Paweł Wieczorkiewicz - Łańcuch historii. Czystka w Armii Czerwonej 1937-1939.pdf

(65556 KB) Pobierz
Spis
treści
Wstęp.................................................................................................................
I.
Pierwsza
krew.....................................................................................................
II.
Mamajowe
pobojowisko..................................................................................
31
93
179
III.
Wozwraszczeńcy
...............................................................................................
IV.
Miecz
i
puklerz
rewolucji..............................................................................
253
329
407
V.
Przedsionki
piekieł..................................................
VI.
Lasciate
ogni
speranza
...................................................................................
VII.
Komisarze.......................................................................................................
VIII.
...i
sędziowie..................................................................................................
IX.
Cena
życia,
smak
wolności...........................................................................
X.
W
Moskwie
i
w
Leningradzie..........................................................................
477
545
..
611
..
681
..
XI.
Granice
pod
bronią.............................................................................................
259
XII.
Żniwo
śmierci.................................................................................................
XIII.
Wydwiżeńcy
...................................................................................................
84
.. 7
923
XIV.
Krajobraz
po
bitwie.......................................................................................
1017
Zakończenie....................................................................................................
. . . . .
1073
Aneks
I:
Obsada
personalna
Ludowego
Komisariatu
Obrony
i
jego
najważniej­
szych
służb,
zarządów
i
inspekcji,
dowództw
broni
głównych,
Ludowego
Ko­
misariatu
Marynarki
Wojennej,
oraz
dowództw
okręgów
wojskowych
i
flot
wokresie
1.01.1937-22.06.1941
(współautor
Jakub
Wojtkowiak)....................
1093
1335
Aneks
IA:
Obsada
personalna
Zarządu
Wywiadu
Wojskowego
(Razwiedupru)
w
okresie
1.01.1937-22.06.1941
.........................................................................
1119
Aneks
IB:
Obsada
personalna
Ludowego
Komisariatu
Spraw
Wewnętrznych,
Głównego
Zarządu
Bezpieczeństwa
Państwowego,
Osobych
Otdiełow
i
Głów­
nego
Zarządu
Ochrony
Pogranicznej
i
Wewnętrznej
w
okresie
1.01.1937
17.09.1939...............................................................................................................
1128
Aneks
II:
Wyżsi
oficerowie
RKKA
i
RKKF,
usunięci
z
sił
zbrojnych
w
okresie
1936-17.09.1939
(współautor
Jakub
Wojtkowiak).............................................
1133
Aneks
III:
Wyżsi
oficerowie
NKWD
represjonowani
w
latach
1937-1939.....
1190
Aneks
IV:
Wyżsi
oficerowie
RKKA
i
RKKF,
ofiary
Wielkiej
Czystki,
przywró­
ceni
do
służby
i/lub
zrehabilitowani,
w
latach
1938-1945
(współautor
Jakub
Wojtkowiak)............................................................................................................
1196
Aneks
V:
Wyżsi
oficerowie
RKKA
i
RKKF,
ofiary
Wielkiej
Czystki,
uwolnieni
i
ziehabilitowani
po
roku
1945
(współautor
Jakub
Wojtkowiak).......................
1205
Aneks
VI:
Czsiry....................................................................................................
1211
Wykaz
skrótów........................................................................................................
1217
Indeksosobowy........................................................................................................
1233
Spis
tabel.................................................................................................................
1333
Wstęp
Tam,
w„
Nowym
Mirze
”,
mówią
-
dawajcie
gorz­
ką
prawdę.
A
na
diabla
ona
nam
potrzebna,
jeśli
niewygodna'.
■
(szef
Głównego
Zarządu
Politycznego
Armii
Czer­
wonej
gen.
armii
Aleksiej
Jepiszew
do
redaktora
na­
czelnego
„Wojenno-Istoriczeskogo
Żumała”
gen.
mjr.
Nikołaja
Pawlenki
w
1967
r.
o
publikacjach
na
temat
okresu
stalinowskiego)
Czystką
w
Armii
Czerwonej
zajmuję
się
od
30
lat.
