów;

·         Nauki, wypoczynki i pełnej opieki medycznej;

·         Prawo do tego, by wszystkie prawy sądowo – administracyjne uwzględniały ich dobro.

·         Prawo do tworzenia w placówkach samorządu;

·         Prawo do dostępu do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych;

·         Pomocy w nauce, w szczególności przy odrabianiu zadań domowych, oraz w miarę potrzeby przez udział w zajęciach wyrównawczych; w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych;

·         Uczenia nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych; poszanowania tradycji i ciągłości kulturowej;

·         Uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka;

·         Zapewnienia dzieciom warunków sprzyjających utrzymywaniu osobistych kontaktów z rodziną; umożliwia dzieciom regularne, osobiste i bezpośrednie kontakty z rodzicami oraz z innymi osobami bliskimi, z wyjątkiem przypadków, w których sąd zakazał lub ograniczył ich prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem;

·         Prawo do poszanowania potrzeb religijnych dziecka.

3.       Instytucjonalna pomoc w opiece i wychowaniu dziecka ( rodzina wpierająca, asystent rodziny, placówka wsparcia dziennego).

Rodzina wspierająca - wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych sprowadza się do działań mających przywrócić jej zdolność normalnego funkcjonowania.. Jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej są jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, placówki wsparcia dziennego, organizatorzy rodzinnej pieczy zastępczej, placówki opiekuńczo-wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, interwencyjne ośrodki preadopcyjne, adopcyjne oraz podmioty, którym zlecono realizację takich zadań.

W celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej. Rodzina wspierająca, przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w: opiece i wychowaniu dziecka; prowadzeniu gospodarstwa domowego; kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych. Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka. Rodzinę wspierającą ustanawia wójt właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny wspieranej po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika ośrodka pomocy społecznej wydanej na podstawie przeprowadzonego rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Asystent rodziny - jest nowym stanowiskiem w strukturze samorządu. Jego zadaniem jest niezależnie od pracowników socjalnych zajmowanie się wyłącznie pomocą i pracą z rodzinami. Asystent rodziny ma obowiązek podnosić swe kwalifikacje poprzez udział w szkoleniach z zakresu pracy z dzieckiem i rodziną oraz poprzez samokształcenie.

Do zadań asystenta rodziny należy w szczególności:

·         Opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;

·         Opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;

·         Udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;

·         Udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;

·         Udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;

·         Udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;

·         Wspieranie aktywności społecznej rodzin;

·         Motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;

·         Udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;

·         Motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;

·         Udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;

·         Podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;

·         Prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;

·         Prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;

·         Dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej, niż co pół roku;

·         Monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;

·         Sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;

·         Współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;

·         Współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.

Placówka wsparcia dziennego- zapewnia dziecku pomoc w nauce; organizację czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw i zajęć sportowych; stałą pracę z rodziną dziecka. Specjalistyczna placówka wsparcia dziennego, poza wymienionymi formami pracy: prowadzi w szczególności, co najmniej jedną z następujących form pracy: zajęcia socjoterapeutyczne, realizowane w stałych grupach dzieci, prowadzone, przez co najmniej wychowawcę i terapeutę, oddziaływania terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne i logopedyczne; prowadzi indywidualne programy korekcyjne, realizowane podczas zajęć grupowych lub w kontakcie indywidualnym; udziela pomocy w sytuacjach kryzysowych szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych w oparciu o diagnozę indywidualną dziecka i jego rodziny. Placówki wsparcia dziennego dzielą się na: opiekuńcze - prowadzone w formie kół zainteresowań, świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, które pomagają dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowaniu czasu wolnego; oraz specjalistyczne - w których jest realizowany program psychokorekcyjne lub psychoprofilaktyczny, w tym terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacja, resocjalizacja.

4.       Główne zadania funkcjonariusza Policji w biorącego udział w odebraniu dziecka, którego życie lub zdrowie jest zagrożone.

Udział funkcjonariusza Policji w czynności odebrania dziecka z rodziny w związku z przemocą, odbywa się na wniosek pracownika socjalnego. Szczegóły dotyczące obowiązków policjanta ustala nowe rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Głównym zadaniem funkcjonariusza biorącego udział w odebraniu dziecka, którego życie lub zdrowie zostało zagrożone jest:

·         Zapewnienie bezpieczeństwa osobistego dziecku, pracownikowi socjalnemu i innym uczestnikom postępowania,

·         Udzielenie pierwszej pomocy i wezwanie pogotowia ratunkowego, – jeśli zaistnieje taka potrzeba.

W ustaleniu czy odebranie dziecka w świetle okoliczności jest uzasadnione opinia funkcjonariusza jest bardzo istotna. Rozporządzenie wymaga, aby ustalił on tożsamość odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych oraz osób uczestniczących lub obecnych podczas dokonywania czynności a następnie przedstawił własne stanowisko, co do zasadności odebrania dziecka. Na wniosek pracownika socjalnego funkcjonariusz uczestniczy w dalszej części postępowania, czyli  umieszczeniu dziecka u członka rodziny, w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. W takim przypadku policjant ustala tożsamość osoby najbliższej, uprawnionego członka rodziny zastępczej lub uprawnionego pracownika placówki opiekuńczo-wychowawczej i udziela niezbędnej pomocy przy umieszczeniu dziecka. Z udziału w wymienionych czynnościach funkcjonariusz sporządza notkę urzędową, której treść szczegółowo określają przepisy rozporządzenia.

