Żywienie w nowotworach.docx

Żywienie i aktywność fizyczna w profilaktyce nowotworów złośliwych

Wprowadzenie

Jedna trzecia z ponad 572 000 zgonów spowodowanych przez nowotwory złośliwe każdego roku w Stanach Zjednoczonych ma związek ze złymi nawykami żywieniowymi oraz z małą aktywnością fizyczną. Kolejna 1/3 zgonów jest spowodowana używaniem wyrobów tytoniowych. Zachowania prozdrowotne, takie jak unikanie palenia tytoniu, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, odpowiednia aktywność fizyczna przez całe życie oraz zdrowa dieta mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy lub zgonu z tego powodu. Te same zachowania zmniejszają również ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy.

Zalecenia dotyczące działań na poziomie społeczeństwa

Zalecenia 
Organizacje publiczne, prywatne i grupy społeczne powinny współpracować na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w celu wprowadzenia takich zmian w regulacjach i otoczeniu, które: 
1) zwiększą dostęp do taniej, zdrowej żywności w środowisku zamieszkania, zakładach pracy i szkołach oraz zmniejszą dostępność i promocję żywności i napojów o małej wartości odżywczej, zwłaszcza dla młodzieży, 
2) zapewnią bezpieczne, przyjazne i łatwo dostępne miejsca dla aktywności fizycznej w szkołach i miejscach pracy, a w środowisku zamieszkania odpowiednie środki transportu i warunki do rekreacji.

Zalecenia dotyczące indywidualnego postępowania

Masa ciała

Zalecenia 
Należy osiągnąć i utrzymywać przez całe życie prawidłową masę ciała. 
1. Być szczupłym, ale unikać niedowagi. 
2. Unikać nadmiernego zwiększenia masy ciała; w przypadku nadwagi lub otyłości utrata nawet niewielkiej masy ciała jest korzystna dla zdrowia i stanowi dobry początek prozdrowotnych zmian. 
3. Utrzymywać prawidłową masę ciała dzięki podejmowaniu aktywności fizycznej oraz ograniczeniu spożycia wysokokalorycznych posiłków i napojów.

Komentarz 
Wykazano jednoznacznie, że nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko zachorowania na wiele typów nowotworów złośliwych, takich jak rak piersi u kobiet po menopauzie, rak jelita grubego, rak trzonu macicy, rak nerki oraz gruczolakoraki przełyku i trzustki. Poza tym zwiększona masa ciała może mieć związek z powstawaniem raka pęcherzyka żółciowego, raka wątroby, chłoniaków nieziarniczych, szpiczaka plazmocytowego, raka szyjki macicy, raka jajnika oraz raka stercza (postaci agresywnej). Stwierdzono również, że otyłość brzuszna niewątpliwie wiąże się z występowaniem raka jelita grubego, a prawdopodobnie również raka trzustki, raka trzonu macicy i raka piersi u kobiet po menopauzie. 
W powstawanie nowotworów u osób z nadwagą i otyłością zaangażowane są różne mechanizmy, po części swoiste dla danych nowotworów, związane z wpływem na: 
1) układ odpornościowy i reakcję zapalną 
2) stężenie i metabolizm niektórych hormonów, w tym insuliny i estradiolu 
3) czynniki regulujące proliferację i wzrost komórek, takie jak insulinopodobny czynnik wzrostu (insulin-like growth factor – IGF) typu 1 
4) białka regulujące dostępność hormonów, takie jak globulina wiążąca hormony płciowe i białka wiążące IGF.
Zdrowie młodzieży, a później dorosłych, istotnie zależy od zachowań prozdrowotnych wyuczonych w dzieciństwie. Czynniki takie jak nadmierna masa ciała, złe nawyki żywieniowe i brak aktywności fizycznej w dzieciństwie i okresie dojrzewania mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe, choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym udar mózgu, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i osteoporozę w późniejszym wieku.

Aktywność fizyczna

Zalecenia 
Należy prowadzić aktywny tryb życia. 
1. Dorośli powinni uprawiać aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności przynajmniej przez 150 minut tygodniowo lub o dużej intensywności przez 75 minut tygodniowo, bądź w równoważnym połączeniu, najlepiej rozkładając ćwiczenia w ciągu całego tygodnia. 
2. Dzieci i młodzież powinni uprawiać aktywność fizyczną o umiarkowanej lub dużej intensywności codziennie przynajmniej przez 1 godzinę, przy czym ćwiczenia o dużej intensywności przynajmniej 3 razy w tygodniu. 
3. Należy ograniczać siedzący tryb życia, w tym czynności takie jak siedzenie, leżenie, oglądanie telewizji i inne formy rozrywki multimedialnej. 
4. Zwiększenie intensywności aktywności fizycznej, niezależnie od jej indywidualnego poziomu, może przynieść wiele korzyści zdrowotnych.