Efektem
tego
stała
się
rozprawa
Stalin
i
generalicja
sowiecka
w
latach
1937-1941.
Sprawa
Tucha-
czewskiego
i
jej
konsekwencje
(Warszawa
1993)
oraz
monografia
Sprawa
Tuchaczewskiego
(Warszawa
1994).
Od
czasu
ich
ukazania
się
dostępna
baza
materiałowa,
dotycząca
represji
w
sowieckich
siłach
zbrojnych,
znacznie
się
poszerzyła.
Opublikowano
wiele
wydawnictw
źródłowych,
takich
jak:
tom
dokumentów
wydany
pospołu
przez
Rosyjskie
Państwowe
Archiwum
Woj­
skowe
(Rossijskij
Gosudarstwiennyj
Wojennyj
Archiw)
w
Moskwie
i
Institu­
to
Universitario
Orientale
w
Neapolu pod
redakcją
Wiery
Michajłowej
i
An­
tonelli
Cristani1
;
integralny
tekst
raportu
tzw.
Komisji
Szwemika3,
dokumen­
2
tu
opatrzonego
najwyższą
klauzulą
tajności,
a
sporządzonego
na
kilka
mie­
sięcy
przed
obaleniem
Nikity
Chruszczowa
przez
komisję
powołaną
przez
1
W.M.
Kulisz,
O
niekotorych
aktualnych
problemach
istoriografii
Wielikoj
Otieczestwien-
noj
Wojny
[w:]
Istoria
i
stalinizm,
Moskwa
1991,
s.
309.
2
Riepriessii
w
Krasnoj
Armii
(30-je
gody).
Sbornik
dokumientow
Rossijskogo
Gosudar-
stwiennogo
Wojenngo
Archiwa/Le
repressionidegli
anni
trenta
nell
'Armata
Rossa.
Raccolla
di
documenti
daifondi
dell'Archivo
Militare
di
Siato
Russo,
Napoli
1996.
3
W
jej
skład
wchodzili:
przewodniczący
Komisji
Kontroli
Partyjnej
Nikołaj
Szwemik,
je­
go
pierwszy
zastępca
Zinowij
Sierdjuk,
przewodniczący
Komitetu
Kontroli
Partyjno-Państwo-
wej,
sekretarz
KC
Aleksandr
Szelepin,
kierownik
Wydziału
Administracyjnego
KC
Nikołaj
Mironow,
przewodniczący
KGB
Władimir
Semiczastny
oraz
prokurator
generalny
Roman
Ru-
dienko,
a
więc
osobistości
znajdujące
się
w
najwyższym,
wewnętrznym
kręgu
władzy.
Choć
ra­
port
zestawiono
ze
zdumiewającą
na
ówczesne
czasy
szczerością,
tak
jak
i
inne
podobne
źródła
proweniencji
sowieckiej,
nie
jest
nadmiernie
ścisły.
7
Komitet
Centralny
Komunistycznej
Partii
Związku
Sowieckiego
(KC
KPZS)
(do
ostatecznego
rozliczenia
zbrodni
stalinowskich
w
RKKA
(Rabocze-Krie-
stjanskoj
Krasnoj
Armii,
Robotniczo-Chłopskiej
Armii
Czerwonej)
i
RKKF
(Rabocze-Kriestjanskom
Krasnom
Fłotie,
Robotniczo-Chłopskiej
Flocie
Czerwonej)
i
rehabilitacji
ich
ofiar4;
zestawione
przez
Zarząd
Kadr
Ludowe­
go
Komisariatu
Obrony
(LKO),
dane
statystyczne
dotyczące
liczby
oficerów
usuniętych
z
wojska
i
aresztowanych5.
Wielce
przydatne
okazały
się
także
zbiór
zawierający
listy
i
supliki
napływające
do
Stalina
i
najwyższych
urzę­
dów
państwowych
od
rodzin
represjonowanych
najwybitniejszych
krasnych
komandarmów6,
oraz
wyciągi
z
akt
śledczych
i
sądowych
spraw
komdiwa
Dmitrija
Schmidta,
którego
aresztowanie
zapoczątkowało
czystkę w
siłach
zbrojnych,
armkoma
2
rangi
Michaiła
Amielina,
komdiwa
Pawła
Kniagnickiego
oraz
innych
wyższych
oficerów
z
Kijowskiego
Okręgu
Wojskowego
(OW)7.
W
ostatnich
latach
otwarła
się
również
możliwość
badań
w
archiwach
postsowieckich.
Korzystając
z
niej
przeprowadziłem
kwerendę
w
RGWA
(Rossijskij
Gosudarstwiennyj
Wojennyj
Archiw'),
gdzie
szczególnie
warto­
ściowe
okazały
się
dwa
ściśle
powiązane
ze
sobą
i
niewykorzystane
dotąd
w
piśmiennictwie
zespoły:
zbiór
zatytułowany
„Akta
z
kompromitującymi
materiałami
o
oficerach
Armii
Czerwonej”
(łącznie
25
tomów),
zawierający
ok.
2500
raportów
kierowanych
przez
ścisłe
kierownictwo
Ludowego
Komi­
sariatu
Spraw
Wewnętrznych
(NKWD)
do
komisarza
obrony
o
zwolnienie
z
wojska wyższych
oficerów,
najczęściej
z
powodu
zamiaru
ich
aresztowa­
nia8,
a
dotyczący
pierwszych
miesięcy
1938
r.,
oraz
niejako
wykonawczych
decyzji
-
tajnych
rozkazów
personalnych
ludowego
komisarza
obrony
za
lata
1937-1938
z
odręcznymi
zapisami
marszałka
Klimienta
Woroszyłowa
i
jego
4
Sprawka
oprowierkie
obwinieni),
priedjawlennych
w
1937
godu
sudiebnymi
ipartijnymi
organami
tt
Tuchaczewskomu,
Jakir,
Uboriewiczu
i
drugim
wojennym
diejatielam
w
izmienie
Rodinie,
tierroriei
wojennom
zagoworie
[w:]
WIA,
1/1997,
s.
173-255
i
2/1997,
s.
3-81.
Doku­
ment
ten
był
drukowany
uprzednio
ze
skrótami
w
„Wojenno-Istoriczeskom
Żurnale”
(WIŻ)
nr
2,
3
i
5/1993,
a
następnie
jego
pierwszą
część
ogłoszono
w
almanachu
„Wojennyje
Archiwy
Rossii”,
1/1993.
5
Statistika
antiarmiejskogo
tierrora,
[cz.
1],
WIA
2/1997,
s.
105-117;
[cz.
2],
WIA
3/1998,
s.
39-51;
[cz.
3],
WIA
4/1999,
s.
50-74;
[cz.
4],
WIA
8/2000,
s.
156-172.
6,,
Dorogoj
nasz
towariszcz
Stalin!",..
i
drogije
towariszczi.
Obraszczenia
rodstwien
nikow
riepriessirowannych
komandirow
Krasnoj
Armii
k
rukowoditielam
strany,
Moskwa
2001.
7
S.
Kokin,
O.
Pszennikow,
Bez
stroku
dawnosii,
Do
60-riczczia
„wikrittia"
organami
bKWS
tak
zwanoji
„Wijskowo-faszistskoji
zmówi
w
Czerwoni)
Armiji",
„Z
archiwiw
WuCzK-GPU-NKWD-KGB”,
[cz.
1],
1-2/1997,
s.
135-168;
[cz.
2],
1-2/1998,
s.
135-173;
[cz.
3],
1-2/1999,
s.
169-207;
[cz.
4],
2-4/2000,
s.
111-128.
“
Z
wyłączeniem
marynarki
wojennej,
lotnictwa,
cieszącej
się
personalną
autonomią
Spe­
cjalnej
Armii Dalekowschodniej
(OKWDA)
oraz
oficerów
najwyższych
rangą,
a
także
usunię­
tych
w
terenie
na
mocy
decyzji dowódców
okręgów
wojskowych.
8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin