Pedro Snoer Reformacja w Polsce krótkie wprowadzenie.pdf

(560 KB) Pobierz
Reformacja
w Polsce
Krótkie wprowadzenie
Pedro Snoeijer
Informacje ogólne
Wydawca
Biuletyn „Augustinus”
oraz inne publikacje
wydawane są przez
polskie dzieło
holenderskiej fundacji
„In de Rechte Straat”
Redakcja:
Tomasz Pieczko
Pedro Snoeijer
Adres do korespondencji
„Augustinus”
Skr. Pocztowa 28
59-902 Zgorzelec 4
E-mail
augustinus@irs.nu
Internet
www.augustinus.pl
Blogi
www.pedrosnoeijer.
blogspot.com
http://reformowani.blox.
pl/html
Fundacja
„In de Rechte Straat”
Prins Hendrikweg 4
6721 AD BENNEKOM
HOLANDIA
ISBN 978-90-73444-08-9
Spis treści
Wstęp ..................................................... 3
1. Początki Reformacji ................................. 4
2. Kalwinizm i Bracia czescy .......................... 8
3. Reakcje na Reformację ........................... 10
4.Jan Łaski ............................................. 12
5. Bracia Polscy ....................................... 14
6. Tolerancja?.......................................... 15
7. Problemy i liczby .................................. 17
8. Reformacja a kultura.............................. 18
9. Edukacja ............................................ 22
Cele „Augustinusa”
„Augustinus” jest dziełem, którego celem jest
szerzenie Ewangelii Jezusa Chrystusa. Słowa Ewan-
gelii są posłaniem niosącym wyzwolenie. Dzięki nim
ludzie błądzący i poszukujący mogą poznać Boga.
Ewangelia wskazuje drogę do prawdziwej jedności z
Bogiem, owocem której jest pokój serca. Prawdziwą
Drogą, Prawdą i Życiem jest Jezus Chrystus. Nikt nie
przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przez Jezusa
Chrystusa.
Pragnieniem „Augustinusa” jest przybliżenie polskim
czytelnikom klasycznego, biblijnego nauczania Ko-
ściołów Reformacji protestanckiej, opartego głównie
o myśl Jana Kalwina i tych, którzy czerpali
i czerpią z jego refleksji teologicznej.
Niebo i ziemia przeminą,
ale Słowa moje nie przeminą
Ew. wg Mateusza 24,35
Zdjęcie na okładce: Kościół Ewangelicko-Reformowany w
Żychlinie (koło Konina)
Niniejsza publikacja jest
przesyłana bezpłatnie i
nie jest przeznaczona do
sprzedaży
Augustinus
2
Wstęp
Drodzy Czytelnicy!
Oddajemy w Wasze ręce publikację, w
której pragniemy przyjrzeć się rozwojo-
wi Reformacji w Polsce.
Przedstawiając ten nie pozbawiony
napięć okres historii Polski zdajemy
sobie sprawę z tego, że nie jesteśmy w
stanie wyczerpać tematu w ramach tak
krótkiej broszury.
Jak pokazaliśmy już w innych publika-
cjach, Reformacja nie miała na celu roz-
bicia Kościoła, ani powołanie nowego,
ale jedynie zreformowanie go według
Słowa Bożego. Powstanie nowych Kocio-
łów nie było celem, ale skutkiem braku
możliwości przeprowadzenia reform w
Kościele Katolickim.
Chrześcijan z innych denominacji niż
Kościół Rzymsko-Katolicki nazywano
często błędnie „innowiercami”. W tej
publikacji pragniemy rozwiać to niepo-
rozumienie. Protestanci w Polsce wie-
rzyli i wierzą w tego samego Boga Ojca,
w Jezusa Chrystusa jako Syna Bożego i
Zbawiciela oraz w Ducha Świętego.
To, na co również pragniemy zwrócić
uwagę, to miejsce Polski w Europie w
tym okresie. Polacy zachowali wówczas
dużą otwartość wobec „inności” i idei
Reformacji.