Komentarz 
Osoby, które do tej pory nie podejmowały aktywności fizycznej lub dopiero rozpoczęły program ćwiczeń, mogą odnieść korzyść, nawet jeśli poziom ich aktywności będzie mniejszy niż zalecany. Przykłady aktywności fizycznej o umiarkowanej i dużej intensywności zamieszczono w tabeli.

Dieta

Zalecenia 
Należy stosować zdrową dietę ze szczególnym uwzględnieniem produktów roślinnych.

1. Należy pożywać pokarmy i napoje w ilościach pozwalających na osiągnięcie i utrzymanie prawidłowej masy ciała: 
1) czytać etykiety na produktach spożywczych, aby lepiej oceniać wielkość porcji i liczbę spożywanych kalorii; pamiętać, że produkty niskotłuszczowe lub beztłuszczowe nie muszą być niskokaloryczne 
2) jeść mniejsze porcje pokarmów wysokokalorycznych 
3) wybierać warzywa i całe owoce oraz inne produkty niskokaloryczne zamiast produktów wysokoenergetycznych, takich jak frytki, chipsy ziemniaczane i inne, lody, pączki i inne słodycze 
4) ograniczyć picie napojów słodzonych cukrem, takich jak napoje bezalkoholowe, napoje izotoniczne i napoje o smaku owocowym 
5) spożywając posiłki poza domem, zwracać szczególną uwagę na wybieranie posiłków niskokalorycznych, o małej zawartości cukru i tłuszczu oraz unikać dużych porcji. 
2. Należy ograniczyć spożycie przetworów mięsnych i mięsa czerwonego: 
1) spożywać jak najmniej przetworów mięsnych, takich jak boczek, kiełbasy, mielonki, hot-dogi 
2) wybierać ryby, drób i fasolę jako alternatywę dla czerwonego mięsa (wołowiny, wieprzowiny i baraniny) 
3) w przypadku spożywania mięsa czerwonego wybierać mięso chude i jeść mniejsze porcje 
4) przygotowywać posiłki z mięsa, drobiu i ryb za pomocą pieczenia lub duszenia zamiast smażenia lub grillowania. 
3. Należy jeść przynajmniej 2,5 filiżanki warzyw lub owoców dziennie: 
1) w każdym posiłku lub przekąsce 
2) codziennie różne warzywa i owoce 
3) całe warzywa i owoce, a w przypadku soków – składające się w 100% z warzyw lub owoców 
4) należy ograniczyć spożywanie z warzywami i owocami tłustych sosów, dressingów i dipów. 
4. Należy wybierać produkty zbożowe pełnoziarniste zamiast produktów z ziarna oczyszczonego (rafinowanego): 
1) spożywać pełnoziarniste pieczywa, makarony i płatki śniadaniowe (np. z jęczmienia i owsa) zamiast produktów rafinowanych, a także ryż brązowy zamiast białego 
2) ograniczyć spożycie innych produktów zawierających rafinowane węglowodany, takich jak wypieki, słodycze, słodzone płatki śniadaniowe i inne produkty zawierające dużą ilość cukru.

Komentarz 
Dieta zawierająca warzywa i owoce zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory płuca, jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, żołądka i jelita grubego. W przypadku innych typów nowotworów oraz ogólnej zachorowalności i umieralności na nowotwory dane są ograniczone lub niespójne, jednak spożywanie warzyw i owoców może pośrednio zmniejszać ryzyko nowotworów poprzez wpływ na ilość kalorii i masę ciała.

Alkohol

Zalecenia 
Należy ograniczyć picie alkoholu do 1 porcji dziennie w przypadku kobiet i do 2 porcji w przypadku mężczyzn. (Jedna porcja alkoholu jest równoważna około 350 ml piwa, 150 ml wina lub 45 ml napojów o zawartości alkoholu 40%.)

Komentarz 
Picie alkoholu jest ustalonym czynnikiem ryzyka wystąpienia nowotworów złośliwych jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, wątroby, jelita grubego i piersi, poza tym pewne dane sugerują związek z powstawaniem raka trzustki. 
W przypadku picia alkoholu i używania tytoniu ryzyko zachorowania na nowotwory jamy ustnej, gardła i przełyku jest znacznie większe w porównaniu z ryzykiem związanym z pojedynczym nałogiem.

...