5.       Procedura adopcyjna – typy adopcji.

Adopcja, (łac. adoptio - usynowienie) oznacza przysposobienie prawne cudzego dziecka i uznanie go za własne. Zadaniem jej jest związanie dziecka z rodziną na całe życie. Między dzieckiem a rodziną przysposabiającą powstają relacje prawne, tak jak w rodzinie biologicznej.

Procedura adopcyjna Etapy procesu adopcji:

·         Wstępne rozmowy w ośrodku adopcyjno - opiekuńczy i rejestracja małżonków;

·         Zebranie wszystkich potrzebnych dokumentów i założenie teczki dla nowych kandydatów;

·         Rozmowa z psychologami, pedagogami o dziecku, jego potrzebach, motywach adopcji;

·         Wywiad środowiskowy w rodzinie kandydatów;

·         Udział w spotkaniach, warsztatach, szkolenie;

·         Akceptacja rodziców przez komisję kwalifikacyjną;

·         Przedstawienie rodzicom określonego dziecka poprzez dokumentację, wizyta w domu dziecka - spotkanie z dyrektorem, wychowawcą;

·         Pierwszy kontakt z dzieckiem w Domu Dziecka;

·         Po wydaniu przez sąd zgody na zmianę miejsca pobytu dziecka ze wskazaniem na adres rodziny preadopcyjnej umożliwia zabranie dziecka do domu;

·         Złożenie do sądu rodzinnego wniosku o przysposobienie oraz całej dokumentacji z ośrodka adopcyjno do domu przychodzi kurator, pracownik ośrodka, aby zorientować się, jak rodzice radzą sobie w opiece nad dzieckiem;

·         Po orzeczeniu zgody na adopcję 21 dni czeka się na uprawomocnienie postanowienia;

·         Wizyta w urzędzie stanu cywilnego miejsca urodzenia dziecka, gdzie rodzice otrzymują nowy odpis aktu urodzenia z ich nazwiskiem.

Trzy rodzaje adopcji:

·         Przysposobienie pełne – polega na zerwaniu więzi dziecka z jego biologiczną rodziną na rzecz całkowitego włączenia go do rodziny adopcyjnej. Ustają wszelkie prawa i obowiązki w stosunku do rodziny naturalnej, a powstają relacje rodzinne z nowymi rodzicami i krewnymi. Ta forma jest regułą w naszym systemie prawnym. Akt urodzenia zawiera Informacje o adopcji.

·         Przysposobienie niepełne – przyjęcie dziecka przez nowych opiekunów bez zrywania więzi prawnych z rodziną biologiczną. Przysposabiający stają się rodzicami, ale dalszych krewnych dziecko ma nadal w swojej rodzinie naturalnej. Oznacza włączenie dziecka jednocześnie do dwóch rodzin.

·         Przysposobienie pełne całkowite (anonimowe, nierozwiązywalne, nieodwołalne) - najbardziej wiąże dziecko z nową rodziną. Rodzina biologiczna wyraża zgodę na anonimowe powierzenie dziecka nowej rodzinie. Jest to tzw. zgoda blankietowa, rodzice dziecka wyrażają ją przed sądem opiekuńczym 6 tygodni po jego narodzeniu. Biologiczni rodzice tracą prawa do dziecka na zawsze. Sporządza się nowy akt urodzenia, w którym jako rodziców podaje się rodziców przysposabiających, data i miejsce urodzenia pozostaje niezmienione.

Sądy orzekają dwa rodzaje adopcji:

·         Blankietowa (inaczej całkowita lub nierozwiązywalna) - to adopcja, której nie można rozwiązać. Opiera się na złożonym przez rodziców biologicznych oświadczeniu, że wyrażają zgodę na przysposobienie swojego dziecka przez nieznaną im rodzinę;

·         Pełna - ma wszystkie wymienione wyżej cechy, jednak sąd może orzec jej rozwiązanie. Adopcję reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.

Kandydaci muszą spełniać warunki: sytuacja materialna umożliwiająca utrzymanie i wychowanie dziecka; odpowiednie dla przyjęcia dziecka warunki materialne, mieszkaniowe; stabilny i trwały związek małżeński, oparty na szacunku i żywych więzach emocjonalnych; wartościowe motywy adopcji; jednomyślność w podjęciu decyzji o adopcji; wiek młody lub średni (maksymalna różnica wieku 4o lat, minimalna-15lat); dobry stan zdrowia psychicznego i fizycznego; brak uzależnień od nałogów; pełna zdolność do czynności prawnych, niekaralność; odbycie szkolenia w ośrodku adopcyjno-opiekuńczym ( metodą Pride 9 miesięcy).

6.       Metody i zasady pracy opiekuńczo – wychowawczej.

Zasady pracy opiekuńczo – wychowawczej. Wg Z. Dąbrowskiego, specyfika zasad procesu opiekuńczo – wychowawczego polega głównie na tym, że obejmują one swoim zakresem przede wszystkim działalność opiekuńczą i określają podstawowe warunki, w których sprawowana opieka zyskuje walory merytoryczne, moralne i wychowawcze w zakresie wszystkich możliwych do osiągnięcia na tej drodze celów. Wymienia on następujące zasady:

·          Zasada opieki sprawiedliwej;

·          Zasada optymalizacji opieki;

·          Zasada aktywności podopiecznych w zaspokajaniu ich potrzeb;

·...