Należy także podkreślić, że Polscy
protestanci starali się czerpać z Zacho-
du to, co wydawało im się szczególnie
ważne dla nich samych, dla Polski,
adaptując zaczerpnięte do własnych
potrzeb, do polskiej rzeczywistości.
Największym naszym pragnieniem jest,
aby lektura tej broszury zachęciła Was
do postawienia sobie pytań nie tylko o
charakterze intelektualnym, ale przede
wszystkim duchowym: jaka jest moja
wiara, jakie są jej fundamenty, jakie są
jej konsekwencje praktyczne w życiu?
Na naszej stronie internetowej oraz na
naszych blogach (patrz strona 2) znaj-
dziecie dłuższe wersje artykułów tejże
broszury. Regularnie publikujemy także
nowe artykuły na ten temat. Zachęcamy
do lektury.
Wydawca
Pińczów - w XVI wieku centrum kalwinizmu w Polsce
Augustinus
3
1. Początki Reformacji
Polska w XVI wieku
Początek XVI wieku był w Polsce,
podobnie jak w całej Europie, okresem
humanizmu i renesansu, okresem wielu
nowych odkryć naukowych i geograficz-
nych. Był to okres, w którym działali
wielcy i znani uczeni, jak np. Mikołaj
Kopernik. Szlachta wysyłała swoje dzieci
na uczelnie zachodniej Europy, gdzie
zapoznawali się z nowymi prądami
intelektualnymi i sprowadzali je do
ojczyzny. Powstawały nowe uczelnie,
gdzie prowadzono krytyczne dyskusje.
Szlachta odgrywała bardzo ważną rolę
w Rzeczypospolitej, posiadając niemały
wpływ i sporo autonomii politycznej.
Król w swoim działaniu był w wielkiej
mierze od nich zależny. Król Zygmunt
I Stary dążył do tego, aby mieć więcej
wpływu na to, co się dzieje w Kościele.
W praktyce oznaczało to, że król po-
woływał biskupów i innych dostojników
duchownych, co zostawało potwierdzane
przez papieża lub biskupa. Zdarzało się,
że powoływani nie byli duchownymi,
ale szlachcicami kształconymi w duchu
humanizmu i renesansu. Często więc
problemy Kościoła były im obojętne i nie
reagowali na powstające ruchy reforma-
cyjne, chociaż bywało też inaczej.
Jak wszędzie w Europie, Kościół Kato-
licki znalazł się w głębokim kryzysie i
także w Polsce był poddawany silnej
krytyce, zarówno ze strony szlachty i
intelektualistów, jak i ze strony miesz-
czaństwa. Krytykowano m.in. to, że
kler, przede wszystkim wyższy, posiadał
zbyt dużo przywilejów i bogacił się
kosztem innych, najczęściej zwykłych
ludzi.
Kościół był największym posiadaczem
ziem, posiadając ich ogromne ilości, a
także ponad 1500 wsi i 46 miast. Kościół
odgrywał więc znaczącą rolę w ekono-
mii. Trzeba było płacić duże podatki
kościelne, pieniądze, które były m.in.
przeznaczone na sfinansowanie budowy
ogromnej bazyliki św. Piotra w Rzymie.
Niski stan moralny, np. pijaństwo, łama-
nie celibatu i lichwa oraz niski poziom
intelektualny i wykształcenia teolo-
gicznego kleru powodował, że zarówno
kler, jak i sam Kościół tracił autorytet w
oczach społeczeństwa.
Szlachtę drażnił także fakt, że Kościół
Katolicki posiadał władzę w hierarchii
i w sprawach teologii, gdzie szlachta
sama chciała mieć więcej wpływu.
Według szlachty sądy kościelne miały
zbyt dużo uprawnień. Nie podobało im
się także, że Kościół Katolicki ograniczał
wolność myśli, przeciwdziałając jej za
pomocą cenzury i inkwizycji.
