Pedagogika opiekuńczo- wychowawcza z resocjalizacją
1. Dokonaj typologii placówek opiekuńczo – wychowawczych ze względu na specyfikę działania.
Ze względu na specyfikę działań placówki opiekuńczo – wychowawcze dzielą się na:
1. Placówki wsparcia dziennego: zapewniają wsparcie rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami.
2. Placówki interwencyjne: zapewniają one dzieciom doraźną, całodobową opiekę w sytuacji kryzysowej. Pobyt dziecka w tego typu placówce trwa ok. 3 miesięcy. Placówki interwencyjne to przede wszystkim pogotowia opiekuńcze. Zaspokajane są tu indywidualne potrzeby dziecka, umożliwione kontynuowanie nauki na odpowiednim poziomie oraz opracowana jest diagnoza sytuacji życiowej dziecka w celu ustalenia wskazań do dalszej pracy.
3. Placówki rodzinne – umożliwiają wspólne wychowanie i opiekę dzieciom, które nie mogą być umieszczone w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej. W placówce rodzinnej może przebywać od 4 do 8 dzieci w różnym wieku pozbawionych opieki rodziców naturalnych. Dzieciom zapewnia się kształcenie oraz wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego. Placówki rodzinne to najczęściej rodzinne domy dziecka.
4. Placówki socjalizacyjne: zapewniają dzieciom całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokajają ich podstawowe potrzeby. Większość tego typu placówek to domy dziecka; prowadzone są tu zajęcia: socjalizacyjne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne. Podejmowane są działania w celu powrotu dziecka do rodziny lub umieszczenia w rodzinnej opiece zastępczej.
5. Placówki resocjalizacyjne: umożliwiają indywidualne oddziaływanie na dzieci niedostosowane społecznie. Działalność wszystkich placówek mogą uzupełniać wolontariusze, którzy wykonują pracę bezpłatnie w zakresie określonym umową zawartą z dyrektorem placówki. Placówki te podlegają pod Ministerstwo Sprawiedliwości. Dla wychowanków, którzy weszli w konflikt z prawem: zakłady poprawcze i zakłady wychowawcze. Placówki wymienione w rozporządzeniu przeznaczone są dla wychowanków, którzy popełnili mniejsze wykroczenia (głownie w zakładach wychowawczych), wychowankowie, którzy popełnili większe przestępstwa podlegają placówkom/ zakładom poprawczym i zakładom wychowawczym.
2. Zdefiniuj pojęcia: potrzeba, opieka, opieka nad dzieckiem.
Opieka wg Okonia to ogół działalności podejmowanej przez instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości.
Elementy składowe pojęcia opieki:
· sytuacja zagrożenia,
· brak lub ograniczenie możliwości przezwyciężenia zagrożenia przez dziecko. Podejmowanie opieki niepotrzebnie lub w nadmiarze jest szkodliwe i zbędne (dziecko jest nieświadome zagrożenia, świadome w ograniczonym zakresie lub świadome w pełni). Może też odrzucić opiekę lub samo stwarzać sytuację zagrożenia.
· Wypełnianie społecznych funkcji opieki nad dzieckiem.
To stan osoby doznającej poczucie niespełnienia (napięcie motywacyjne), czyli frustrację potrzeb, działający jako czynnik motywujący, skłaniający zatem jednostkę do aktywności, które mogą tę potrzebę zaspokoić. Inaczej - odczuwalny brak czegoś, który powoduje, że podejmuje się działania zmierzające do zapełnienia tego braku. Z potrzebami wiąże się pozytywna lub negatywna charakterystyka afektywna. Niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.
3. Wymień i scharakteryzuj rodzinne formy opieki.
· POGOTOWIE OPIEKUŃCZE – przeznaczone jest dla dzieci wymagających zapewnienia doraźnej opieki całodobowej. Pierwszą placówką przypominającą pogotowie utworzona w 1909 roku, jej zadaniem było doraźne kilkugodzinne lub kilkudniowe opiekowanie się zagubionym lub zabłąkanym dzieckiem, żebrzącym dzieckiem, męczonym przez rodziców, popychanym do nierządu, opuszczonym, przyprowadzanym przez funkcjonariuszy policji jak również dla dzieci przestępczych umieszczanych chwilowo przez sędziego w pokoju do spraw dla nieletnich. Do pogotowia opiekuńczego trafiają dzieci w wieku 3 18 lat a podstawami prawnymi są: orzeczenie sądu rodzinnego, wniosek władz oświatowych lub policji a także prośba rodziców. Trafiają tu także uciekinierzy z domów rodzinnych i placówek opiekuńczo – wychowawczych i resocjalizacyjnych.
· WIOSKA DZIECIĘCA – idea wiosek dziecięcych w Polsce ma tradycję sięgającą początku XX wieku, wiąże się głównie z działalnością Jeżewskiego. Założenia wychowawczo – organizacyjne wioski dziecięcej opierają się na czterech zasadach:
1. dotycząca matki – musi być samotna, zdrowa kobieta w wieku 25 – 40 lat z predyspozycjami do zadań związanych z opieką i wychowaniem dzieci.
2. dotycząca rodzeństwa – dzieci powierzone jednej matce na wychowanie, przeciętnie 6 – 8 dzieci w różnym wieku. Do wioski przyjmowane są dzieci do 8 r.ż. I starsze w przypadku posiadania tu młodszego rodzeństwa.
3. dom – stwarza matce i dzieciom możliwość bycia rodziną, sprzyja integracji i zachowaniu indywidualności każdej osoby.
4. wioska – skupisko 14 – 20 domów jednorodzinnych położonych w ładnym otoczeniu, budowanych z własnym zapleczem socjalnym, gabinety specjalistyczne, świetlice i mieszkania służbowe
· RODZINA ZASTĘPCZA – jest formą całkowitej okresowej opieki nad dzieckiem osieroconym lub z innych przyczyn pozbawionym opieki rodziców naturalnych, rozwinął ją pod koniec XVI wieku francuski duchowny W. Paulo, który z powodu ogromnej śmiertelności (90%) w domach opieki, umieszczał niemowlęta u kobiet w domach wiejskich. W Polsce umieszczał dzieci w rodzinach zastępczych, na szerszą skalę zapoczątkował Warszawski Dom Wychowawczy ks. BOUDOVIN. W 1938 r. liczba rodzin zastępczych wynosiła ok. 8500 a otaczano w nich opieką ponad 10.000 dzieci. Po wojnie dzieci zostały otoczone opieką przez ponad 10.000 nauczycieli, tworzono także rodziny czasowo – zastępcze. Centralizacja działań opiekuńczo – wychowawczych, preferowanie wychowania zakładowego, nie liczenie się z potrzebami i możliwościami społeczeństwa a także bardzo niska pomoc materialna przypadająca na dziecko spowodowała spadek liczby wychowanków w rodzinach zastępczych.
4. Prekursorzy pedagogiki opiekuńczej.
CZESŁAW JÓZEF BABICKI – w 1915 roku rozpoczął pracę w Pruszkowskim Kompleksie Placówek Opiekuńczych, w okresie międzywojennym pracował jako radca w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Zajmował się dokształcaniem kadry placówek opiekuńczo – wychowawczych, redagował pismo „wychowawca”, opracowywał podstawy prawne opieki nad dzieckiem, prowadził kursy dla wychowawców, opracowywał metodyki pracy opiekuńczo – wychowawczej. W 1938 roku był organizatorem I Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka, przez cały czas walczył z koszarowością w placówkach oraz propagował system rodzinkowy. Jako pierwszy użył pojęcia „pedagogika opiekuńcza”, stworzył system wychowywania dzieci pozbawionych rodzin w zakładach opiekuńczych zwanych rodzinnymi. Grupy dzieci w różnym wieku pozostawały w jednym domu pod ogólną opieką wychowawcy.
Główne prace:
1. „wychowywanie dziecka opuszczonego w zakładach opiekuńczo – wychowawczych” 1929
2. „jestem opiekunem” 1935
3. opieka społeczna nad dziećmi i młodzieżą”- Encyklopedia Wychowania tom III 1937 r.
HELENA ORSZA RADLIŃSKA – zawdzięczamy jej ład terminologiczny dotyczący pojęć opieka i wychowanie – była twórcą polskiej szkoły pedagogiki społecznej, pedagogiem, historykiem oświaty, organizatorem i teoretykiem bibliotekarstwa. Krytykowała zakłady opieki całkowitej, które w okresie RP miały charakter zakładów zamkniętych. Zakłady opieki całkowitej wg niej powinny mieć charakter przejściowy, proponowała przede wszystkim rozwój form opieki częściowej tj. żłobków, przedszkoli, świetlic, kolonii, obozów, poradni a także urlopów macierzyńskich. W 1925 roku założyła Studium Pracy Społeczno – Oświatowej na Wydziale Pedagogiki Wolnej Wszechnicy w Warszawie. Placówka ta miała kształcić pracowników placówek. Pracę wychowawcy traktowała jako służbę społeczną.
MARIA GRZEGORZEWSKA – zajmowała się opieką i kształceniem dzieci specjalnej troski. W 1921 roku założyła Instytut Pedagogiki Specjalnej a w 1935 roku Państwowy Instytut Macierzyński, w którym kształcili się przyszli wychowawcy placówek. W pracy z dziećmi niepełnosprawnymi polecała korzystanie z opracowanych już metod np. przez Marię Richmond – metoda indywidualnych przypadków, w swojej pracy kierowała się hasłem”nie ma kalek, jest człowiek”.
ALEKSANDER KAMIŃSKI – nosił pseudonim KAMYK skupiał się przede wszystkim na unowocześnianiu pracy harcerstwa, zwracał uwagę na opiekuńczą funkcję organizacji młodzieżowych, wcielał w życie hasła „stać przy słabszym” , które realizowano w formie opieki starszych nad młodszymi. Wprowadził pojęcie opieki w wąskim i szerokim znaczeniu. W życiu kierował się zasadą ”życie tylko wtedy ma sens, gdy jest służbą”, napisał: „ samorząd młodzieżowy jako metoda wychowawcza”, „spółdzielnia uczniowska jako placówka wychowawcza”, „czas wolny i jego problematyka społeczno – wychowawcza”.
KS. BRONISŁAW MARKIEWICZ – salezjanin poświęcił się dzieciom opuszczonym i ubogim. Kolo Krosna założył placówkę opiekuńczo – wychowawczą dla chłopców, w której prowadził szkołę powszechną, gimnazjum oraz warsztaty i pracownie. Wychowankowie produkowali wyroby skórzane i zabawki. W pracy kierowano się hasłem: „powściągliwość i praca”. Wychowaniem chłopców zajmowali się klerycy, po lekcjach prowadzili zajęcia muzyczne, teatralne i plastyczne, po raz pierwszy wprowadzono wówczas „indywidualne karty”. Podkreślał, że nagroda jest skuteczniejszym środkiem wychowawczym niż kara, całkowicie poświęcił się dzieciom, ogrom pracy i zaparcie stosunkowo szybko przyczyniły się do wyczerpania sił księdza Markiewicza i całkowitej utraty zdrowia. Po śmierci uważany był za człowieka nadzwyczajnego a przekonanie o jego świętości ciągle wzrastało, otwierając mu tym samym drogę do beatyfikacji.
KAZIMIERZ LISIECKI - „DZIADEK” - 1902 – 1976 r. to wybitna postać w gronie polityki społecznej i pedagogiki. Zanim został opiekunem „dzieci ulicy” sam poznał co to sieroctwo i bezdomność: stracił rodziców w czasie I Wojny Światowej, harcerz, wychowawca. Początkowo opiekun warszawskich gazeciarzy, ulicznych sierot i łobuziaków, następnie twórca całego systemu ognisk wychowawczych, współzałożyciel Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Ulicy. Jego praca pedagogiczna z młodzieżą oparta była nie o sztywne regulaminy lecz napisane zasady współpracy, samorządność, własną obrzędowość, bliskie niemal rodzinne więzi. Nazwany jeszcze za młodu „dziadkiem”, był ceniony i kochany przez liczne grono swoich wychowanków.
W pracy opiekuńczo – wychowawczej stosował dwie reguły:
1. „wstyd za zło”,
2. „nic za darmo”.
Charakterystyczną cechą jego pracy były „kazania dziadka” czyli pogadanki o tematyce ogólnospołecznej.
JANUSZ KORCZAK czyli Henryk Golszmidt – pedagog, lekarz i pisarz w latach 1911 – 1942 organizator i kierownik Domu Sierot w Warszawie dla dzieci żydowskich oraz sierocińca pod nazwą NASZ DOM dla dzieci polskich, stworzył system wychowania w DOMU DZIECKA łącząc zasadę kierowania dziećmi z zasadą ich samodzielności. Dużą rolę w tym systemie odegrały formy pobudzające społeczną aktywność dzieci, np. samorząd, gazetka dziecięca. Wprowadził szeroką działalność popularyzatorską w obrębie praw dziecka za pośrednictwem radia, prasy i książek.Zginął wraz z dziećmi z Domu Sierot w hitlerowskim obozie zagłady w Treblince, dokąd został wywieziony ze swoimi wychowankami. Kierował się zasadą: „dziecko nie jest zadatkiem na człowieka – lecz już jest człowiekiem”.
WANDA SZUMAN – siostra Stanisława Szumana, psychiatry – opracowała teoretyczne podstawy opieki nad dzieckiem w rodzinie zastępczej, uznawana jest za pionierkę polskiej pedagogiki specjalnej. Prowadziła prace nad przygotowaniem systemu opieki nad sierotami w Polsce. Rozpoczęła kształcenie wychowawczyń dla ochronek, żłobków i przedszkoli, jednocześnie podjęła studia w Warszawie. Wyjeżdżając na liczne staże za granice do zakładów opiekuńczych dla sierot, prowadziła badania naukowe nad rozwojem sierot i dzieci chowanych w izolacji.
KAZIMIERZ JEŻEWSKI – działacz oświatowy i pedagog. W 1908 roku zorganizował w Warszawie TOWARZYSTWO GNIAZD SIEROCYCH, którego był przewodniczącym do końca życia. Na podstawie własnej koncepcji pedagogicznej utworzył tzw. GNIAZDA RODZINNE – czyli rodziny zastępcze dla dzieci osieroconych w wieku od 2 – 10 lat, w których pozostawały do usamodzielnienia się. Po 1918 roku organizator WIOSKI KOŚCIUSZKOWSKIEJ, w której obowiązkiem osadników było wychowywanie sierot wraz z własnymi dziećmi. W 1947 roku Towarzystwo Gniazd Sierocych przekształciło się w TOWARZYSTWO GNIAZD SIEROCYCH I WIOSEK KOŚCIUSZKOWSKICH, które działało do 1949 roku, jego tradycje kontynuuje powstałe w 1957 roku KOŁO PRZYJACIÓŁ DZIECI im. K. Jeżewskiego.
ZAGRANICZNI PRZEDSTAWICIELE
PESTALOZZI -Jan Henryk Pestalozzi urodził się 12 stycznia 1746 roku. Pestalozzi systematycznie od roku 1751 przedzierał się przez wszystkie szczeble drabiny szkolnej. Podjął próbę zorganizowania zakładu dla dzieci ubogich w Neuhof (1774r.). Zakład ten został zamknięty w 1780r. W grudniu 1798r. ziściło się marzenie Pestalozziego powrotu do pracy wychowawczej. Został powołany na stanowisko kierownika zakładu dal sierot w Staus. W czerwcu 1799r. opuścił Staus (wkroczenie wojsk francuskich). Jesienią 1800r. utworzył przy poparciu rządu własny zakład w Burgdorf, w którym kierował do połowy 1804r. Od 1805r. osiągnął pełną dojrzałość swych poglądów pedagogicznych oraz szczyt powodzenia i rozgłosu. Następnie przeniósł swój zakład do Yoerdon, którym to kierował ze zmiennym powodzeniem do roku 1825. Zmarł 17 lutego 1828r.
Jeżeli sama natura - rozumował Pestalozzi od pierwszej chwili uczy człowieka, to trzeba tylko w tej dążności natury, zgodnie z jej własnym rozwojem podać rękę, doprowadzając wrażenia, których natura dziecku udziela do równowagi z odpowiednim rozwojem siły dziecka. Ta właśnie idea stanowi kamień węgielny całej pedagogiki Pestalozziego, to przekonanie, że pojętność dziecka jest olbrzymia, jeżeli daje mu się naukę odpowiadającą jego stosunkowi do natury.
MARY RICHMOND – 1861 – 1922 – amerykańska działaczka organizacji charytatywnych, zapoczątkowała na zachodzie nową teorię opieki społecznej - „Diagnoza społeczna” wyd. 1917 r.
dowodziła, że nędza i niezdolność do samodzielnego życia oraz różnego rodzaju wykolejenia mają swoje źródła w sytuacji środowiskowej dlatego punktem wyjścia działalności opiekuńczej powinno być rozpoznanie środowiskowych przyczyn ludzkich kłopotów i upadków (środowisko i osobowość klienta). Opracowała narzędzie badawcze w procesie diagnozowania problemu – wywiad środowiskowy. Z medycyny przejęła nie tylko terminy ale także proces postępowania badawczego. Wymieniła trzy etapy w tym procesie:
1. badanie,
2. diagnozę,
3. terapię.
Dokonała przewrotu w w opiece publicznej – nazywa się UNAUKOWIENIE DOBROCZYNNOŚCI:
· stworzenie szkoły pracowników społecznych,
· wprowadziła metodę indywidualnych przypadków.
Warunki pomyślności metody indywidualnych przypadków:
· głęboka znajomość czynników funkcjonowania człowieka i jego środowiska,
· aktywizowanie nie tylko jednostki ale i jej środowiska,
· wzajemna ufność między pracownikiem socjalnym a klientem,
· znalezienie jednej odpowiedniej dla niej drogi życiowej,
· unikanie uszczęśliwiania na siłę,
· dostrzeganie nie tylko przywar ale i zalet jednostki,
· powstrzymywanie się od osądów natury moralnej,
· takt,
· koordynacja działań wielu specjalistów,
· planowanie postępowania.
Zasady postępowania przy metodzie indywidualnego przypadku:
1. zasada akceptacji,
2. zasada komunikacji,
3. zasada indywidualizacji,
4. zasada uczestnictwa, angażowania się w losy podopiecznych,
5. zasada zaufania,
6. zasada samoświadomości.
ANTONI MAKARENKO
WASYL SUCHOMLIŃSKI – przedstawiciel Ukrainy 1918 – 1970 – nawiązywał do dorobku Pestalozziego , Szadzkiego i Korczaka, rozwinął koncepcję szkoły środowiskowej, opracował ambitny program, w którym chodziło nie tylko o rozwój intelektualny ale i zaszczepienie dobroci, serdeczności i chęci okazywania pomocy. Najistotniejszym elementem środowiska szkolnego były: ciekawa myśl, żywe słowo i twórczość dziecka. Rozbudował opiekuńczą funkcję szkoły tworząc klasę przedszkolną i tzw. radosną szkołę dla dzieci w wieku 7 – 15 lat. Funkcjonowała w niej świetlica z dożywianiem, pomoc dzieciom samotnych matek i uczniów z rodzin przeżywających trudności. Wiele uwagi poświęcał trosce o zdrowie i rozwój fizyczny dzieci. Szczególną opieką obejmowano sieroty wojenne i dzieci opóźnione w rozwoju.
CARL ROGERS – amerykański pedagog i psychoterapeuta twórca PEDAGOGIKI WOLNOŚCI w Polsce zwanej PEDAGOGIKĄ NIEDYREKTYWNĄ. Podstawy tego kierunku zaczerpnięto z psychologii.
Podstawą stały się postulaty:
· samo urzeczywistnienie a więc stała tendencja do rozwoju całego potencjału ludzkich możliwości,
· autonomia i współzależność pedagogiczna (zdolność i wolność podejmowania decyzji),
· ponoszenie odpowiedzialności za swoje postępowanie i życie,
· orientacja człowieka na cel i sens swojego życia,
· holizm a więc postrzeganie człowieka jako integralnej całości.
W świetle jego koncepcji wychowanek jest najlepszym przewodnikiem do zrozumienia samego
siebie „człowiek jest istotą wolną, jego życie powinno zależeć od własnych decyzji i odpowiedzialności”. Rola wychowawcy polega na podążaniu za podopieczny, usuwaniu barier i ułatwianiu mu nie tylko dokonywania wyborów ale także prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.
5. Placówki wsparcia dziennego w świetle nowych przepisów.
Ze względu na specyfikę działań placówki dzielą się na:
- wsparcia dziennego (świetlice środ., ogniska wych.)
- placówki interwencyjne (pogotowie opiek. PID)
...
basiek21_87