Istotnymi były również wcześniejsze
działania reformatorskie w Polsce,
w drugiej połowie XV wieku. Należy
wspomnieć dzieło poznańskiego woje-
wody Jana Ostroroga (1436-1501), który
ostro krytykował stan kościoła i domagał
się jego reformy. Ważne dla niego było
to, że świeccy członkowie Kościoła są
jego równymi członkami tak jak kler i są
również powołani do wypowiadania się.
To wszystko dało podatny grunt Refor-
macji w Polsce. Zarówno mieszczanie
Augustinus
4
jak i szlachta mieli nadzieję, że Re-
formacja przyniesie zmianę sytuacji,
więcej wolności, wolności myśli, oraz
więcej wpływu na sprawy religijne.
Poniżej - w skrócie - przegląd różnych
nurtów Reformacji, które pojawiły się
w Polsce oraz sytuacji religijnej w nie-
których regionach ówczesnej Polski.
Luteranie
Pierwszym nurtem, który dotarł do Pol-
ski był Luteranizm, mający szczególnie
powodzenie na Pomorzu, w Prusach i na
Śląsku, ale także w Wielkopolsce.
Nauka Marcina Lutra dotarła do Polski
poprzez Wielkopolskę i Prusy. W mia-
stach kupieckich, takich jak Gdańsk,
Elbląg, Toruń, kupcy (przeważnie
Niemcy) posiadali kontakty z zachodnią
Europą, szczególnie z Niemcami. Oprócz
towaru, kupcy przywieźli naukę Lutra
do Polski. Już w latach dwudziestych
XVI wieku, czyli zaledwie kilka lat po
przybiciu przez Lutra jego 95 tez na
drzwiach Kościoła w Wittenberdze, jego
pisma można było znaleźć na terenie
całej Polski, gdzie były przez wielu
czytane i dyskutowane.
Luteranizm dotarł do Polski również za
sprawą zainteresowanych duchownych.
Szczególnie mnisi byli zainteresowani
reformą życia zakonnego. Pierwszymi
kaznodziejami w miastach takich jak
Toruń, Gdańsk, Bydgoszcz, byli księża
zakonni (przede wszystkim z zakonów
tzw. żebraczych), którzy w ogóle nie
znali Lutra, czy nawet innych luteranów.
Wystarczyło, że dotarła do nich wieść
o tym, co dzieje się w Wittenbergu.
Zaczęli czytać Pismo Święte i głosić
Ewangelię znajdując wielu słuchaczy dla
nowo odkrytej Ewangelii wolnej łaski.
Prusy Królewskie i Wielkopolska
W Prusach Królewskich Reformacja za-
częła się w Gdańsku. W jego ślad poszły
także inne miasta Prus Królewskich: To-
ruń, Elbląg, Malbork, Tczew, Bydgoszcz,
Grudziądz, Chełmno, Chojnice.
W latach 1525-1526 miał miejsce tzw.
Tumult gdański,
podczas którego lud
zbuntował się przeciwko burmistrzowi, z
powodu oszustwa związanego z fundu-
szami miejskimi. Potem zaczęły się roz-
ruchy, po których uczyniono z Gdańska
miasto luterańskie. Zamknięto wszystkie
klasztory, wszystkie kościoły zmieniono
w kościoły luterańskie, wprowadzono
demokratyczny ustrój miasta.
Król Zygmunt Stary w tym czasie
naraził się papieżowi, ponieważ wraz z
episkopatem nie dopilnował interesów
Rzymu w Prusach. Widząc szansę na
rehabilitację w oczach papieża, król
ostro zareagował w kwietniu 1527 r.,
wkraczając ze swoją armią do Gdańska
i przywracając stary porządek. Wydał
dekret grożący karą śmierci za odstąpie-
nie od katolicyzmu.
Kościół Św. Jakuba w Toruniu. W latach 1557-
1667 Zbór Ewangelicki (luterański)
Augustinus
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin